Περιδιαβαίνοντας την έκθεση μου δημιουργήθηκαν αντίρροπα συναισθήματα. Χαρά, γιατί με τον τρόπο αυτό διασώζεται η ιστορία της πόλης μας, αλλά και λύπη γιατί η πόλη μας δεν φρόντισε να διασώσει πολλά σημαντικά μνημεία, που θα συνέδεαν το παρελθόν με το παρόν και θα αποτελούσαν τη ζωντανή ιστορία της. Γιατί τα μνημεία δεν αποτελούν απλώς σκηνικά, μετέχουν στη διατήρηση της συλλογικής μνήμης ως δρώντα υποκείμενα.
Στην ομιλία του ο Νίκος Βατόπουλος, δημοσιογράφος και συγγραφέας, αναφέρθηκε στην προσπάθεια της Λάρισας να επαναπροσδιορίσει τη στάση της απέναντι στο ιστορικό της παρελθόν. Χαρακτηριστική ήταν η προτροπή του: «η Λάρισα οφείλει να τολμήσει μια επαναδιατύπωση της ταυτότητάς της».
Είναι γεγονός πως η νεώτερη Λάρισα δεν αξιοποίησε τον πολιτιστικό της πλούτο. Ένα αρχαίο θέατρο θάβεται και πάνω του χτίζεται πολυώροφη οικοδομή. Η Νέα Αγορά γκρεμίζεται. Αναμορφώνεται η πλατεία, ενώ είναι βέβαιο ότι κάτω από αυτή βρίσκεται η αρχαία αγορά της πόλης. Κτήρια που είχαν χαρακτηριστεί διατηρητέα, αποχαρακτηρίζονται και κατεδαφίζονται. Τα σημάδια του τόπου, που μαρτυρούν το αποτύπωμα των προηγούμενων γενεών, σβήνονται. Η νέα Λάρισα, όσο καμιά άλλη πόλη στην Ελλάδα, σμιλεύει ένα πρόσωπο χωρίς ιδιαίτερη ταυτότητα σ’ όλους τους τομείς της πολιτιστικής της έκφρασης, στη μουσική, στον τρόπο διασκέδασης, στην αρχιτεκτονική… Κάποιοι ζωντανοί πολιτιστικοί πυρήνες με όραμα, παρέμειναν στο περιθώριο.
Σύμφωνα με την αρχιτέκτονα μηχανικό Μαρία- Ραλλού Τελάκη « η Λάρισα, αν και κατέχει ένα πολύ σημαντικό ιστορικό υπόβαθρο, δεν έχει προωθηθεί, μέχρι σήμερα, με βάση τον πολιτιστικό της πλούτο και τη διαχρονική ιστορία της. Η πόλη δεν είναι ευρέως γνωστή ούτε για τον πολιτισμό της ούτε για τα μνημεία της, αλλά για τη γεωργία, τη διασκέδαση και το εμπόριό της. Το μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων έχει βασικές γνώσεις για την ιστορία της πόλης... Από τη δεκαετία του ‘60 και μετά, το κέντρο της Λάρισας ανοικοδομήθηκε χωρίς καμία οργάνωση ή πρόγραμμα. Μέχρι τις αρχές του ‘80 η παλιά Λάρισα είχε εξαφανιστεί σχεδόν ολοκληρωτικά. … και η πλειονότητα των ιστορικών μαρτυριών είχε θαφτεί κάτω από τις πολυκατοικίες…».
Αυτό το κλίμα άρχισε να αντιστρέφεται τα τελευταία χρόνια. Όλο και πυκνώνουν οι φωνές που ζητούν μια άλλη θεώρηση της πόλης όσον αφορά το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της. Σημαντική συμβολή προς αυτή την κατεύθυνση έπαιξαν τα τρία μουσεία που δημιουργήθηκαν, η Πινακοθήκη, το Λαογραφικό και το Διαχρονικό και η προσπάθεια αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου. Όλο και περισσότεροι Λαρισαίοι συμμετέχουν σε πολιτιστικές εκδηλώσεις που φιλοξενούνται στο Κηποθέατρο, στο Δημοτικό Ωδείο, το Θεσσαλικό Θέατρο, το Διαχρονικό Μουσείο και τη Δημοτική Πινακοθήκη-Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα. Η μετατροπή του Μύλου του Παππά σε πολιτιστικό χώρο αποτελεί μια από τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες για την ένταξη ενός νεώτερου αρχιτεκτονικού μνημείου στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή της πόλης. Η Σχολή Παραδοσιακής Μουσικής του Δημοτικού Ωδείου Λάρισας συνετέλεσε στην ανάδειξη της τοπικής μουσικής παράδοσης. Οι πεζοδρομήσεις στο εμπορικό κέντρο και η ανάπλαση της περιοχής του Φρουρίου βελτίωσαν σημαντικά την εικόνα της πόλης και την καθημερινότητα της ζωής των πολιτών.
