Ειδικά για τη Χώρα μας εκτός από την απευθείας συμμετοχή στο ΑΕΠ (περί το 4.39% το 2019) που είναι πολύ μεγαλύτερη ως Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (10.8 δισ. ευρώ το 2019) και τη σημαντική συμμετοχή στην απασχόληση (12,2% το 2019), τονίζεται η αυταξία του σε ό,τι αφορά την αναντικατάστατη υπηρεσία της παραγωγής τροφίμων, με τα οποία διατρέφεται ο άνθρωπος. Επομένως, η παρακολούθηση και ανάδειξη της σημασίας των παραγόντων που υποστηρίζουν τον ΠΤΓ έχει ιδιαίτερη αξία. Εκτός από τους βασικούς συντελεστές παραγωγής (έδαφος, κλίμα, εργασία, κεφάλαιο), από τους οποίους εξαρτάται η παραγωγικότητα του ΠΤΓ, η συνεχής ενσωμάτωση της παραγόμενης νέας γνώσης και πληροφορίας που παράγονται από την αγροτική έρευνα (ΑΕ) είναι καθοριστικής σημασίας, διότι από αυτές εξαρτάται η διατήρηση και αύξηση της παραγωγικότητάς του. Ποια είναι όμως η κατάσταση και οι συνθήκες στις οποίες λειτουργεί στη χώρα μας η Α.Ε.;
Tι είναι, όμως, ακριβώς η Αγροτική Έρευνα και πώς έχει βοηθήσει μέχρι τώρα τη γεωργική παραγωγή; Το αντικείμενο της Α.Ε. είναι να εφαρμόζει μια πλατιά ποικιλία επιστημονικών αρχών με τρόπο που να οδηγούν σε νέες προσεγγίσεις στη γεωργική παραγωγή και να δίνουν λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο παραγωγός. Όταν η έρευνα ορίζεται με βάση τα χαρακτηριστικά της και όχι εξωγενείς παράγοντες, ονομάζεται βασική έρευνα, που είναι η έρευνα που επεκτείνει την επιστημονική γνώση με νέες αρχές, ενώ εφαρμοσμένη έρευνα είναι η χρησιμοποίηση των αρχών αυτών και τεχνικών στη λύση ειδικών προβλημάτων. Διευκρινίζεται ότι, τόσο η βασική όσο και η εφαρμοσμένη έρευνα, αποτελούν συμπληρωματικά και ουσιαστικά στάδια της προσανατολισμένης έρευνας και με αυτήν την έννοια είναι δύο πλευρές της Α.Ε. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα συνεισφοράς της Α.Ε. αναφέρεται η «πράσινη επανάσταση», η οποία βασίστηκε στην εφαρμογή της νέας γνώσης που δημιούργησε η βασική έρευνα και χρησιμοποίησε η εφαρμοσμένη έρευνα οδηγώντας στο τεράστιο αυτό επίτευγμα που επιβραβεύτηκε στο πρόσωπο του Dr. Norman Borlaug με βραβείο Nobel το 1970. Αποστολή της Α.Ε. είναι να εφαρμόζει όλες τις δυνατές πηγές των επιστημονικών ανακαλύψεων στη λύση των τεχνικών και πρακτικών προβλημάτων της γεωργίας.
Σε ό,τι αφορά, όμως, συγκεκριμένα τη χώρα μας, τι σημαντικό έχει προσφέρει ο κλάδος αυτός, ώστε να αξίζει την ιδιαίτερη προσοχή και το ενδιαφέρον της Πολιτείας; Μερικά μόνο ενδεικτικά παραδείγματα δίνουν απάντηση στο ερώτημα αυτό. Η δημιουργία της περίφημης ποικιλίας σίτου «Νούμερο» από τον ακαδημαϊκό Ι. Παπαδάκη που καλλιεργήθηκε για τουλάχιστον 20 χρόνια με τριπλάσια απόδοση, επιτυγχάνοντας σιτάρκεια της χώρας που ονομάσθηκε η «ελληνική πράσινη επανάσταση», είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Η δημιουργία της ελληνικής ποικιλίας βαμβακιού «4S» από τον ερευνητή B. Χρηστίδη, ο οποίος κυριάρχησε επί τουλάχιστον 30 χρόνια καθιερώνοντας το βαμβάκι ως βασικό εξαγώγιμο προϊόν και της ποικιλίας μηδικής «Υλίκη» που δημιουργήθηκε στο Ινστιτούτο Κτηνοτροφικών Φυτών (σημερινό Ινστιτούτο Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ) καλύπτοντας εκτάσεις μεγαλύτερες από 50%, παράγοντας ζωοτροφή άριστης ποιότητας, είναι δύο ακόμα χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Από τότε και μέχρι σήμερα η Α.