Το Διδασκαλείον Θεσσαλίας
«ΤΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. Η υγιεινή κατάστασις αυτού. Προκειμένου να αρχίσωσι τα μαθήματα εν τω Διδασκαλείω Λαρίσης, το υπουργείον των Εσωτερικών διέταξεν τον Νομάρχην να εξετάση ποία είναι η κατάστασις αυτού υπό έποψιν υγιεινήν και αν δεν είνε καλή να ενεργήση προς ταχείαν και τελείαν απολύμανσίν του, ώστε ουδείς να υπάρχει κίνδυνος δια τους μαθητάς και καθηγητάς, οίτινες θα διημερεύωσιν εν αυτώ. Το Διδασκαλείον υπήρξεν κατά την τουρκικήν κατοχήν Νοσοκομείον και δια τούτο υπάρχουσι φόβοι περί της υγιεινής αυτού καταστάσεως». Η είδηση αυτή αλιεύθηκε από την εφημερίδα της Αθήνας «Σκριπ», στο φύλλο της 6ης Σεπτεμβρίου 1898.
Το Διδασκαλείο Θεσσαλίας ήταν η πρώτη εκπαιδευτική μονάδα ανωτέρου επιπέδου η οποία είχε δημιουργηθεί στη Λάρισα μετά την απελευθέρωση του 1881. Σκοπός του ήταν η προετοιμασία νεαρών δασκάλων οι οποίοι θα επάνδρωναν σχολεία της Θεσσαλίας και κυρίως της Μακεδονίας, η οποία την περίοδο εκείνη βρισκόταν ακόμα υπό τουρκική κατοχή. Άρχισε τη λειτουργία του τον Δεκέμβριο του 1882 και στεγάσθηκε στο κτίριο του Γυμνασίου, το οποίο είχε αρχίσει να κατασκευάζεται από τη χριστιανική Κοινότητα το 1873. Το διάστημα 1885-1891 είχε διακόψει προσωρινά τη λειτουργία του, όπως και το 1897 με την κατάληψη της Θεσσαλίας από τους Τούρκους μετά τον ατυχή για τα ελληνικά όπλα πόλεμο του 1897.
Στις 6 Σεπτεμβρίου 1898 είχαν περάσει τρεις μήνες από την ημέρα που οι Τούρκοι είχαν εγκαταλείψει τη Θεσσαλία έπειτα από την προσωρινή κατοχή της και οι εφημερίδες της Λάρισας δεν είχαν ακόμα προλάβει να επανακυκλοφορήσουν. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο το χρονικό αυτό διάστημα ανιχνεύουμε δημοσιογραφικές ειδήσεις για τη Θεσσαλία μόνον από τις εφημερίδες των Αθηνών και της Λαμίας. Οι σχολικές μονάδες της πόλης, μεταξύ των οποίων και το Διδασκαλείο, είχαν διακόψει τη λειτουργία τους κατά τη διάρκεια της τουρκικής κατοχής. Το κτίριο το οποίο στέγαζε το Διδασκαλείο και βρισκόταν στη νότια πλευρά της Κεντρικής πλατείας, χρησιμοποιήθηκε το χρονικό αυτό διάστημα ως στρατιωτικό νοσοκομείο στο οποίο νοσηλεύονταν Τούρκοι στρατιωτικοί[1].
Καθώς πλησίαζε η νέα σχολική περίοδος και επρόκειτο να επαναλειτουργήσει η Σχολή, η κεντρική πολιτική εξουσία εξουσιοδότησε τον Νομάρχη της Λάρισας να εξετάσει σε ποια κατάσταση βρισκόταν από απόψεως υγιεινής το κτίριο του Διδασκαλείου, αφού όπως διαβάσαμε είχε λειτουργήσει ως νοσηλευτικό ίδρυμα, ώστε αν χρειασθεί να διενεργήσει απολύμανση των χώρων του.
