Είμαστε κατά μια έννοια όλοι εγκλωβισμένοι, ανέφερε, ενώ στο τραπέζι των συζητήσεων ήταν το εδαφικό-συνταγματικό στη Μεγαλόνησο και η αξιολόγηση των θέσεων των δύο πλευρών στις εν εξελίξει συνομιλίες. Το προσφυγικό ζήτημα θα είναι εξαιρετικά δύσκολο, ο Μακάριος μιλάει πολύ σκληρά, ο ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ είναι δυνατός, αλλά δεν μπορεί να πάρει σκληρές αποφάσεις μόνος του», ενώ «οι Τούρκοι έβγαλαν τους ανθρώπους τους από την περιοχή των βρετανικών κυρίαρχων βάσεων», ανέφερε ο Αμερικανός ΥπΕΞ, ενώ ο βουλευτής Paul Sarbanes τόνισε πως οι Τούρκοι «θα πρέπει να επιτρέψουν σε 60 έως 80.000 Ελληνοκύπριους να επιστρέψουν και τότε, νομίζω, θα μπορούσαμε να παρατείνουμε την προθεσμία για τη διακοπή της βοήθειας».
Από όσο γνωρίζουμε, ανέφερε ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρντμεντ 7 ημέρες αργότερα σε συνεδρίαση των άμεσων συνεργατών του, «οι Έλληνες θα ζητήσουν να επιστρέψουν στη γραμμή της 8ης Αυγούστου» και πως αν θέλουν να διεθνοποιήσουν το θέμα «είμαστε πρόθυμοι να βοηθήσουμε, αλλά εξαρτάται αποκλειστικά από αυτούς».
Την επομένη, 8 Φεβρουαρίου 1975, τηλεγράφημα του Αμερικανικού ΥπΕΞ προς την Πρεσβεία στη Λευκωσία αναφέρει ότι: «Ο Sisco είπε ότι οι συνομιλίες Κληρίδη-Denktash συνεχίζουν να είναι ο πιο ρεαλιστικός και επιθυμητός τρόπος για να προχωρήσουν. {...} Η διεθνοποίηση απέτυχε στο παρελθόν να επιφέρει ρεαλιστική και πρακτική πρόοδο και στην παρούσα κατάσταση θα κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα από ό,τι είναι ήδη. Αλλά φυσικά, αν αυτή είναι η διαδρομή που ήθελε να ακολουθήσει η Κύπρος, ήταν απόφασή της να την κάνει». Από την πλευρά του, αναφέρει τέλος το ίδιο τηλεγράφημα, «ο Δημητρίου ρώτησε εάν υπάρχουν σχέδια για νέα συνάντηση με τους υπουργούς Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας. Ο Sisco είπε ότι δεν υπάρχει τίποτα σίγουρο, αλλά η πιθανότητα παραμένει». Οι παραπάνω αναφορές-ντοκουμέντα περιέχονται στο νέο βιβλίο του στρατηγικού αναλυτή Ν. Λυγερού για το Κυπριακό, επιλεγμένα τμήματα του οποίου παρουσιάζει η «ΕτΔ», σε μετάφραση του γραφείου της Λαρισαίας εκπαιδευτικού Φανής Καράτζιου.
Πιο συγκεκριμένα:
ΙΣΟΤΙΜΗ ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΚΑΙ ΠΙΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ
Υπόμνημα Συνομιλίας Washington, 1 Φεβρουαρίου 1975, μεσημέρι.
ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ
• Γερουσιαστής Thomas F. Eagleton
• Βουλευτής Benjamin S. Rosenthal
• Βουλευτής John Brademas
• Βουλευτής Paul S. Sarbanes
• O Υπουργός Εξωτερικών [The Secretary]
• Πρέσβυς McCloskey
• Arthur A. Hartman, Βοηθός Υπουργού για Ευρωπαϊκές Υποθέσεις
Rosenthal: {...}
Secretary: {...} Πρώτον, πού βρίσκονται οι διαπραγματεύσεις; Δεν υπήρξε μεγάλη πρόοδος.
