ΣΥΖΗΤΩΝΤΑΣ ΜΕ ΕΝΑΝ ΦΙΛΟ II

Γράφει ο "Ομηρος"

Επιστρέφοντας από οικογενειακές διακοπές με τον φίλο και συνάδελφο Σωκράτη, σκέφτηκα να γράψω όσα χρήσιμα θυμάμαι από συζητήσεις μας στο λιμένι της Αρεόπολης, στη γειτονική Στούπα, στα Βάθεια των πυργόσπιτων ή στο γραφικό Γύθειο. Η λακωνική Μάνη το φθινόπωρο είναι

χάρμα οφθαλμών. Στο λιμένι καθήσαμε στο «τελωνείο», ένα γραφικό μπαράκι δίπλα στο πυργόσπιτο των Μαυρομιχαλαίων. «Το ξέρεις ετούτο το τελωνείο;», λέω του Σωκράτη.
«Ετούτο το μπαράκι -μου απαντά- πρώτη φορά το βλέπω. Τον χώρο που καθόμαστε τον γνωρίζω καλά. Εδώ ακριβώς στην Επανάσταση ήταν πραγματικό τελωνείο, που διαχειριζόταν από δίπλα η οικογένεια Μαυρομιχάλη με τον πατριάρχη της και μπέη Πετρόμπεη. Ήταν ο μπέης της πέτρας, επειδή η λακωνική Μάνη είναι όλο πέτρα κι ελιά ανάμεσά της. Γι’ αυτό σήμερα ό,τι χτίζεται, είναι από πέτρα που αφθονεί. Σε τούτο τον όρμο έριχναν άγκυρα τα πλοία που φόρτωναν και ξεφόρτωναν εμπορεύματα στη Μάνη και τη νότια Πελοπόννησο. Ο Σουλτάνος είχε δώσει το προνόμιο είσπραξης δασμών στον Πετρόμπεη με αντάλλαγμα τη διαφύλαξη της τάξης στις περιοχές του Ταΰγετου και της Μάνης. Ο ίδιος εισέπραττε και τη «δεκάτη» για λογαριασμό της Υψηλής Πύλης. Γι ‘ αυτό και το αξίωμα του Μπέη ή Βέη. Ήταν ανώτερος διοικ. υπάλληλος της Αυτοκρατορίας. Κάτω από τον Πασά και πάνω από τον Εφέντη. Αν θυμάμαι καλά, η λέξη στα τουρκικά σημαίνει ανώτερο μυαλό, δηλαδή Ηγεμόνας. Από δω ξεκίνησε η εξέγερση στον Μοριά μέσα Μαρτίου του ‘21. Το λιμένι ήταν επίνειο της Αρεόπολης. Το λιμάνι της.
Εδώ που καθόμαστε ξεκίνησε η τραγωδία της δολοφονίας του Καποδίστρια. Ο Πετρόμπεης μετά τον ερχομό του Κυβερνήτη δεν ήθελε να παραδώσει τα έσοδα τού τελωνείου στους κρατικούς υπαλλήλους και τους έδιωξε με τη βία. Τότε ο Καποδίστριας το κατέλαβε με στρατό και συνέλαβε τον Πετρόμπεη ως στασιαστή. Το μένος της οικογένειας εναντίον του Κερκυραίου βρήκε ανταπόκριση στην επιθυμία Άγγλων και Γάλλων ν’ απαλλαγούν από τον ρωσσόφιλο Καποδίστρια, πρώην αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών του Τσάρου Αλέξανδρου. Στη δολοφονία είχαν συμμετοχή οι «συνταγματικοί» γραφειοκράτες υπό τον Μαυροκορδάτο και οι Αρβανίτες εφοπλιστές των νησιών Ύδρας και Σπετσών. Ο πατριάρχης της οικογένειας Κουντουριώτη Λάζαρος Κουντουριώτης επικήρυξε τον Κυβερνήτη για 1.000 φλουριά Βενετίας. Τα φλουριά πήρε στα χέρια του ο Κώστας Ζωγράφος, ήλθε σ’ επαφή με έναν πολιτευόμενο απατεώνα, που έδωσε τα μισά μπροστά στους επίδοξους δολοφόνους. Τα υπόλοιπα τα καρπώθηκε, αφού οι δολοφόνοι έφυγαν από τη ζωή. Τη δολοφονία πραγματοποίησαν ένα πρωινό του Οκτωβρίου έξω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα (με βολή πιστόλας στο κρανίο εξ επαφής και μαχαιριά στην κοιλιά) ο αδελφός του Πετρόμπεη Κωνσταντίνος, που εκτελέστηκε επί τόπου, και ο γιος του Γεώργιος, που βρήκε καταφύγιο στη Γαλλική Πρεσβεία. Οι Γάλλοι δεν ήθελαν να τον παραδώσουν. Αναγκάστηκαν, όταν ο Αυγουστίνος Καποδίστριας εγγυήθηκε την ασφάλειά του από λιντσάρισμα και την παραπομπή σε δίκη. Το έκτακτο στρατοδικείο συγκροτήθηκε αμέσως και καταδίκασε σε θάνατο τον γιο του Πετρόμπεη, που εκτελέστηκε αμέσως μετά».
