Βάλσαμο…

Από τον Τάσο Πουλτσάκη

Επειδή η ζωή -όσο και αν μας πληγώνει, μας στενοχωρεί ή κάποιες φορές μας απογοητεύει- συνεχίζεται και τραβάει τον δρόμο της με τις λύπες και τις χαρές μαζί στο «ζυμωτήρι» της, αισθάνεσαι όμορφα όταν «γεύεσαι» εκτός των άλλων, τους ήχους και τους χορούς που έρχονται από το παρελθόν και ό,τι άλλο κουβαλούν αυτοί μέσα τους.

Αυτές τις μουσικές και τους χορούς «γευτήκαμε», Κυριακάτικα, με τη συνδρομή του άξιου ερευνητή - μουσικολόγου - πανεπιστημιακού καθηγητή και συνεργάτη της ΕΡΤ Λάμπρου Λιάβα, στην εξαιρετική εβδομαδιαία εκπομπή του «Το αλάτι της γης».
Η ποίηση των δημοτικών τραγουδιών της Δερόπολης (Δρόπολη)* της Β. Ηπείρου, ο ρυθμός και η μελωδία με την ιδιότυπη πολυφωνία τους, όπου διακρίνονται πολύ καθαρά, εκτός από τη βασική μελωδία, το ισοκράτημα και το κλώσμα (πάνω-κάτω), ως κοινός γλωσσικός κώδικας με την ιστορική μνήμη που περιέχουν, δεν μπορεί να… περνάνε έτσι αδιάφορα δίπλα μας, ανεξάρτητα από τον τόπο καταγωγής του καθενός μας. Είναι καθαρώς ελληνικά δημοτικά τραγούδια αυτής της πολύπαθης περιοχής της οποίας τα «σύμβολα», όπως είναι η πέτρα, το παράπονο, ο θρήνος, ο ηρωισμός και η υπομονή, ήταν άρρηκτα δεμένα μεταξύ τους.
Όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, η περίοδος της Τουρκοκρατίας, ήταν η χειρότερη. Οι υποχρεωτικοί και άλλη φορά βίαιοι εξισλαμισμοί, οι ταπεινώσεις, οι αρπαγές των περιουσιών, ο θρήνος των μανάδων που έχαναν τα παιδιά τους και η απομόνωση του αβοήθητου πληθυσμού, γέννησαν τα περίφημα μοιρολόγια τα οποία μοιάζουν αρκετά με αυτά της Μάνης.
Μωρ’ Δεροπολίτισσα καημένη / βάλ’ το φέσι σου στραβά, ζηλεμένη
Για προσκύνα για τ’ εμάς / για τ’ εμάς τους Χριστιανούς
(Για) τι μας πλάκωσε η Τουρκιά / κι όλη η Αρβανιτιά
Και μας σφάζουν σαν τ’ αρνιά / σαν τ’ αρνιά την ΠασχαλιάΗ θλίψη και ο θρήνος, ως εκδήλωση συναισθηματικής εκφόρτισης απέναντι σε κάθε μορφής απώλεια ή στέρηση -εδώ στην περίπτωσή μας, η απώλεια της ελευθερίας αλλά και η αφαίρεση της ζωής με τον πλέον βάρβαρο τρόπο- μετουσιώνεται σε τραγούδι και ποιητική έξαρση.
Αποκομμένοι οι Βορειοηπειρώτες από τον υπόλοιπο πολιτισμένο κόσμο μέχρι το 1913, κάτω από το κοφτερό γιαταγάνι του σκληρού κατακτητή για αιώνες και σφιχτά δεμένοι μεταξύ τους, «ύφαιναν» στον αργαλειό της ψυχής τους, τους δικούς τους κώδικες ζωής με υφάδι την υπομονή και την ελπίδα.
Μες στον τραχύ αυτόν τόπο, η λαχτάρα της ελευθερίας, ντυμένη με τα χρώματα της άνοιξης που έρχεται, η λαϊκή σοφία τραγουδούσε:
Καλότυχα είναι τα βουνά καλότυχοι κι οι κάμποι
που θάνατο δεν καρτερούν και χάρο δεν παντέχουν
μόν’ καρτερούν την Άνοιξη, τον Μάη, το καλοκαίρι
να λουλουδίσουν τα βουνά, να λιώσουνε τα χιόνια.
* Δερόπολη ή Δρόπολη. Περιοχή της Β. Ηπείρου με πολλά ελληνικά μειονοτικά χωριά στην Αλβανία, η οποία εκτείνεται από τα ελληνοαλβανικά σύνορα της Κακαβιάς μέχρι τα νότια της πόλης του Αργυροκάστρου. Θεωρείται η πνευματική πρωτεύουσα των Ελλήνων της Αλβανίας.