Στην οδό 23ης Οκτωβρίου στη Λάρισα, απέναντι από τον Άγιο Κωνσταντίνο, μια μικρή νησίδα χωρίζει τον δρόμο. Καταχρηστικώς, την ονομάσαμε «Πλατεία» και δώσαμε σ’ αυτήν το όνομα «Πλατεία Πατέρα». Έχει επάνω της κι ένα άγαλμα, μια προτομή για την ακρίβεια, του Γιάννη Πατέρα, ενός από τους πολλούς ήρωες και μάρτυρες της Κατοχής που ανέδειξε αυτή η πόλη.
Την πλατεία οι σημερινοί Λαρισαίοι την ...«περιποιούνται» δεόντως. Τη βρομίζουν με απόλυτη συνέπεια. Οι ηλικιωμένοι που κάθονται στα παγκάκια, οι περαστικοί, οι γιαγιάδες που βγάζουν εκεί τα εγγονάκια τους για παιχνίδι, αφήνουν συχνά τα σκουπίδια τους, τα οποία τα δημοτικά συνεργεία Καθαριότητας μαζεύουν πλημμελώς. Τα παγκάκια ταλαιπωρημένα, το πράσινο μονίμως απεριποίητο, ό,τι συμβαίνει δηλαδή σ’ όλες τις πλατείες της Ελλάδας, οι οποίες πάντως έχουν πάνω τους κάτι το ηρωικό. Και πράγματι ο Γιάννης Πατέρας, όπως μας πληροφορεί η σχετική πινακίδα, έφυγε «ηρωικά». Συνελήφθη Καθαρά Δευτέρα του 1944 από τους Γερμανούς κι εκτελέστηκε μαζί με άλλους 40 Λαρισαίους στο «Αντιαεροπορικό», στο Ομορφοχώρι...
Η Ημερήσια Διαταγή των Γερμανικών Κατοχικών Στρατευμάτων εκείνη την ημέρα ήταν σαφής:
«Επιβάλλουμε συμφώνως με τον στρατιωτικό νόμο την διά τουφεκισμού εκτέλεσιν, τουλάχιστον εκατό προσώπων που βρίσκονται υπό κράτησιν παρά του γερμανικού στρατού, τα οποία έχουν σχέση με τρομοκρατικές ομάδες της περιοχής».
Μια ζωή τα ίδια... Άμα τους πολεμάς, σε βαφτίζουν «τρομοκράτη» και καθαρίζουν. «Τρομοκράτες» οι Κούρδοι για τον Ερντογάν, «Τρομοκράτες» οι Άραβες για τη Δύση και το ΝΑΤΟ, τρομοκράτες οι ΕΑΜίτες για τους Γερμανούς, εν τέλει ο εκάστοτε ισχυρός «νομιμοποιείται» να καθαρίσει τον ...«τρομοκράτη» που κατασκευάζει και που συνήθως είναι ο ανίσχυρος.
Ο Γιάννης Πατέρας και όλοι οι υπόλοιποι -των οποίων τα ονόματα αναγράφονται σε σχετική πινακίδα- εκτελέστηκαν σε αντίποινα ανατίναξης γερμανικού τρένου στα Τέμπη κι έτσι δεν πρόλαβαν την 23η Οκτωβρίου 1944, μια μέρα σαν τη χτεσινή δηλαδή, που οι Ναζί «τσακίστηκαν κι έφυγαν» από την πόλη, όπως έλεγαν οι έχοντες υπομείνει πολλά δεινά Λαρισαίοι της εποχής. Στη μέρα αυτή είναι αφιερωμένη άλλωστε και η οδός. Τι κρίμα... Κι ήταν μόλις 25 χρονών παλικαράκι!
Δεν υπάρχει, βέβαια, μέρος στην Ελλάδα που να μην έχει και από μια πλατεία με ονόματα «αγωνισαμένων και ηρωϊκώς πεσόντων ή εκτελεσθέντων» ντόπιων πατριωτών... Κι από πάνω μια γυναικεία μορφή που συνήθως είναι «η Ελλάς ευγνωμονούσα»... Σήμερα στα μνημεία αυτά δεν στέκεται κανείς. Στις πλατείες των χωριών, μάλιστα -όσων χωριών δεν έχουν ερημώσει ακόμη-, είναι εγκαταλελειμμένα, χορταριασμένα, ημικατεστραμμένα... Η σημερινή «Ελλάς» δεν είναι και τόσο ...«ευγνωμονούσα». Η σημερινή Ελλάς καμώνεται πως αγωνιά για το πετρέλαιο και τα ακριβά τρόφιμα, για το αν θα δώσει κανένα ψευτοεπίδομα ο Μητσοτάκης κι εκμεταλλεύεται την 28η Οκτωβρίου για ένα καλό τριήμερο σε σικ προορισμούς σαν τα Ζαγοροχώρια. Και η νεολαία της γεμίζει κατά χιλιάδες τα στάδια που δίνουν συναυλίες ο ράπερ Λεξ κι άλλοι αμπελοφιλόσοφοι της εποχής που προπαγανδίζουν -γενικώς- την επανάσταση, λες και θα αλλάξει ποτέ τίποτε στον κόσμο με ατάκες και συνθήματα. Μετά τη συναυλία ακολουθεί το κλασικό «ματσάκι» Αναρχικοί εναντίον Μπάτσων, που συνήθως καταλήγει σε μερικές προσαγωγές ταραξιών.