{...} Όσο το δυνατόν γρηγορότερα {...}
{...} Έτσι, οι Τούρκοι θέλουν να έχουν ισότιμη εκπροσώπηση στο Συμβούλιο, κάτι που θα έκανε την τελική λύση να μοιάζει με διζωνική ιδέα. Οι Έλληνες από την άλλη θέλουν στα Ηνωμένα Έθνη αντιπροσώπευση της Ελλάδας και της Τουρκίας και έχουν μιλήσει για τη στάθμιση της ιδιότητας μέλους ανάλογα με τον πληθυσμό. {...}
Με την αποχώρηση των στρατευμάτων, υπάρχει μια παράδοξη κατάσταση. Οι Τούρκοι ανακοίνωσαν ότι έχουν αποσυρθεί 1.000 στρατιώτες. Μας λένε επίσης εμπιστευτικά ότι υπάρχουν μόνο 25.000 στρατιώτες στο νησί. Το ερώτημα είναι αν είχαν ποτέ 40.000 και υποτιμούν τον αριθμό των στρατευμάτων που έχουν εκεί τώρα; {...} αλλά οι Τούρκοι δεν θα μας επιτρέψουν να μάθουμε ακριβώς πόσους ανθρώπους έχουν — λένε για λόγους ασφαλείας.
Οι Τούρκοι ανακοίνωσαν ότι όλη η ναυτιλία μπορεί πλέον να χρησιμοποιεί το λιμάνι της Αμμοχώστου. Αυτό έχει κάποιο οπτικό πλεονέκτημα, αλλά δεν επηρεάζει πραγματικά την κατάσταση με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
Οι Τούρκοι έχουν επίσης ανακοινώσει ότι θα επιτρέψουν σε 8.000 Έλληνες πρόσφυγες να εισέλθουν ξανά στην περιοχή του Αθηένου σε έδαφος το οποίο, ενώ δεν το κατέχουν, ασκούν έλεγχο.
{...} Αντιλαμβάνομαι τη θέση της ελληνικής κυβέρνησης ότι επιθυμεί πολύ να διευθετήσει το Κυπριακό όσο το δυνατόν γρηγορότερα. {...} Τον ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ τον θεωρώ πολύ εποικοδομητικό. Έχει κάνει ό,τι μπορεί για να διατηρήσει την ελληνική κοινή γνώμη ήρεμη, έτσι υπάρχει ένα ελάχιστο εμπόδιο στην πρόοδο. Οι σχέσεις μας με την ελληνική κυβέρνηση είναι πολύ στενές.
{...} Ο Μακάριος φαίνεται ότι είναι έτοιμος να παίξει το παλιό του παιχνίδι. {...} Δεν ενδιαφέρεται τόσο για γρήγορη πρόοδο. Η στρατηγική του είναι να αφήσει την κατάσταση να χειροτερέψει για να μπορέσει να την εκμεταλλευτεί. {...} Ο Esenbel πήρε τη θέση ότι η παροχή οποιωνδήποτε παραχωρήσεων πριν από τη διακοπή της βοήθειας θα οδηγούσε τον Μακάριο απλώς να αποσπάσει αυτές τις παραχωρήσεις και, ως εκ τούτου, πραγματικά δεν περιμένω πολλά από τις συνομιλίες που θα πραγματοποιηθούν τη Δευτέρα.
{...} Υπήρχε κάποια πιθανότητα τον Οκτώβριο να είχαμε κάνει κάποια πρόοδο με τον Ecevit. {...} Κάνουν κάποιες προσεγγίσεις στο Ιράκ και τη Λιβύη με ταχύτερους ρυθμούς. {...} Σήμερα η επιρροή μας στην Άγκυρα είναι σίγουρα μικρότερη από ό,τι ήταν τον Οκτώβριο. Οι Τούρκοι είναι δύσπιστοι για τις ενέργειές μας. {...}
Λέγοντας όλα αυτά, θέλω να τονίσω ότι δεν επικρίνω σε καμία περίπτωση τις έντιμες πεποιθήσεις όσων τάσσονται υπέρ της διακοπής της βοήθειας προς την Τουρκία, αλλά πρέπει να σας πω με κάθε σοβαρότητα ότι θεωρώ ότι είναι μια καταστροφή εξωτερικής πολιτικής. {...} Άρα, κατά μία έννοια, είμαστε όλοι εγκλωβισμένοι.
{...} Το γεγονός της πιθανότητας των συναντήσεών μας διέρρευσε και φοβάμαι πάρα πολύ ότι είτε ο Μπίτσιος είτε ο Esenbel μπορεί τώρα να ακυρώσουν.
{...}
Brademas: {...} Πιστεύουμε ότι οι τουρκικές πολιτικές ήταν επιθετικές.