Γύρω από τα Μουσεία δημιουργήθηκαν σύλλογοι, που υποστηρίζουν το έργο τους και συμβάλλουν στον πολλαπλασιασμό της προβολής τους. Η αναγκαιότητα για ένα διαπολιτισμικό διάλογο αποτελεί για την πόλη μας μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις και το έναυσμα για δημιουργικότητα σε πολλούς τομείς.
Όλα αυτά αποτελούν σημαντικά βήματα και σηματοδοτούν ενθαρρυντικά μηνύματα για τον επαναπροσδιορισμό της στάσης των Λαρισαίων στη διαχείριση του πολιτιστικού πλούτου της πόλης και στη διαμόρφωση της νέας ταυτότητάς της. Αυτό θα έχει θετικές επιπτώσεις τόσο στην οικονομική της ανάπτυξη, με την προσέλκυση τουριστών, όσο και στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των πολιτών της.
Για ν’ αποφευχθούν τα ιστορικά λάθη του παρελθόντος, που πλήγωσαν το πρόσωπο της πόλης, το πρώτο βήμα που πρέπει να γίνει, εκ μέρους αυτών που διαχειρίζονται την τύχη της, είναι να σμιλέψουν ένα ελκυστικό πρόσωπο με δραστικές παρεμβάσεις στην εικόνα της.
Η συνεισφορά των συλλόγων θα είναι στο να προβάλουν αυτή την εικόνα, σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη έκταση, και να φροντίσουν για την καλλιέργεια της αγάπης για το πρόσωπό της πόλης.
Σημαντικό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση θα παίξει η αύξηση της επισκεψιμότητας στα μουσεία, τα μνημεία και τους πολιτιστικούς χώρους της πόλης. Πρέπει να γίνει μια γενναία προσπάθεια γνωριμίας του πολιτιστικού αποθέματος με ποικίλους τρόπους και δράσεις: με ενημερωτικά φυλλάδια, με εκδηλώσεις σχετικές με την ιστορία και την ταυτότητα της πόλης, με ημερίδες, με προβολή ντοκυμαντέρ και ταινιών, με εικαστικές δημιουργίες, με θεατρικές παραστάσεις κ.ά.
Η αγάπη για την πόλη πρέπει να καλλιεργηθεί από την παιδική ηλικία. Ένας βασικός τρόπος για τη γνωριμία της ιστορίας της είναι η επίσκεψη στους χώρους όπου εκτίθενται τα πολιτιστικά αγαθά. Όταν το παιδί εξοικειωθεί με την εικόνα της πόλης του, ώστε να τη θεωρεί προέκταση του σπιτιού του, όταν ταυτιστεί μ΄αυτή, τότε θα υπερασπίζεται τον πολιτιστικό της πλούτο. Τα αρχαιολογικά και αρχιτεκτονικά μνημεία και σύνολα δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται απλά ως «μνημεία» μιας άλλης εποχής, αλλά ως στοιχεία της ταυτότητάς της και του περιβάλλοντος.
Οι Σύλλογοι πρέπει να συνεργαστούν με την εκπαιδευτική κοινότητα, ώστε μέσω των φορέων της να αναληφθούν πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι πολύ σημαντικό όλοι οι σύλλογοι να ενώσουν τις προσπάθειές τους για την επίτευξη αυτού του στόχου. Μέσα από ημερίδες και συνέδρια οι εκπαιδευτικοί κατανοούν ότι ο ρόλος τους δεν περιορίζεται στα στενά πλαίσια της τάξης, αλλά ολοκληρώνεται και εμπλουτίζεται με δραστηριότητες σε χώρους που εκπέμπουν μηνύματα για την ιστορία και τον πολιτισμό. Οι μαθητές θα αφομοιώσουν αυτά τα μηνύματα και θα γίνουν στη συνέχεια πομποί στο οικογενειακό τους περιβάλλον και στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο.
«Οι καιροί ου μενετοί», όπως έλεγαν και οι πρόγονοί μας. Ανοίγεται μπροστά μας ένα ελκυστικό πεδίο δράσης, που πρέπει να το εκμεταλλευτούμε, ώστε να συνεισφέρουμε με τρόπο θετικό σ’ αυτή την ιστορική πρόκληση για την ανάδειξη της πόλης μας.
*Ο Απόστολος Σουρλαντζής, είναι φιλόλογος, πρώην αντιδήμαρχος, αντιπρόεδρος του «Συλλόγου των Φίλων του Διαχρονικού Μουσείου Λάρισας»