Διαδήλωση μαθητών υπέρ του δασκάλου τους
Στην εφημερίδα της Λάρισας «Σάλπιγξ», στο φύλλο της 22ας Φεβρουαρίου 1904, δημοσιεύεται η πιο κάτω ενδιαφέρουσα είδηση «ΜΗ ΧΕΙΡΟΤΕΡΑ. Διαδήλωσις αρκετά κωμική, αποτελεσθείσα εκ των μικρών μαθητών του ενταύθα Γ’ Δημοτικού Σχολείου των αρρένων εθεάθη χθες εις τας οδούς της πόλεως, διευθυνομένη εις την Νομαρχίαν όπως υποβάλη τω κ. Νομάρχη παράπονα δια την μετάθεσιν του διδασκάλου των κ. Πρωτοσυγγέλου και την αντικατάστασιν τούτου δια του κ. Στεφανοπούλου, προς δε και την παράκλησιν όπως ενεργήση και ανακληθή τάχιστα η μετάθεσις του αγαπητού των διδασκάλου. Το χαρακτηριστικόν δε της πρωτοτύπου ταύτης διαδηλώσεως ήν ότι διερχομένη κάτωθεν της Επισκοπής εκραύγαζε «δεν τον θέλομεν, δεν τον θέλομεν», εννοούντες τον νέον διδάσκαλόν τους κ. Στεφανόπουλον. Μη χειρότερα!».
Ήταν μια πρωτότυπη ακόμα και για τα σημερινά δεδομένα διαδήλωση μαθητών και μάλιστα του Δημοτικού Σχολείου. Ο Ιωάννης Πρωτοσύγκελος, νέος τότε δάσκαλος του Γ’ Δημοτικού Σχολείου Αρρένων της Λάρισας, αφού αποφοίτησε το 1901 από το Διδασκαλείο, μετετέθη στο Α’ Δημοτικό Σχολείο. Αντικαταστάτης του ήταν ο Στέφανος Στεφανόπουλος[2]. Η μετάθεση αυτή όμως δεν βρήκε σύμφωνους τους μαθητές του, οι οποίοι αντέδρασαν με μια ζωηρή διαδήλωση στους δρόμους της Λάρισας. Προφανώς ο ήπιος χαρακτήρας και η εγκυκλοπαιδική και μουσική του παιδεία[3] είχαν γοητεύσει τους μαθητές του και αρνούνταν να τον χάσουν. Ο Ιωάννης (Γιάγκος) Πρωτοσύγκελος εκτός των άλλων ήταν και φιλόμουσος και τα πρώτα μαθήματα μουσικής τα είχε πάρει από τον καθηγητή μουσικής στο Διδασκαλείο Κ. Χριστοδουλόπουλο. Περί το 1913 συγκέντρωσε μια ομάδα φίλων της μουσικής και παλιούς χορωδούς, με τους οποίους ανασύστησε την εκκλησιαστική χορωδία του ναού του Αγίου Νικολάου που είχε προς στιγμήν διακόψει, και ανέλαβε διευθυντής της. Καθώς ήταν ήρεμος και καλοπροαίρετος άνθρωπος, κατόρθωνε να επιβάλλεται με την καλοσύνη του στα μέλη της χορωδίας και με την μουσική του ικανότητα στην απόδοση των ύμνων να ενθουσιάζει το πυκνό εκκλησίασμα. Υπό την διεύθυνσή του η χορωδία μετείχε στις κυριακάτικες λειτουργίες και στις μεγάλες εορτές. Έμεινε στη διεύθυνση της χορωδίας μέχρι το 1954, όταν προσβλήθηκε από εγκεφαλικό επεισόδιο και έμεινε κατάκοιτος για δέκα σχεδόν χρόνια. Πέθανε στα μέσα της δεκαετίας του ’60 μόνος, αφού δεν φρόντισε ή δεν θέλησε να κάνει οικογένεια. Για την ιστορία αξίζει να αναφέρουμε ότι η επιθυμία των μαθητών δεν έγινε δεκτή από τον Νομάρχη και ο Πρωτοσύγκελος μετατέθηκε στο Α’ Δημοτικό Σχολείο, όπου έκτοτε παρέμεινε μόνιμα.
Τα εγκαίνια του Αρσακείου Λαρίσης
Η εφημερίδα της Αθήνας «Εμπρός» δημοσίευσε στο φύλλο της 12ης Οκτωβρίου 1902 την εξής τηλεγραφική ανταπόκριση: «ΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΟΥ ΑΡΣΑΚΕΙΟΥ ΛΑΡΙΣΗΣ. Λάρισα 11 8/βρίου. Την Κυριακήν γενήσονται τα εγκαίνια του αρτισύστατου Αρσακείου. Τα μαθήματα άρχονται την Δευτέραν. Ενεγράφησαν μέχρι τούδε 120 μαθήτριαι. Αι ανώτεραι τάξεις του Διδασκαλείου θα συσταθούν το επιόν έτος».