Secretary: {...}
Brademas: Διαφωνήσαμε με αυτό και το είπαμε στον Mansfield. {...}
Secretary: Το προσφυγικό ζήτημα θα είναι εξαιρετικά δύσκολο. Ο Μακάριος μιλάει πολύ σκληρά. Ο ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ είναι δυνατός, αλλά δεν μπορεί να πάρει σκληρές αποφάσεις μόνος του. {...} Το κύριο κλειδί είναι μεταξύ των Ελλήνων και των Τούρκων και ειλικρινά οι διαφορές δεν είναι όλες τόσο μεγάλες.
Οι Έλληνες είναι πλέον έτοιμοι να δεχτούν μια καντονιακή ρύθμιση και έχουν μειώσει τον αριθμό των καντονιακών περιοχών και είναι όλοι στον βορρά. {...}
Sarbanes: {...} Εξάλλου, οι Τούρκοι έβγαλαν τους ανθρώπους τους από την περιοχή των βρετανικών κυρίαρχων βάσεων.
Secretary: {...} Υπήρξε μια μικρή τουρκική παραχώρηση στο ότι συμφώνησαν να αναζητήσουν αγνοούμενους Ελληνοκύπριους σε αντάλλαγμα, αλλά ο Callaghan θα δώσει τη θέση του επ’ αυτού στα μέσα Ιανουαρίου.
Sarbanes: {...} Θα πρέπει να επιτρέψουν σε 60 έως 80.000 Ελληνοκύπριους να επιστρέψουν και τότε, νομίζω, θα μπορούσαμε να παρατείνουμε την προθεσμία για τη διακοπή της βοήθειας. {...} {...}
Secretary: Ίσως δεν κινηθήκαμε σωστά στην αρχή. {...} Η κυβέρνηση Ecevit έπεσε και στη συνέχεια η όλη κατάσταση διαλύθηκε.
{...}
Secretary: {...} Η θέση που λαμβάνουμε για το Βιετνάμ θα δηλητηριάσει τις σχέσεις μας με το Κογκρέσο. {...} Δεν σηκωθήκαμε όρθιοι και είπαμε τι χρειαζόταν για το Βιετνάμ. Τώρα έχουμε διακοπή της τουρκικής βοήθειας λόγω των κυπριακών πιέσεων. {...}
{...}
Secretary: Αλλά το καθαρό αποτέλεσμα θα είναι μια επιδείνωση των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας και επίσης πρέπει να σας πω ειλικρινά για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. {...}
{...}
Secretary: {...} Η ελληνική κυβέρνηση έχει σημειώσει κάποια πρόοδο όσον αφορά την υποβολή πιο λογικών προτάσεων. {...}
Brademas: Ο Esenbel στην πραγματικότητα έχει σκληρύνει τη θέση στις πρόσφατες δημόσιες δηλώσεις του.
Rosenthal: {...}
Sarbanes: {...} Μπορείτε να παρατείνετε ή να αλλάξετε την ημερομηνία εάν επιτραπεί η επιστροφή σε 70.000 πρόσφυγες στην Αμμόχωστο. {...}
{...}
Η ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ, ΟΙ ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΙ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ «ΑΤΤΙΛΑ»
Πρακτικά της συνεδρίασης του προσωπικού του υπουργού Εξωτερικών Kissinger Washington, 7 Φεβρουαρίου 1975, 8:11-9:04 π.μ.
{...}
Mr. Hartman:{...} Εάν πρόκειται να καταθέσουν την πρότασή τους, δεν θα πρέπει να κυκλοφορούν για να την ανακοινώσουν στον κόσμο και να την καταθέσουν στο Συμβούλιο Ασφαλείας. {...}
Secretary Kissinger: {...} Ο Μακάριος δεν έχει καμία απολύτως πρόθεση να είναι ικανός. {...} Mr. Hartman: {...}
Secretary Kissinger: {...} Αλλά τι θα πούμε στον Esenbel. Αν ο Μακάριος ήθελε να είναι λογικός, θα πίεζε.
{...}
Secretary Kissinger: Και μετά θα είναι στο Συμβούλιο Ασφαλείας. και μετά θα απεμπλακούμε, βήμα-βήμα. Καθώς διεθνοποιείται, θα γίνουμε άλλο ένα διεθνές μέρος και θα συμβαδίσουμε με το Συμβούλιο Ασφαλείας.
{...}
Mr Sisco: {...} Πιστεύω ότι (α) οι Σοβιετικοί έχουν τη μέγιστη ευκαιρία. Και, δεύτερον, θα συμβάλει στη διαδικασία της επιδείνωσης στην Άγκυρα και την Αθήνα ακόμα πιο γρήγορα από όσο φοβόμαστε.
