5η Ιουνίου: SOS για το περιβάλλον και το κλίμα

Από τον Δημήτρη Νούλα, χημικό

Τέτοιες επέτειοι προσφέρονται, συνήθως, για αναστοχασμό και για επαναπροσδιορισμό της πορείας μας πάνω στη Γη, ώστε να ανακρούσουμε πρύμναν και να πάψουμε να την καταστρέφουμε.

Εν τούτοις, τους τελευταίους τρεις αιώνες, καταφέραμε, μέσω της ασύδοτης καπιταλιστικής βιομηχανικής επανάστασης και του ακόρεστου καταναλωτικού μας μοντέλου, να «σκοτώσουμε» τις νεράιδες και τις νύμφες των γλυκών νερών, τις Νηρηίδες των ωκεανών και τον άγριο Ποσειδώνα.
Δηλαδή, παρά τις διακηρύξεις μας και τα ωραία μας λόγια και παρά την καθολική σχεδόν παραδοχή ότι «δεν πάει άλλο», συνεχίζουμε απτόητοι το καταστροφικό μας έργο. Λεηλατούμε τους φυσικούς πόρους, ρυπαίνουμε επιφανειακά και υπόγεια ύδατα, ερημοποιούμε γόνιμες περιοχές, γεμίζουμε με επικίνδυνα σωματίδια και CO2 την ατμόσφαιρα, υπερθερμαίνουμε και εξαντλούμε, γενικώς, το «σύστημα». Στο οποίο «σύστημα» από απλό συστατικό στοιχείο του έχουμε μεταλλαχθεί σε εξολοθρευτή του.
Όλα φανερώνουν πως τα χρόνια που διανύουμε θα είναι τα σημαντικότερα της Ιστορίας μας. Γι’ αυτό, για να σωθούμε, είναι απαραίτητος ο αναπροσανατολισμός της παγκόσμιας οικονομίας με ρυθμούς που δεν έχουν προηγούμενο. Μέχρι το 2050 (ίσως και νωρίτερα) πρέπει να μηδενιστούν οι εκπομπές CO2 στην ατμόσφαιρα για να μην ξεπεραστεί το κρίσιμο όριο της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,5οC (Συμφωνία Παρισιού, 12 Δεκ. 2015). Διότι η περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας θα επιδεινώσει ραγδαία τα κλιματικά φαινόμενα και θα μπούμε σε έναν μη αναστρέψιμο κύκλο γεγονότων με αυξανόμενη και ολέθρια αταξία.
Το να περιοριστεί, όμως, η άνοδος της θερμοκρασίας στους 1,5οC είναι κάτι που μπορεί μεν να επιτευχθεί με βάση τους νόμους των θετικών επιστημών, αλλά θα χρειαστούν τεράστιες αλλαγές στο μοντέλο οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης, οπότε το πρόβλημα λαμβάνει άλλη μορφή και έτσι γίνεται δυσεπίλυτο. Παρόλα αυτά οι έχοντες «νου και γνώση» οφείλουν να αναζητούν επίμονα και τάχιστα λύσεις -και μάλιστα δίκαιες λύσεις-, ώστε να αναπληρωθεί ο χρόνος που ήδη χάθηκε.
Σημαντικό μερίδιο και ακρογωνιαίος λίθος αυτών των λύσεων θα πρέπει να αποτελούν, ασφαλώς, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), η ενεργειακή απόδοση και η (μελλοντική) τεχνολογική δυνατότητα να απορροφώνται γιγάντιες ποσότητες CO2 από την ατμόσφαιρα. Για να αντικαταστήσουν, όμως, οι ΑΠΕ τα ορυκτά καύσιμα που σχετίζονται με την παραγωγή ενέργειας είναι αναγκαίο να αποτελέσουν αληθινή προτεραιότητα για τις κυβερνήσεις, ώστε μέσα στις επόμενες μία-δύο δεκαετίες να συνεισφέρουν (οι ΑΠΕ) πάνω από το 80% στο σύνολο της παραγόμενης ενέργειας.
