ΠΛΑΤΩΝ: «Η χαμένη Ατλαντίς» (2ο μέρος)

Από τον Ευάγγελο Μπαλντούνη, φιλόλογο

* ΑΥΘΕΝΤΙΚΟΣ ή ΠΛΑΣΤΟΣ; Ο μύθος τής Ατλαντίδος που χάθηκε κάτω από τη θάλασσα, αποτελεί έναν προαιώνιο άλυτο γρίφο. Οι έρευνες που έχουν γίνει σε διάφορες ιστορικές περιόδους, συγκλίνουν στο γεγονός ότι δεν πρόκειται για μια απλή αφήγηση. Ο μύθος αυτός, διαδεδομένος

ήδη από την αρχαιότητα, προβληματίζει ιστορικούς και εξερευνητές. Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά αν πρόκειται για αληθινό γεγονός, ή αν είναι μία αλληγορία που έχει αντέξει στον χρόνο. Το ανδραγάθημα της αρχαίας Αθήνας (απέκρουσε τους εισβολείς από την Ατλαντίδα) είχε ξεχαστεί γιατί, κατά τον αιγύπτιο ιερέα, οι Έλληνες δεν κρατούν γραπτά αρχεία, με αποτέλεσμα να χάνουν τη συνέχεια με το παρελθόν τους. «Ω Σόλων, Σόλων, εσείς οι Έλληνες είστε πάντοτε παιδιά», είναι η περίφημη αποστροφή τού ιερέα προς τον Σόλωνα.
* ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ: 1) Η εξελιγμένη τεχνολογία και η αλαζονική τους στάση, προκάλεσε το μένος των θεών. Εμφάνισαν φιλοδοξία, απληστία, κακία, τόσο οι πολίτες όσο και οι κυβερνήτες της. Βλέποντας τον ξεπεσμό τους ο Δίας, κάλεσε τους θεούς για να αποφασίσουν ποια ποινή θα επέβαλαν για να τους τιμωρήσουν... 2) Έπεσε θύμα τού εξελιγμένου πολιτισμού της. Μία από τις κολοσσιαίες μορφές ενέργειας που είχαν τιθασεύσει, ξέφυγε από τα όρια ελέγχου προκαλώντας σαρωτική καταστροφή μέσα σε ένα μερόνυχτο.
* ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΞΗΓΗΣΕΙΣ: 1) Η αιτία τής καταστροφής ήρθε από τον ουρανό, με τη μορφή γιγαντιαίου μετεωρίτη που έπεσε στη γη. Προκάλεσε μετατόπιση του άξονά της, τεράστιους σεισμούς, κατακλυσμούς, καταβυθίσεις τμημάτων ξηράς και αναδύσεις άλλων... 2) Αν τοποθετηθεί η Ατλαντίδα στη Μεσόγειο, στην Κρήτη: α) Συγκρούστηκαν οι δύο τεκτονικές πλάκες Ευρώπης - Ασίας. Προκλήθηκε μεγάλος σεισμός ο οποίος και την κατέστρεψε... β) Το 10.000 π.Χ. σηματοδοτεί το τέλος τής εποχής των παγετώνων. Έλιωσαν απότομα οι πάγοι, τα νερά που χύθηκαν στη θάλασσα επέφεραν μία ξαφνική και μοιραία άνοδο τής στάθμης τού ωκεανού που προκάλεσε την εξαφάνιση... γ) Ηφαιστιογενής έκρηξη δημιούργησε τεράστιο τσουνάμι που ισοπέδωσε τις Μινωικές παράκτιες πόλεις.
* ΚΟΙΝΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΩΝ ΕΡΜΗΝΕΙΩΝ: Είναι αποδεκτή η ύπαρξη ενός νησιού. Συμφωνούν στο γεγονός ότι οι Άτλαντες υπήρξαν ένας προηγμένος πολιτισμός σε σχέση με την εποχή τους. Για τον καταποντισμό, οι διαφορές εντοπίζονται στον λόγο τής καταστροφής: οι μυθικές εκδοχές την αποδίδουν στο μένος των θεών ή σε λάθος χειρισμό των υπερόπλων. Οι επιστημονικές σε καθαρά φυσικά φαινόμενα. Πάντως όλοι ασπάζονται ότι ένας μύθος έχει έναν ιστορικό πυρήνα, μία βαθιά στον χρόνο ιστορική ανάμνηση κάποιου γεγονότος ή ενός φυσικού φαινομένου. Διαβάζοντας την περιγραφή του Πλάτωνος, δύσκολα πιστεύεις πως είναι ένα «ευγενές ψέμα». Ο Κριτίας διαβεβαίωνε τον Σωκράτη ότι η ιστορία του «αν και φαίνεται παράξενη, είναι όμως αληθινή». «Την εγγυήθηκε ο Σόλων που την αφηγήθηκε στον παππού μου».
* ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ: Οι αρνητές τής ύπαρξης τής Ατλαντίδος λένε ότι όλα αυτά είναι ένα λογοτεχνικό τέχνασμα τού Πλάτωνα για να αιχμαλωτίσει την προσοχή τού αναγνώστη. Ο Ηρόδοτος δεν αναφέρει τίποτα για τη βυθισμένη πολιτεία. Ο Αριστοτέλης μιλάει με ειρωνεία και λέει πως: «Ο Πλάτων μόνος του έβγαλε την Ατλαντίδα από τα κύματα και μόνος του τη βύθισε»... Στον Μεσαίωνα το θέμα ήταν ξεχασμένο. Η ανακάλυψη όμως τής Αμερικής, την έφερε πάλι στην επιφάνεια. Μετά την επικράτηση τού Χριστιανισμού, διαδόθηκε πάλι ο μύθος λόγω των ομοιοτήτων τής διήγησης με τις αναφορές τής Βίβλου στον κατακλυσμό.
* ΤΟ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟ ΥΠΑΡΞΗΣ ΤΗΣ: Ο Πλάτων μας απεικονίζει μία τοποθεσία με πλούτο, γνώση, προηγμένη τεχνολογία και μηχανική τελειότητα. Οι νεότερες έρευνες με τις σύγχρονες δυνατότητες τής επιστήμης, δεν την απορρίπτουν. Θεωρούν την ιστορία του, ως το αχνό, σκοτεινό περίγραμμα ενός από τα σπουδαιότερα συμβάντα τής ιστορίας. Είναι σήμερα διαδομένη η πίστη πως στο απώτερο παρελθόν, πολύ πιθανόν να άνθισαν μεγάλοι πολιτισμοί στη γη, την ύπαρξη των οποίων αγνοούμε ή απλώς υποπτευόμαστε. Πάντως το περιστατικό τής Ατλαντίδος έχει εξαιρετικές πιθανότητες να είναι αληθινό. Καθώς οι έρευνες για τον εντοπισμό της συνεχίζονται σε όλα τα μήκη και πλάτη τής γης, ας ελπίσουμε ότι κάποια μέρα θα βρεθεί ένα ατράνταχτο στοιχείο που να μας διαβεβαιώνει πως ναι, η Ατλαντίς, η μυστηριώδης χαμένη ήπειρος, υπήρξε κάποτε!