{...}
Secretary Kissinger: Ο υπουργός Εξωτερικών θα εκλιπαρεί, θα παρακαλεί, θα κάνει ελιγμούς, θα εργάζεται σκληρότερα από αυτούς για έξι εβδομάδες και επιπόλαια τίναξαν στον αέρα το πράγμα. {...} Έπαιξαν με τους Σοβιετικούς όσο γινόταν αυτό το πράγμα. Και αν δεν θέλουν να το κάνουν αυτό, πείτε τους ότι είμαστε πρόθυμοι να βοηθήσουμε.
{...}
Secretary Kissinger: Το τηλεφώνημά μας είναι άθλιο: «Παρακαλώ, αφήστε μας να σας βοηθήσουμε».
Mr Sisco: {...}
Secretary Kissinger: Το ενέκρινα.
Mr Sisco: {...}
Secretary Kissinger: Από όσο γνωρίζουμε, οι Έλληνες θα ζητήσουν να επιστρέψουν στη γραμμή της 8ης Αυγούστου.
{...}
Secretary Kissinger: πείτε του αν το διεθνοποιήσει, θα είμαστε ακριβώς σε συμφωνία με τη διεθνή κοινότητα. Θα κάνουμε ακριβώς αυτό που κάνουν όλοι οι άλλοι. Δεν θα παίξουμε ιδιαίτερο ρόλο. Αν αυτό θέλει, μπορεί να το διεθνοποιήσει. Αν το κάνει, είμαστε πρόθυμοι να βοηθήσουμε, αλλά εξαρτάται αποκλειστικά από αυτούς. Και αρρωστήσαμε και κουραστήκαμε να παίζουν στην εσωτερική μας πολιτική.
{...}
Secretary Kissinger: Αυτή είναι η στάση που θα πάρουμε με τους Έλληνες, αλλά και με τους Τούρκους.
{...}
Η ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ Ο ΦΟΒΟΣ ΓΙΑ ΑΝΕΜΟ ΣΤΑ ΣΟΒΙΕΤΙΚΑ ΠΑΝΙΑ
Τηλεγράφημα του Υπουργείου Εξωτερικών προς την Πρεσβεία στην Κύπρο Washington, 8 Φεβρουαρίου 1975, 1852 Ζ.
29536. Θέμα: Συνάντηση Sisco με Πρέσβη της Κύπρου.
1. {...} Εξέφρασε επίσης την άποψη ότι το άνοιγμα και η λειτουργία του αεροδρομίου στην τουρκική ζώνη ήταν παράνομο αλλά και επικίνδυνο. {...}
2. {...} Οι ΗΠΑ δεν ενδιαφέρονται για αυξημένη αδιαλλαξία από καμία πλευρά.
3. Ο Sisco είπε ότι οι συνομιλίες Κληρίδη-Denktash συνεχίζουν να είναι ο πιο ρεαλιστικός και επιθυμητός τρόπος για να προχωρήσουν. {...} Η διεθνοποίηση απέτυχε στο παρελθόν να επιφέρει ρεαλιστική και πρακτική πρόοδο προς την επίλυση του Κυπριακού και στην παρούσα κατάσταση θα κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα από ό,τι είναι ήδη. Αλλά φυσικά, αν αυτή είναι η διαδρομή που ήθελε να ακολουθήσει η Κύπρος, ήταν απόφασή της να την κάνει.
4. {...} Όταν το κάνει, η Κύπρος ελπίζει ότι οι ΗΠΑ θα παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο για να «πάρουν τον άνεμο από τα σοβιετικά πανιά». {...} Ο Δημητρίου ρώτησε εάν υπάρχουν σχέδια για νέα συνάντηση με τους υπουργούς Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας. Ο Sisco είπε ότι δεν υπάρχει τίποτα σίγουρο, αλλά η πιθανότητα παραμένει.
Kissinger
Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο:
https://lygeros.org/63668-en/,
https://lygeros.org/63669-en/,
https://lygeros.org/63670-en/,
συντεταγμένου στην Αγγλική γλώσσα, η επαρκής γνώση της οποίας βεβαιώνεται σύμφωνα με το άρθρο 36 παρ. 2 στοιχ. β) και γ) του Κώδικα Δικηγόρων.
Επιμέλεια: Μπάμπης Λαμπαδιάρης