Διότι η παγκόσμια κοινότητα, κατά τη δεκαετία 2008-18, εξέπεμψε στην ατμόσφαιρα -με αυξανόμενο ρυθμό- περισσότερους από 300 δισ. τόνους CO2, εκ των οποίων περισσότερο από το 15% αντιστοιχεί σε εκπομπές των ΗΠΑ. Επίσης, το 84,7 % της καταναλισκόμενης ενέργειας προέρχεται -παρά τα θρυλούμενα- από ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, άνθρακας). Είναι, βέβαια, θετικό γεγονός το ότι οι ΗΠΑ, υπό τη νέα διοίκηση Μπάιντεν, επέστρεψαν στη συνθήκη του Παρισιού (19/2/21) με την υπόσχεση ότι θα λάβουν δραστικά μέτρα για τον περιορισμό των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, αλλά οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι παραμένουμε απαισιόδοξοι.
Προβληματιζόμαστε και είμαστε απαισιόδοξοι όχι γιατί είναι πολλά τα χρήματα που απαιτούνται για τη μεγάλη στροφή του πλανήτη σε εναλλακτικές των ορυκτών καυσίμων πηγές ενέργειας, αλλά διότι, όπως λέει και η εμβληματική, πλέον, Γκρέτα Τούνμπεργκ που θυμώνει με τους ανθρώπους της εξουσίας, οι οποίοι άλλα λένε κι άλλα πράττουν: «Δεν έχουμε χρόνο, πρέπει να βιαστούμε». Γινόμαστε απαισιόδοξοι και από τις δηλώσεις του γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες με βάση τα επιστημονικά στοιχεία της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC): «Εάν οι κυβερνήσεις δεν επανεκτιμήσουν τις ενεργειακές πολιτικές τους, ο κόσμος μας θα γίνει ακατοίκητος». Επιπροσθέτως, η απαισιοδοξία μας πηγάζει πιο πολύ από την ισχύ των μεγάλων συμφερόντων που υψώνουν -με μυωπική εμμονή- μεγάλα εμπόδια προκειμένου να μην υπηρετηθεί το αυτονόητο συμφέρον της παγκόσμιας κοινωνίας.
Είναι περισσότερο από βέβαιο ότι το ανθρώπινο είδος είναι ένα ιδιαίτερα ευφυές είδος. Κάθε μονάδα του είναι ένα αυτόνομο «κύτταρο» με σαφή αίσθηση του ανήκειν στην πανανθρώπινη κοινωνία, στον οργανισμό που ονομάζεται πλανήτης Γη. Ομοίως, τα καρκινικά κύτταρα θεωρούνται πιο «ευφυή» από τα φυσιολογικά και καταφέρνουν στο τέλος, εάν δεν υπάρξει η κατάλληλη ιατρική υποστήριξη, να επικρατήσουν και να οδηγήσουν στον θάνατο τον οργανισμό πεθαίνοντας και τα ίδια μαζί του.
Η διαφορά της δράσης των ανθρώπων από εκείνη των καρκινικών κυττάρων έγκειται στο ότι εμείς έχουμε θεωρητικώς την ικανότητα να συγκεντρώσουμε τις πνευματικές, ψυχικές και υλικές δυνάμεις μας και με ένα καλά οργανωμένο σχέδιο να αντιμετωπίσουμε τα περιβαλλοντικά προβλήματα.
Εάν αυτό το κάνουμε πράξη τότε δικαίως θα φέρουμε τον προσδιορισμό όχι απλά του ευφυούς είδους, αλλά του σοφού είδους (Homo Sapiens-Sapiens) που σέβεται και διατηρεί τις ισορροπίες με τα άλλα είδη χωρίς να καταστρέφει τα ενδιαιτήματά τους. Δικαίως, τότε, θα αναγνωρίζουμε τον πλανήτη-Γη ως πραγματικό παράδεισο κι ως αληθινό δώρο Θεού.