Ψηλά το κεφάλι!

Από τον Δημήτρη Παπαχατζόπουλο

Αυτό φώναξε η μάνα του Α.Β., κατηγορούμενου για τη δολοφονία του Άλκη Καμπανού στη Θεσσαλονίκη, καθώς ο γιος της προσερχόταν σιδηροδέσμιος στα δικαστήρια προκειμένου να απολογηθεί.

Και κει που νομίζαμε ότι τα έχουμε ακούσει όλα, την ακούσαμε να συμπληρώνει: «Είμαστε περήφανοι για σένα!».
Τα δείγματα τα είχαμε εδώ και καιρό (όπως με την αντίδραση της μητέρας των δύο νεαρών που ξυλοφόρτωσαν τον σταθμάρχη στο Μετρό της Αθήνας πριν από έναν χρόνο), αλλά για πρώτη φορά ο βασιλιάς, το ζοφερό αυτό κοινωνικό φαινόμενο, ξεβρακώνεται με τέτοια αναίδεια μπρος στα μάτια μας και στέκει γυμνό. Η μητέρα τού κατηγορούμενου για φόνο νιώθει περήφανη και τον προτρέπει να στυλώσει ψηλά το κεφάλι του! Ποιος θα το περίμενε να φτάσει η υπεράσπιση του αμαρτωλού τέκνου ως εδώ; Δυστυχώς, η απόλυτη ευκρίνεια της εικόνας δεν συναντάται μόνο στις τηλεοράσεις, μα και στα ξεσπάσματα των ανθρώπων.
Τι συνέβη, τι πήγε στραβά, πώς ξεκίνησε και πώς ολοκληρώθηκε η διολίσθηση των κοινωνικών μας αξιών (τι είναι άξιο θαυμασμού και τι επαίνου, τι είναι κατακριτέο και τι καταδικαστέο), πού χάθηκε η πυξίδα, ποιο άρρωστο μαγνητικό πεδίο την επηρέασε κι από κει που έδειχνε ως στόχο την κόλλα και τα συρραπτικά που ενώνουν τους ιστούς της κοινωνίας των ανθρώπων, τώρα προσανατολίζει σε στάσεις και αντιλήψεις τόσο διασπαστικές, όσο η περηφάνεια κι ο θαυμασμός ενεργειών που σκοτώνουν τα μέλη της;
Πώς καταλήξαμε από το «Ψηλά το κεφάλι» που μας έλεγαν οι δάσκαλοι όταν απαγγέλαμε το ποίημα στη σχολική γιορτή κι οι γυμναστές όταν περνούσαμε μπροστά από τους επισήμους στην παρέλαση να το ακούμε από μητέρες πιθανών δολοφόνων; Τι ενώνει αυτά τα δυο άκρα; Πώς η συστολή, η αμηχανία μπροστά στη δημόσια βράβευση, ας πούμε, για ένα κατόρθωμα στον πνευματικό, αθλητικό ή καλλιτεχνικό στίβο που οδηγούσε στο χαμήλωμα της κεφαλής, μεταμορφώθηκε σε φρικτή, ανερυθρίαστη προτροπή για ανύψωσή της, όταν το «κατόρθωμα» είναι η αφαίρεση μιας ζωής; Ψηλά το κεφάλι για τον πιθανό δολοφόνο; Κάτι δεν πάει καλά. Κι αν ακόμη η ενοχή μένει να αποδειχτεί, η ίδια η συμμετοχή σε μια αγέλη λύκων που βγήκε παγανιά για να τραφεί με αίμα συνομηλίκων, δεν είναι από μόνη της έγκλημα; Τι περηφάνεια γεμίζει μια μάνα η συμμετοχή τού γιου της σε ένα απόσπασμα θανάτου με μόνη αιτία τη διαφορά στην προτίμηση μιας ποδοσφαιρικής ομάδας και μάλιστα χωρίς καμία προηγούμενη προσωπική εμπλοκή κι αντιπαράθεση, που θα μπορούσε ίσως να εξηγήσει (κι όχι φυσικά να δικαιολογήσει) την κλιμάκωση των συναισθημάτων του θυμού, της οργής, της εκδίκησης; Στη θέση της ομάδας θα μπορούσε να είναι η γεωγραφική περιοχή (από πού είσαι ρε), η θρησκεία (είσαι χριστιανός;), η εθνότητα (είσαι Έλληνας ή όχι;) οτιδήποτε είναι δυνατό να θεωρηθεί ότι μας διαφοροποιεί, μας χωρίζει εφόσον πιστεύει κανείς ότι ο κόσμος είναι φωτογραφία κι όχι παζλ, συμπαγές στιγμιότυπο κι όχι τρελό ψηφιδωτό, ξεχνώντας ότι ακόμη κι η άψογη εικόνα των OLED τηλεοράσεων έχει από πίσω της εκατομμύρια πίξελ!
Πώς φτάσαμε από το φως στο σκοτάδι; Από τη μέρα στη νύχτα; Από την ντροπή που ξεχωρίζαμε ακόμη και για κάτι καλό, στη θρασύτητα να υπερηφανευόμαστε για το απόλυτο κακό, έναν φόνο;
Σιγά-σιγά είν’ η απάντηση. Βήμα-βήμα. Ακόμη και τα 42,195 χιλιόμετρα του μαραθώνιου δρόμου αποτελούνται από διαδοχικούς αθροιζόμενους διασκελισμούς. Σταδιακά η ντροπή, η τύψη, η ενοχή, όλα τους βασικά, για τη διατήρηση της πορείας της ζωής, επανορθωτικά συναισθήματα ακυρώθηκαν, εξοβελίστηκαν, έγιναν αντικείμενο άρνησης αντί να μας οδηγήσουν στη συντριβή, στην κάθαρση, στον βωμό της θυσίας, όπου θα κλάψουμε λυτρωτικά κι από κει θα εξέλθουμε αναβαπτισμένοι.
Η οικογένεια, τόσα χρόνια, περιχαρακώθηκε στη μοναδική υποκειμενική αλήθεια της και ανατρέφει με τον ίδιο τρόπο τα τέκνα της. Ο μικρόκοσμός της έγινε ο ουρανός της. Εμείς μόνο οι σωστοί, όλοι οι άλλοι λάθος. Εμείς όλοι εδώ, όλοι οι άλλοι απέναντι. Όλα τα δικά μας άξια θαυμασμού, ακόμη κι ο φόνος(!) όλα τα δικά τους άξια χλευασμού ακόμη και το ...Νόμπελ! Όσοι σχετίζονται με την εκπαίδευση το γνωρίζουν. Οι επαφές με τους γονείς είναι επαφές μοναχικές, σχεδόν αυτιστικές στο τέλος, ακόμη κι εχθρικές. Οι γονείς ποτίζουν τα βλαστάρια τους, ώστε να γίνουν δέντρα με πικρό ίσκιο σε βάρος της χλωρίδας, που υπάρχει από κάτω, με οποιοδήποτε κόστος. Τα δάση όμως είναι αυτά που δίνουν ζωή κι όχι τα μοναχικά δέντρα κι ας είναι και πλατάνια.
Όντως, ψηλά το κεφάλι, νεαρέ. Για να δούμε όλοι πώς δεν πρέπει να καταλήξουμε!