Ελάχιστοι Λαρισαίοι γνωρίζουν ότι στην πόλη μας λειτουργούσε από το 1902 μέχρι το 1937 ένα ακόμα ανώτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα, το Αρσάκειο. Η ιδέα για τη δημιουργία του στη Λάρισα υλοποιήθηκε το 1902, χάρη στις προσπάθειες του Δημοτικού Συμβουλίου, με δήμαρχο τον Αναστάσιο Ζαρμάνη.
Το εκπαιδευτήριο αυτό περιλάμβανε Νηπιαγωγείο, Δημοτικό Σχολείο και Διδασκαλείο Θηλέων[4]. Τα εγκαίνια του νέου εκπαιδευτικού ιδρύματος έγιναν την Κυριακή 12 Οκτωβρίου 1902 από τον μητροπολίτη Αμβρόσιο Κασσάρα. Την πρώτη σχολική χρονιά λειτούργησε το Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό Σχολείο και από την επόμενη (1903-1904) το Διδασκαλείο. Την πρώτη χρονιά είχαν εγγραφεί, σύμφωνα με τη δημοσιευόμενη είδηση, 120 μαθήτριες. Η Διοικούσα Επιτροπή του τοπικού Αρσακείου, η οποία ορίσθηκε από τα κεντρικά γραφεία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας στην Αθήνα αποτελέστηκε από τους: Γεώργιο Δεσύπρη διευθυντή του τοπικού υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας, Κωνσταντίνο Παπασταύρου φαρμακοποιό, Γεώργιο Σακελλαρίδη ιατρό, Ιωάννη Βασιλάκη δικηγόρο, Δημήτριο Πιπινόπουλο δικηγόρο, Γεώργιο Ροδόπουλο δικηγόρο, Λεωνίδα Αναγνώστου κτηματία και Αθανάσιο Μιχαηλίδη έμπορο, οι περισσότεροι γνωστά και ενεργά μέλη της Λαρισαϊκής κοινωνίας.
Το Αρσάκειο στεγάσθηκε σε ειδικά κτίσματα τα οποία βρίσκονταν στο σημερινό ελεύθερο οικόπεδο που υπάρχει στη γωνία των οδών Ηπείρου και Ασκληπιού. Το 1937 αφού αποφοίτησε η τελευταία τάξη, το Αρσάκειο διέκοψε τη λειτουργία του. Κατά την κατοχή καταστράφηκε από τον σεισμό και κατεδαφίσθηκε. Μεταπολεμικά στη θέση του κατασκευάσθηκε ειδικό κτίριο το οποίο φιλοξένησε τις υπηρεσίες του ΙΚΑ.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1]. Πιο πριν είχε χρησιμοποιηθεί σαν στρατιωτικό νοσοκομείο και από τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις κατά τις συνοριακές συμπλοκές με τους Τούρκους στη Μελούνα και το Ζάρκο τον Μάιο του 1886.
[2]. Ο Στέφανος Στεφανόπουλος ήταν αδελφός της μητέρας του δημοσιογράφου Θρασύβουλου Μακρή. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του και τη συμμετοχή του στη Θεσσαλική επανάσταση του 1878, μετέβη στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης προς αποπεράτωση των σπουδών του. Όμως με απαίτηση της Τουρκικής Κυβέρνησης αποβλήθηκε από την Σχολή λόγω της επαναστατικής του δράσης. (ενθύμηση του Θρασ. Μακρή)
[3]. Είχα την ευκαιρία να τον γνωρίσω προσωπικά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, όταν βρισκόταν σε μεγάλη ηλικία και διηύθυνε την εκκλησιαστική χορωδία του ναού του Αγ. Νικολάου της πόλης μας.
[4]. Στην ουσία ήταν Διδασκαλείο Θηλέων και προετοίμαζε δασκάλες, οι οποίες προορίζονταν για να διορισθούν σε σχολεία της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας.