Διαμεσολαβητής και εγγυητής της επικήρυξης ήταν ο Αντρέας Καλαμογδάρτης, φαύλος μικροκοτζάμπασης της Πάτρας, ο γιος του οποίου Αντώνης ήταν υπασπιστής του Γάλλου στρατηγού Ζεράρ στο Ναύπλιο. Τις λεπτομέρειες αυτής της θλιβερής ιστορίας κατέγραψε πρώτος ο τετράκις βουλευτής Λακωνίας Δημήτριος Δημητρακάκης, την αξιοπιστία του οποίου εγγυάται ο ιστοριοδίφης Γιάννης Βλαχογιάννης.
Η δολοφονία Καποδίστρια είχε και ένθερμους υποστηρικτές. Έναν μήνα μετά, στις 21.10.31, οι Πολυζωίδης (ο δικαστής που αθώωσε αργότερα με τον Τερτσέτη τον γέρο του Μοριά), Ζωγράφος και Σούτσος συντάκτες του «Απόλλωνα» της Ύδρας εκφράζουν τη χαρά τους και απολαμβάνουν τη νίκη τους με την ακόλουθη δήλωση. «Παύομεν την έκδοσιν της εφημερίδος μας, επειδή απολαύσαμεν τον σκοπόν μας. Ο τύραννος δεν υπάρχει πλέον». Ο Κολοκοτρώνης απαντώντας σ’ εκείνους που χαίρονταν για την απώλεια του Κυβερνήτη -και ήταν πολλοί- διηγήθηκε τον εξής μύθο. «Εσείς μοιάζετε σαν τα γαϊδούρια, που έκαναν μια φορά συνωμοσίαν και εσκότωσαν τον γερο-σαμαρτζή τους. Και έπειτα όταν εχοροπηδούσαν, ένας γέροντας γάιδαρος τα εμάλωσε λέγοντάς τους: Μη χαίρεστε. Γρήγορα θα δήτε τι μας άξιζεν ο μακαρίτης, όταν τα καινούργια σαμάρια του νέου σαμαρτζή θα πληγώ νουν την πλάτη μας» (Γ. Κορδάτος. Μεγάλη ιστορία της Ελλάδας, τ. 5ος, σελ. 645). Στις 18.10.31 έγινε η πάνδημη κηδεία του Καποδίστρια. Όλα τα σπίτια στο Ναύπλιο ήταν ντυμένα με μαύρα πανιά (Λαμπρινίδης. «Περί Ναυπλίας», εκδ. 1898). Η δίκη του Γεωργίου Μαυρομιχάλη άρχισε στις 7.10.31 στο «Α’ Διαρκές Πολεμικόν των Ελαφρών της Πελοποννήσου Συμβούλιον». Υπερασπιστής του Μαυρομιχάλη εμφανίστηκε ο Σκώτος τυχοδιώκτης έφεδρος στρατιωτικός και δάσκαλος το επάγγελμα Έντουαρντ Μάσσον, εισαγγελέας αργότερα στη δίκη του Κολοκοτρώνη. Πώς βρέθηκε ο Βρετανός εκεί, είναι ευνόητο, αν αναλογιστεί κάποιος την έντονη ανάμιξη Αγγλίας και Γαλλίας στα εσωτερικά της Ελλάδος (προσθ. τη δημιουργία των πρώτων ελληνικών κομμάτων, αγγλικού, γαλλικού και ρωσσικού). Ο Μάσσον ζήτησε να κηρυχθεί αναρμόδιο το Δικαστήριο, επειδή ο Μαυρομιχάλης ήταν πολίτης και έπρεπε να δικαστεί από την Εθνοσυνέλευση. Όταν το στρατοδικείο απέρριψε την ένσταση, ο Μάσσον αποχώρησε. Ο ίδιος το 1834 επί Όθωνος με τον βαθμό του χιλίαρχου και σε ηλικία τριάντα και κάτι χρόνων, όταν το Δικαστήριο αρνήθηκε την καταδίκη του «αντάρτη», κατέβασε με τους χωροφύλακες από την έδρα τους δικαστές και έκλεισε τον Κολοκοτρώνη στο θεοσκότεινο κελί του κάστρου του Ναυπλίου. Στα επεισόδια του δικαστηρίου ο Τερτσέτης του είπε κατάμουτρα: «Ο εθνισμός μας Επίτροπε είναι θεμελιωμένος εις τα αίματα οκτακοσίων χιλιάδων Ελλήνων φονευμένων εις τον αγώνα».