Αλλά είναι, εδώ που τα λέμε, φυσιολογική όλη αυτή η λήθη. Γιατί απλά έτσι είναι η φύση της ζωής. Η ζωή προχωρά δυναμικά μπροστά και δεν κάνει πισωγυρίσματα. Οι λαοί, οι απλοί άνθρωποι, δεν γίνεται να μένουν προσκολλημένοι στα σύμβολα, στις μορφές και στις ιστορίες του παρελθόντος, όσο κι αν τα επίσημα κράτη πασχίζουν να τις διατηρήσουν. Δεν είναι στη φύση τους. Τον Γιάννη Πατέρα, κάθε Γιάννη Πατέρα, τον έκλαψε προφανώς η μάνα του, οι συγγενείς του, οι δικοί του άνθρωποι, που με τα χρόνια έφυγαν κι αυτοί. Αυτοί τον αγάπησαν, αυτοί τον πόνεσαν αληθινά. Όλοι οι υπόλοιποι περνάμε δίπλα του και τον προσπερνάμε. Καθόμαστε στην πλατεία, συζητάμε τα καθημερινά μας προβλήματα, αδιάφοροι για το άγαλμα. Και κάθε Μάη, την ημέρα της εκτέλεσής τους κάνουμε μια «σεμνή τελετή», που με τα χρόνια κατάντησε εντελώς τυπική. Οι επίσημοι ίσα – ίσα που δίνουν ένα παρών στα γρήγορα, κάποιος ομιλητής απευθύνει ένα σύντομο λογύδριο, κατάθεσις στεφάνων και ανάκρουσις του Εθνικού Ύμνου από την μπάντα του Δήμου. Άντε, γιατί περιμένει και η παρέα στην πλατεία για καφέ...
Είναι πραγματικά πικρό να λέμε ότι τόσες θυσίες ανθρώπων -που εμείς ανακηρύξαμε ήρωες- μπαίνουν στο περιβόητο χρονοντούλαπο. Αλλά, αν αυτό σε παρηγορεί λιγάκι, σκέψου ότι οι άνθρωποι αυτοί, όταν έδρασαν και προέβησαν στις συγκεκριμένες πράξεις, το μόνο που δεν είχαν στο μυαλό τους ήταν η μεταγενέστερη αναγνώριση... Όταν ο Γέρος του Μοριά έβλεπε να καταφτάνουν στην Πελοπόννησο τα στίφη του Δράμαλη για να καταπνίξουν την Επανάσταση, μόνο τα μεγαλεία δεν είχε στο κεφάλι του. Ούτε πολέμησε τους Ιταλούς ο ηρωικός υποστράτηγος Κατσιμήτρος για να δοθεί αργότερα το όνομά του σε ένα Στρατόπεδο. Και προφανώς ούτε ο Γιάννης Πατέρας, που σπούδασε γυμναστής, με μόνη φιλοδοξία την ήσυχη ζωή ενός καθηγητή Γυμνασίου, έκανε αντίσταση για να τον κάνουν ...άγαλμα σε μια πλατειούλα, κάπου στον Άγιο Κωνσταντίνο. Ήταν ένα παιδί που μέσα στις συνθήκες του πολέμου παθιάστηκε με την ιδέα της πατρίδας, όπως τόσοι και τόσοι άλλοι. Πρόσθεσε σ’ αυτό και την ορμή και τον ενθουσιασμό της νιότης κι έχεις μπροστά σου όλα τα υλικά «κατασκευής» ενός ήρωα. Ο ήρωας όταν προβαίνει σε μια ηρωική πράξη δεν έχει καμιά συναίσθηση του ηρωισμού του. Ο πραγματικός ήρωας είναι κατά βάση ένας αντι-ήρωας.
Σήμερα ακούμε να επαναλαμβάνεται μονότονα πως οι νεότεροι δεν γνωρίζουν ιστορία, πως δεν ενδιαφέρονται καθόλου για το παρελθόν και λοιπά τετριμμένα. Σύμφωνοι. Άλλη ζωή, άλλες ταχύτητες οι σημερινές, διαφορετικές οι προτεραιότητες και τα ενδιαφέροντα. Αλλά να είσαι βέβαιος πως αν χρειαστεί -απευκταίο βέβαια-, όλοι αυτοί οι ανιστόρητοι νέοι θα ξαναγράψουν ιστορία, υπερασπιζόμενοι πατρίδα και αξίες που σήμερα θεωρούμε γραφικές κι ασήμαντες. Τα ονόματά τους θα ξαναγραφτούν, όχι βέβαια σε πλατείες, αλλά σίγουρα σε κάποια βάση δεδομένων, στο Facebook, σε όποιο τέλος πάντων δημόσιο χώρο διαθέτει η σημερινή εποχή για να προβάλλει τα σύμβολά της.
Σε λίγες ημέρες η Ελλάδα θα ξαναθυμηθεί ήρωες και θυσίες... Η ιστορία θα παίξει για λίγο ξανά στα κανάλια, είτε σαν παλιά ταινία του Τζέιμς Πάρις είτε σαν ντοκιμαντέρ με εικόνες εποχής. Παρελάσεις, ταρατατζούμ και δηλώσεις επισήμων με «μηνύματα» στον Ερντογάν περί εθνικής κυριαρχίας... Η συνήθης τελετουργία της 28ης Οκτωβρίου. Οι άνθρωποι την προσπερνούν, αλλά στο βάθος όλοι ξέρουν ότι ...«κάτι έπαιξε τότε» μ’ έναν άλλο τύπο που το έπαιζε μάγκας και νταής. Ο σπόρος δεν έχει χαθεί. Σε καμία περίπτωση.
ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΕΣΗΣ
alexiskalessis@yahoo.gr
