Μια τέτοια περίπτωση εκτόξευσης απίθανων «απόψεων» για τις επιπτώσεις της «μη λειτουργίας των έργων» (του Αχελώου) σε Megάλο κανάλι από δημόσιο πρόσωπο με σοβαρότατο θεσμικό ρόλο στη χώρα, έχει καταγραφεί εδώ και έναν και παραπάνω χρόνο (βλ. αναφορά 1), χωρίς να έχει υπάρξει μέχρι σήμερα καμία αντίδραση. Πιο συγκεκριμένα, στη δημόσια αυτή παρέμβαση διατυπώθηκε η άποψη ότι «τα συγκεκριμένα έργα κόστισαν 20 δισ. ευρώ, ενώ άλλα 30 δισ. ευρώ είναι η ζημιά από τη μη λειτουργία των έργων», «ένα ποσό που αντιστοιχίζεται πλήρως με την κρίση την οποία περάσαμε, με το χρέος το οποίο έχουμε, είναι εγκληματικές οι ευθύνες της μη εκτροπής του Αχελώου…» και χαρακτηρίστηκε η όλη εξέλιξη ως «εθνική τραγωδία». Αν λοιπόν είναι έτσι, φαίνεται ότι έχουμε απάντηση για τα αίτια της χρεοκοπίας της χώρας και της ανυπαρξίας Δικαιοσύνης, η οποία θα έπρεπε να παρέμβει για τις «εγκληματικές ευθύνες» (άραγε ποιων;) (Διευκρινίζεται κατηγορηματικά ότι εκείνο που σχολιάζεται είναι μόνο οι συγκεκριμένες δηλώσεις).
Έτσι, λοιπόν, ύστερα από 100 και πλέον χρόνια συζητήσεων από τότε που πρωτοδιατυπώθηκε η ιδέα της εκτροπής του Αχελώου (1920 Καθηγητής ΕΜΠ Απόστολος Κουτσοκώστας), προτάσεων, πολιτικών αποφάσεων, κατασκευής ημιτελών έργων που κόστισαν και πληρώθηκαν από τους φορολογούμενους πολίτες μεγάλα ποσά (όχι όμως και 20 δισ. ευρώ!) μάθαμε επιτέλους περίπου πού οφείλεται η οικονομική κρίση και χρεοκοπία της χώρας.
Για να προσγειωθούμε, όμως, στη δύσκολη πραγματικότητα, θα αναφέρουμε ορισμένα δεδομένα και προοπτικές που δημιούργησε η φύση με τη -δυστυχώς- καταστρεπτική συμβολή του ανθρώπου. Ορισμένα, λοιπόν, σημερινά δεδομένα -σύμφωνα με επιστημονικές προσεγγίσεις που έγιναν αποδεκτές από τους αρμόδιους οργανισμούς (ΟΗΕ)-, τα οποία σχετίζονται στενά με το ζήτημα της διαχείρισης των νερών, είναι τα παρακάτω:
Το κλίμα αλλάζει και τα πιθανά σενάρια για τα οποία πρέπει να προετοιμαζόμαστε για να προσαρμοσθούμε στα νέα δεδομένα είναι με βάση πρόσφατη ανάλυση (βλ. αναφορά 2):
α) Το αυστηρό σενάριο μετριασμού (RCP2.6), σύμφωνα με το οποίο η θερμοκρασία θα αυξηθεί 1.0οC μέχρι το 2020 και θα παραμείνει σταθερή μέχρι το 2100.
β) Το ενδιάμεσο σενάριο μετριασμού (RCP4.5) με πρόβλεψη αύξησης της θερμοκρασίας 2.2οC μέχρι το 2040 και στη συνέχεια μείωση σημαντική των ΑτΘ μέχρι το τέλος του αιώνα και γ) το ακραίο σενάριο μετριασμού (RCP8.5) με πρόβλεψη αύξηση της θερμοκρασίας 3.7οC και συνεχή αύξηση των ΑτΘ μέχρι το τέλος του αιώνα.
Με δεδομένο ότι τα αποτελέσματα της τελευταίας συνδιάσκεψης για το κλίμα (COP27) ήταν απογοητευτικά σε ό,τι αφορά τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και ότι ήδη το πρώτο σενάριο (RCP4.5) έχει ήδη ακυρωθεί στην πράξη, αφού η θερμοκρασία ήδη αυξήθηκε περισσότερο από 1.0oC και το ενδιάμεσο σενάριο (RCP4.5) φαίνεται ότι δεν εξασφαλίζεται, θεωρείται φρόνιμο να προετοιμαζόμαστε για το ακραίο σενάριο (RCP8.5).
