Επιλογές... μοναξιάς

Από τον Παύλο Δ. Γιατσιάκη

Είναι αρκετά χρόνια τώρα που νιώθω την ανάγκη στη σιγαλιά της νύχτας, μετά την καθημερινή φροντίδα της οικογενειακής ζωής, να βρεθώ μόνος με τις σκέψεις μου, να απορροφηθώ στις σελίδες ενός βιβλίου, να αγκιστρωθώ στα λογιών - λογιών ερωτήματα που ξεπηδούν από τα θέματά τους, μόνος με τον συλλογισμό μου.
Το σίγουρο πάντως είναι ότι απαιτεί η μοναξιά τον επιθετικό της προσδιορισμό και ως εκ τούτου κυριολεκτούμε λέγοντας ατομική μοναξιά. Δεν μένουν πάντα μόνοι τους οι άνθρωποι επειδή είναι αδύναμοι. Αντιθέτως, φορές επιλέγουν μια μοναχική στάση και πορεία επειδή είναι δυνατοί στην αλήθεια τους, στο πιστεύω τους. Όμως, στ’ αλήθεια πόσες εκφάνσεις της μπορούμε να σημειώσουμε μέσα στον κυκεώνα των ισόβιων συναισθημάτων μας! Εναπόκεινται αυτές στον ψυχισμό ενός εκάστου και θαρρώ ότι της καταμέτρησης ουκ ενί τέλος! Ωστόσο, θα τολμήσω να αναφερθώ σε ορισμένες απ’ αυτές πάντα σε συνάρτηση με το κοινωνικό ή μη αποτύπωμά τους, διότι πιστεύω ότι το «είμαι» (υπάρχω) επιβεβαιώνεται στα χαρακτηριστικά του πάντα, εξ αντανακλάσεως στα μάτια του νου των συνάνθρωπών μας. Ουδεμία πρόθεση, πολλώ δε μάλλον ικανότητα, έχει ο γράφων να ασχοληθεί με την απομόνωση ενός ατόμου του οποίου το στάτους οφείλεται σε ψυχοπαθολογικά αίτια, ιδίως οργανικής δυσλειτουργίας. Μια άλλη επισήμανση απαραίτητη να σημειωθεί είναι ότι συχνά στον βίο μας προβάλλει έντονη η ανάγκη περισυλλογής κατά μόνας, προκειμένου να απαντηθούν ερωτήματα του καθημερινού βίου, αλλά και του υπαρξιακού στοχασμού.
Στην τελευταία κατηγορία χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο μοναχισμός. Μέσα στο αέναα δημιουργικό χάος (σύμπαν) ο άνθρωπος που αποτελεί, σύμφωνα με τη μέχρι τώρα γνώση, τη μοναδική ίσως συμπεριληπτική κόπια του, είναι καθαρή λιποταξία η μετάβαση από το «είναι» της ζωής στον εγκλεισμό σ’ ένα κελί και η ομφαλοσκόπηση γύρω από ένα υποτιθέμενο μεταφυσικό κέντρο! Όταν ένας άνθρωπος περιορίζει την ουσία της ζωής που είναι η αποτύπωση του κοινωνικού ίχνου της, τότε περιορίζει το ίχνος του αντιληπτού όλου στον βαθμό που του αναλογεί! Είναι βέβαια αυτονόητο ότι η μοναχική περισυλλογή είναι απαραίτητη όταν το μοναδικό νοήμον ζώο, ο άνθρωπος, αναζητήσει τον λόγο της παρουσίας του στο κόσμο σαν νομοτελειακό αχθοφόρο της τελευτής του βίου τους μέσα στο τραγικό συνολικό πλαίσιό του, αλλά με ενδιάμεσες δραματικές εκφάνσεις! Παρόλα αυτά, τον χαρακτηρίζει η ζωτική ανάγκη δημιουργίας αξιών στην κοινωνία σαν το προσφορότερο μέσο λειτουργικότητάς της.
Αναμφισβήτητα η ένταξη του ατόμου στην κοινωνία προϋποθέτει την οικονομική του επιβίωσή του, όρος απαραίτητος γι’ αυτήν. Αν δε αυτή ενδυθεί την επιχειρηματικότητα, τότε η διανυσματική πορεία της δεν διαθέτει κάποιο όριο. Το μότο του καπιταλισμού άμεσα και απλά υπενθυμίζει πως «ό,τι δεν αναπτύσσεται πεθαίνει!» Στοχεύει εν ολίγοις την κορυφή, στην οποία κατά περίπτωση αναλογεί μόνο μία θέση. Αυτή συνοδεύεται από μία αίσθηση κυριαρχίας στους από κάτω, πέραν της ικανοποίησης από την επιτυχία. Είναι θαρρώ μια μοναξιά επιτυχίας, οικονομικής δύναμης, κυριαρχίας, που υφίσταται από την κριτική των διπλανών, όρος θαρρώ απαραίτητος για να μην κατασκηνώσει στο «εγώ» η αλαζονεία. Φέρνω στον νου μου την περίπτωση του Έλον Μασκ, του πλουσιότερου ανθρώπου του κόσμου μας. Η δραστηριοποίησή του στον αγώνα του διαστήματος είναι σημειολογικά η κατάκτηση της υψηλότερης κορυφής! Η κατοχή του νευραλγικού τομέα της τηλεπικοινωνίας, δηλαδή το Twitter, επιφέρει τη μέχρι αλαζονείας αίσθηση κυριαρχίας πάνω στους συνανθρώπους του, την οποία και άσκησε μάλιστα αμέσως!