Ε. δίνει καθοριστική υποστήριξη σε όλους τους κλάδους του ΠΤΓ. Ενδεικτικά αναφέρονται: στη φυτική παραγωγή μέσω της δημιουργίας πιστοποιημένου εγχώριου γενετικού υλικού, στη φυτοπροστασία, στη ζωική παραγωγή μέσω της βελτίωσης της παραγωγικότητας των κτηνοτροφικών μονάδων και την παραγωγή ασφαλών ποιοτικών προϊόντων ζωικής προέλευσης (γάλακτος, κρέατος, αλλαντικών), στην ανάπτυξη και παραγωγή κτηνιατρικών εμβολίων εναντίον πολύ σοβαρών ασθενειών (διαρροϊκό σύνδρομο, μαστίτιδα προβάτων αγελάδων κ.ά.). Επίσης στην ποιότητα και ασφάλεια των τροφίμων, στη μεταποίηση, στη συντήρηση νωπών προϊόντων, στην οινολογία και βιοτεχνολογία των γεωργικών προϊόντων. Επιπλέον στην καινοτομία δημιουργώντας νέα τεχνολογία και μεθόδους διαχείρισης των εισροών (λιπάσματα, φυτοφάρμακα, νερό) με μεγάλη ακρίβεια μειώνοντας το κόστος παραγωγής και προστατεύοντας το περιβάλλον (π.χ. γεωργία ακριβείας).ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΤΗΝΕΛΛΑΔΑ
Τι γίνεται όμως σήμερα στην Ελλάδα, υπάρχει αγροτική έρευνα και πώς εξελίσσεται; Η οργανωτική πορεία της αγροτικής έρευνας στη χώρα μας συνοψίζεται στα εξής: Μέχρι το έτος 1989, η αγροτική έρευνα διεξάγονταν από τις υπηρεσίες του Υπουργείου Γεωργίας. Το 1990 δημιουργήθηκε το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.), ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου και το 2011 με την έφοδο της οικονομικής κρίσης το ΕΘΙΑΓΕ υποβαθμίσθηκε δραματικά με «συγχώνευση» στον Ελληνικό Γεωργικό Οργανισμό (ΕΛΓΟ) ΔΗΜΗΤΡΑ, στον οποίο επίσης συνενώθηκαν ο ΟΓΕΚΑ ΔΗΜΗΤΡΑ με αντικείμενο την αγροτική εκπαίδευση, ο ΟΠΕΓΕΠ με αντικείμενο την πιστοποίηση των γεωργικών προϊόντων και ο ΕΛΟΓΑΚ με αντικείμενο τον έλεγχο των γαλακτοκομικών προϊόντων. Ο ΕΛΓΟ, αν και είναι ένας οργανισμός με πολύ σημαντικά αντικείμενα, δεν μπορεί να εξυπηρετήσει αποτελεσματικά την αγροτική έρευνα, η οποία θα έπρεπε να βρίσκεται σε έναν φορέα με αποκλειστικό αντικείμενο την έρευνα, η οποία απαιτεί ιδιαίτερη στελέχωση σε ειδικό προσωπικό, ειδική υποδομή και προπαντός μια διοίκηση με χαρακτηριστικά και δεξιότητες που να ανταποκρίνονται στις ειδικές απαιτήσεις της αγροτικής έρευνας.
Η απογοητευτική εικόνα της Α.Ε. με τη μορφή που λειτουργεί στην Ελλάδα αποδεικνύεται από αντικειμενικούς δείκτες και συγκρίσεις με άλλες χώρες. Ας δούμε μερικά αντιπροσωπευτικά στοιχεία: Οι δαπάνες για έρευνα και καινοτομία στη χώρα μας ανέρχονταν το 2015 σε 1.1 ευρώ/στρ., όταν στην Ευρώπη ήταν τριπλάσιες (3.3 ευρώ/στρ.), στις μεσογειακές χώρες 2.6 ευρώ/στρ. και ο μ.ο. παγκοσμίως 1.9 ευρώ/στρ. Ο λόγος της έρευνας και καινοτομίας προς την προστιθέμενη αξία από τη γεωργία ήταν την ίδια περίοδο 0.5% στην Ελλάδα, 3% στην Ολλανδία και 2.8% στο Ισραήλ. Τα συνολικά έξοδα για έρευνα και τεχνολογία ως ποσοστό του ΑΕΠ της χώρας ήταν 0.8% στην Ελλάδα, 1.8% στην Ολλανδία και 4.1% στο Ισραήλ. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα η γεωργική παραγωγικότητα στην Ελλάδα να είναι (σε ευρώ/στρ.) μόνο 150 και 500 στην Ολλανδία και το Ισραήλ. Πώς είναι δυνατόν επομένως να αποδώσει όσα μπορεί η Α.Ε., όταν οι δημόσιες δαπάνες για τον τομέα αυτόν είναι ελάχιστες και η Α.Ε. συνθλίβεται στο πλαίσιο ενός οργανισμού με τελείως αντιφατικά μεταξύ τους αντικείμενα;
Σήμερα λοιπόν που η επισιτιστική επάρκεια είναι προ των πυλών, πρέπει επιτέλους να γίνει κατανοητό ότι η Α.Ε. πρέπει να αναβαθμισθεί σε μια θέση που να μπορεί να βοηθήσει στην επιβίωση του ΠΤΓ που κινδυνεύει με δραματικές συνέπειες λόγω της κλιματικής αλλαγής.
*Ο Χρίστος Τσαντήλας είναι γεωπόνος, δρ Εδαφολογίας, ερευνητής, πρ. διευθυντής Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ
(e-mail: christotsadilas@gmail.com).
