Νοσοκόμες στο Επος του 1940

Από τον  Απόστολο Ποντίκα, δάσκαλο, θεολόγο  

Στην Τήνο, το νησί της Παναγίας ,οι Ιταλοί τορπίλισαν την Έλλη, ανήμερα της εορτής της Παναγίας Αυτό αποτέλεσε και το προίμιο της επίθεσης των Ιταλών, τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940, που έσυρε την Ελλάδα στη δίνη του πολέμου. Πρώτη συμμετοχή στρατιωτικού Νοσοκομείου στον πόλεμο ήταν του Ναυτικού Νοσοκομείο Πειραιώς, το οποίο κλήθηκε να νοσηλεύσει τους τραυματίες του τορπιλισμού της «Έλλης». Οι πολεμικές επιχειρήσεις που ακολούθησαν, διεξάγονταν στο ιδιαίτερα ορεινό έδαφος της Β. Ηπείρου, με αποτέλεσμα αρχικά να παρουσιαστούν πολλές δυσχέρειες και προβλήματα.
Στην Έκθεση του Διευθυντή της Υγειονομικής Υπηρεσίας του Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου, από τις 18 Δεκεμβρίου 1940 μέχρι τη διάλυσή του, καταγράφεται: «… Η φύσις του εδάφους η τακτική του πολέμου και το πρόβλημα των τραυματιών» Έτσι, ενισχύθηκαν τα Στρατιωτικά Νοσοκομεία, δημιουργήθηκαν νέα, αναπτύχθηκαν Νοσηλευτικοί Σχηματισμοί Εκστρατείας, Ορεινά Χειρουργεία, και συστάθηκαν Ειδικά Σώματα Διακομιδής, διακομίζοντας και το προσωπικό. Ένα σοβαρότατο πρόβλημα που δημιουργήθηκε στους αντιμαχόμενους εξαιτίας του ορεινού εδάφους, του ύψους του χιονιού και του πολικού ψύχους που επικρατούσε, ήταν τα κρυοπαγήματα που τις περισσότερες φορές προκαλούσαν μεγαλύτερες απώλειες απ’ αυτές των σκληρών μαχών (23.000 Έλληνες – 22.000 Ιταλοί παγόπληκτοι).
Την υγειονομική υποστήριξη των μαχόμενων συνέδραμαν ικανοποιητικά το Υπουργείο Εθνικής Πρόνοιας, και η συγκινητική εθελοντική προσφορά των Αδελφών Νοσοκόμων, του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, των διαφόρων οργανώσεων και συλλόγων και πολλών επώνυμων και ανώνυμων Ελληνίδων. Το 1935 ιδρύθηκε το πρώτο Κέντρο Υγείας στην Αθήνα, στην περιοχή Αμπελοκήπων. Πρώτη Διευθύνουσα του Κέντρου τοποθετήθηκε η Ευρυδίκη Αποστολάκη, που εκπαιδεύτηκε σαν Επισκέπτρια Αδελφή Υγιεινής στο Παρίσι. Το 1938, ιδρύθηκε στην Υγειονομική Σxολή Αθηνών στους Αμπελοκήπους, η Σxολή Επισκεπτριών Αδελφών και Νοσοκόμων, με πρώτη διευθύνουσα την Ελένη Βασιλοπούλου, την οποία στη συνέχεια διαδέχτηκε η Ευρυδίκη Αποστολάκη. Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός όπως προβλέπεται από τις Συμβάσεις της Γενεύης, ήρθε συμπαραστάτης και αρωγός στην Υγειονομική Υπηρεσία του Στρατεύματος. Έθεσε στη διάθεση του Στρατού Χειρουργεία Εκστρατείας, ένα Νοσοκομείο Διακομιδής, το Νοσοκομείο του στην Αθήνα και το τμήμα του στη Θεσσαλονίκη. Έγινε παράλληλα ο διαμεσολαβητής της διεθνούς ανθρωπιστικής βοήθειας από τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό προς τον άμαχο πληθυσμό. Κυρίες και δεσποινίδες προερχόμενες από το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας και αρκετές με πολλές ανέσεις και οικονομική ανεξαρτησία εγκατέλειψαν την άνετη ζωή, παρακολούθησαν ένα ταχύρυθμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα και προσέτρεξαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους για να απαλύνουν τον πόνο των ηρωικών μαχητών. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Διευθύνσεως Νοσοκόμων του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, από τις 2.836 Αδελφές Νοσοκόμες του που επιστρατεύθηκαν, οι 2.595 ήταν εθελόντριες. Αυτές, προσέφεραν ανεκτίμητες νοσηλευτικές υπηρεσίες στη ζώνη των πρόσω, όπου οι τραυματίες, οι ασθενείς και οι παγόπληκτοι μαχητές, έβρισκαν τη θερμή μητρική στοργή και περίθαλψη. Ο μικρός αυτός στρατός, συναγωνιζόμενος σε ενθουσιασμό, επιμέλεια και εργατικότητα τις μόνιμες Αδελφές του Στρατού, νοσήλευσε 55.000 τραυματίες και ασθενείς στρατιώτες κατά τη διάρκεια του πολέμου σε 58 Στρατιωτικά Νοσοκομεία, σε πολυάριθμους Υγειονομικούς Σταθμούς, σε Ορεινά Χειρουργεία του Μετώπου, σε Νοσοκομεία Εκστρατείας, σε Νοσοκομεία Διακομιδής, σε Υγειονομικούς Σιδηροδρομικούς Συρμούς, σε πλωτά Νοσοκομεία, σε Κέντρα Διαλογής, σε Σταθμούς Πρώτων Βοηθειών και Παθητικής Αεράμυνας. Αλλά και στη ζώνη των μετόπισθεν, η παρουσία των Εθελοντριών, ήταν ουσιαστική σε όλους τους Υγειονομικούς Σχηματισμούς του Στρατού, όπως οι Γωνιές του Τραυματία, το Δέμα του Στρατιώτη, το Γραφείο Αιχμαλώτου και το τμήμα Ψυχαγωγίας του Στρατιώτη.
Την τεράστια ευθύνη της προετοιμασίας του σχεδίου επιστράτευσης των Εθελοντριών και της εφαρμογής του είχαν τα Νοσηλευτικά Στελέχη με κορυφαία την Αθηνά Μεσολωρά, Νοσηλεύτρια με φλογερή πίστη και ευρεία μόρφωση. Ο καθένας μπορεί να φανταστεί τι ηρωισμός χρειάζεται να καλυφθούν οι νοσηλευτικές ανάγκες πολιτών και στρατεύματος σε περιόδους πολέμου, κάτω από την απειλή των βομβαρδισμών σε χώρους ακατάλληλους για νοσηλεία ασθενών και τραυματιών και με πενιχρά μέσα. Παντού όπου εργάστηκαν οι Αδελφές του Ερυθρού Σταυρού, πρόσφεραν με αυταπάρνηση ανεκτίμητες υπηρεσίες, ξαγρύπνησαν, ταλαιπωρήθηκαν, αποκλείσθηκαν από τα χιόνια, δέχθηκαν αεροπορικές επιθέσεις, αιχμαλωτίστηκαν και κάποιες από αυτές έδωσαν και τη ζωή τους. Οι γενναίες αυτές Ελληνίδες Ερυθροσταυρίτισσες, αντιμετώπισαν άξια τις οξυμένες νοσηλευτικές ανάγκες: πρόσφεραν κουβέρτες για ζεστασιά, σκηνές για στέγαση, τρόφιμα στους πεινασμένους, έκαναν εμβολιασμούς για πρόληψη, χορήγησαν φάρμακα για τους αρρώστους, περιποιήθηκαν τραύματα και φρόντιζαν τα κρυοπαγημένα πόδια των ηρώων στρατιωτών. Στο έπος του 1940, η θαυμαστή και αστείρευτη ψυχή της μοναδικής Ελληνίδας, έγραψε χρυσές σελίδες προσφοράς, ηρωισμού και αυτοθυσίας, που θα μείνουν χαραγμένες στην Ιστορία, ως σπάνια δείγματα αυτής της ξεχωριστής προσωπικότητας που χαρακτηρίζει τις γυναίκες του λαού μας. Εκείνες οι γυναίκες διακατέχονταν από πνεύμα αυταπάρνησης και αυτοθυσίας, καθώς και από υψηλό αίσθημα ανιδιοτελούς προσφοράς. Κάτω από αντίξοες συνθήκες, εν μέσω πολέμου και καταστροφής, εθελοντικά, μάχονταν και αυτές στην πρώτη γραμμή του πολέμου ή στα μετόπισθεν, φροντίζοντας τραυματίες, οργανώνοντας Νοσοκομεία, κάνοντας τα απαραίτητα προκειμένου να προαχθεί η εργασία. Εκείνες οι γυναίκες, οι εθελόντριες, είναι ένα λαμπρό παράδειγμα ανθρώπων που τοποθέτησαν το «εμείς» πιο πάνω από το «εγώ», θέτοντας σε κίνδυνο ακόμη και τη ζωή τους ή πληρώνοντας, πολλές φορές, με τη ζωή τους, αυτή την επιλογή.