Αφήνω τελευταία μια άλλη μοναξιά να αναφέρω, αυτήν της πρωτοπορίας των ιδεών, και ακόμα καλύτερα της προφητικής πορείας. Εξ ορισμού ο προφήτης και ο πρωτοπόρος, οι ιδέες του πρώτου και οι πράξεις του δεύτερου, βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση και απόκλιση από τις επικρατούσες αντιλήψεις και τα έργα των κοινωνιών στις οποίες απευθύνονται. Είναι δυνατό να μην αισθάνονται μια αφόρητη μοναξιά ενσυναίσθησης; Το χειρότερο είναι ότι το πληρώνουν με τη ζωή τους από το ίδιο κοινό, του οποίου η οικονομική ανισότητα, την ανισομέρεια ίσως των δικαιωμάτων του λαού θέλουν να επισημάνουν και να προτρέψουν στη διεκδίκηση ανέλιξης της θέσης των αδικημένων. Τρανά τέτοια παραδείγματα αναφέρονται τα κοινά δαιμόνια του Σωκράτη, το κήρυγμα του ελεήμονα Ιησού, η επιμονή του μειλίχιου Μαχάτμα Γκάντι, το σάλπισμα διεκδίκησης του καθ’ ημάς Μαρίνου Αντύπα και η κοινή τραγική μοίρα τους!
Σε δυο – τρεις σελίδες χαρτί είναι σίγουρα αδύνατο να περιληφθούν, ούτε είναι δυνατόν να μετρηθούν οι στιγμές της μοναξιάς που βιώνουν οι άνθρωποι. Πάντως, η ασύγκριτη στιγμή μοναξιάς με την πελώρια τραγικότητα της είναι αυτή της μετάβασης από το «είναι» στο «μη είναι», δηλαδή αυτή του θανάτου! Προφανώς όσες περιπτώσεις αναφέρθηκαν επιλέχθηκαν λόγω της μεγάλης επίδρασης των λόγων και των πράξεών τους στην παγκόσμια κοινωνία. Είναι δε κάτι παραπάνω από βέβαιο ότι στην πορεία τους όλοι νιώθουν ότι ξεμακραίνουν από τους συνανθρώπους τους, κάποιες τουλάχιστον φορές. Σαν συμβεί αυτό, άλλος πολύ, άλλος λιγότερο, αισθάνεται ότι ο κόσμος μας βυθίζεται σε ατομικότητα. Μια αχαλίνωτη αντίδραση με την πορεία ενός ολοκληρωτικού ατομισμού στον καμβά του κεντήματος της κοινωνίας με το μοναδικό πατρόν ενός ασύδοτου ατομικού φιλελευθερισμού! Στο τέλος είναι αντιληπτή η πικρή γεύση μιας υπαρξικής κρίσης του ατομισμού και ο φόβος απώλειας του ελέγχου, ιδίως στο μέλλον του κόσμου δηλαδή τη νέα γενιά.
Πόσο αδήριτη φαντάζει η ανάγκη να βγάλει η παγκόσμια τάξη το κουστούμι του ακραίου φιλελευθερισμού που φόρεσε στην κοινωνία και να δει το παράταιρο θέαμα των κλωστών και της φόδρας συγκρίνοντάς του με την εξωτερική εμφάνισή του, όπου το πρώτο αντιστοιχεί στις άκαμπτες κοινωνικές αγκυλώσεις του και το δεύτερο στην κίβδηλη διακήρυξη ενός ιδεατού φιλελευθερισμού, χωρίς όμως ασφαλιστικές κοινωνικές δικλείδες. Έτσι μόνο θα συνειδητοποιήσει την πιεστική ανάγκη αναθάρρησης της κοινωνίας πρώτα, και στο άτομο μετά, μιας μείωσης του φόβου της επιδεινούμενης οικονομικής ανισότητας, του περιορισμού της κοινωνικότητας, την ενίσχυση της ενεργητικότητας του λαού και εν τέλει την ενίσχυση της συνοχής του.