Σύμφωνα, λοιπόν, με το ακραίο σενάριο, η μέση ετήσια θερμοκρασία θα αυξηθεί από 3.52-5.0οC, η μέση ελάχιστη από 3.0-4.0oC και η μέση μέγιστη από 3.46-5.19οC. Η μέση ετήσια βροχόπτωση αναμένεται να μειωθεί από 20-40 mm, οι ημέρες βροχόπτωσης θα μειωθούν από 12-40 και οι ημέρες χωρίς βροχόπτωση από 14-20. Ο αριθμός ημερών χωρίς βροχόπτωση θα αυξηθεί 6-18 ημέρες και η μέση ετήσια υγρασία θα μειωθεί από 3-5%. Επιπλέον, η ερημοποίηση που αχρηστεύει παραγωγικά τεράστιες εκτάσεις στη χώρα μας, συμπεριλαμβανομένης της Θεσσαλίας, όπως τονίστηκε στην πρόσφατη εκδήλωση που οργάνωσε τοπικός βουλευτής, αναμένεται να ενταθεί, μειώνοντας σημαντικά τη συνολική γεωργική παραγωγή. Για τη Θεσσαλία ειδικότερα προβλέπεται ότι θα επηρεαστούν αρνητικά όλες οι καλλιέργειες, όπως το βαμβάκι, τα σιτηρά, τα κηπευτικά, τα ακρόδρυα και τα φρούτα, ακόμη και η ελιά, που είναι ένα από τα πιο ανθεκτικά φυτά στην κλιματική αλλαγή. Παράλληλα, έρευνες δημοσιευμένες σε έγκυρα διεθνή περιοδικά δείχνουν ότι η κλιματική αλλαγή ακόμη και σε συνθήκες ηπιότερες και από το ακραίο σενάριο (RCP8.5), η ροή των ποταμών στη Μεσόγειο προβλέπεται να μειωθεί μέχρι και 35% (βλ. αναφορά 3).
Όλα τα παραπάνω οδηγούν σε έναν σοβαρό προβληματισμό για την αρτιότητα της συζήτησης που αφορά τη διαχείριση των νερών στη χώρα μας και ειδικότερα στη Θεσσαλία. Το κεντρικό ερώτημα που αναδεικνύεται είναι πώς θα μπορέσουμε να διατηρήσουμε ζωντανό τον στόχο να αρδεύουμε 2,5 εκατ. στρ. στη Θεσσαλία, όταν επί έναν αιώνα συζητάμε ακόμη για την «εκτροπή» του Αχελώου, όντας ακόμη στο ίδιο σχεδόν σημείο; Και δυστυχώς όλες οι εμφανιζόμενες προσεγγίσεις και προτάσεις φαίνεται να αγνοούν ή να αδιαφορούν για τα νέα δεδομένα του κλίματος που επηρεάζει καθοριστικά τους βασικούς συντελεστές της γεωργικής παραγωγής, δηλαδή το νερό, το φυτικό και ζωικό κεφάλαιο και το έδαφος. Μήπως είναι καιρός να γίνει ένα restart και με την (πικρή) εμπειρία που αποκομίσαμε μέχρι τώρα να ξαναδούμε το θέμα της διαχείρισης του νερού, κρατώντας τον (πολύ) φιλόδοξο στόχο της εξασφάλισης άρδευσης σε 2.5 εκατ. στρ., αλλά λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τα νέα δεδομένα και αναθεωρώντας, όπου χρειάζεται, στερεότυπα που έχουν διαμορφωθεί κάτω από τελείως διαφορετικές κλιματικές συνθήκες; Μήπως επιτέλους πρέπει να προσθέσουμε καινούργιες παραμέτρους στην εξίσωση που παίζουν καθοριστικό ρόλο στη λύση της; Θεωρούμε ότι αυτό θα ήταν μια ουσιαστική προσφορά στον πρωτογενή τομέα και τον αγροτικό κόσμο. Μήπως, τέλος, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε όλοι και ιδιαίτερα οι «αρμόδιοι» πως σε ό,τι αφορά τις διεργασίες της φύσης δεν χωρούν κανενός είδους εγωισμοί και διχασμοί; Ευχές η νέα χρονιά να φέρει κάτι καινούργιο και στο σοβαρό ζήτημα της διαχείρισης του νερού, που θα οδηγήσει επιτέλους στην αντιμετώπισή του.
Αναφορές
1: https://www.megatv.com/2021/08/27/ lekkas-gia-pineio-egklimatikes-oi-eythynes-mi-ektropis-tou-axeloou-ston-thessaliko-kampo/.
2: Χρ. Τσαντήλας. 2022. Επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής στον Πρωτογενή Τομέα της Γεωργίας Πολιτικές και μέτρα προσαρμογής [Ινστιτούτο Ενναλακτικών Πολιτικών (ΕΝΑ)].
3: Marx et al. 2018. Climate change alters low flows in Europe under global warming of 1.5, 2, and 3 oC.https: //doi.org/10.5194/hess-22-1017-2018.
*Ο Χρίστος Τσαντήλας είναι γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, ερευνητής,
πρ. διευθυντής Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ
(e-mail: christotsadilas@gmail.com).
