Οι παρευρισκόμενοι στόχευσαν στην επέκταση της καλλιέργειας δενδροκομικών ειδών, αλλά εγώ θα τονίσω ότι πρέπει να βλέπουμε συνολικά τα δενδροκομικά και λαχανικά είδη που μπορούν να καλλιεργηθούν στη Θεσσαλία. Την ίδια μέρα γινόταν και ημερίδα στη Λάρισα για το μέγιστο πρόβλημα των ελλειμματικών υδατικών πόρων στη Θεσσαλία. Αν δεν έχουμε νερό, δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά. Και εκεί μεγάλα λόγια, κυρίως από πολιτικούς. Μακάρι να γίνουν και πράξεις.
Οπωροκηπευτικά: Ποια είναι τα βασικά προβλήματα και πώς αντιμετωπίζονται;
Για όλα όσα θα περιγραφούν παρακάτω πολλά έχουν γίνει, πολλά έχουν μείνει σε μελέτες και εκθέσεις, τα περισσότερα δεν έγιναν δεκτά από τους χρήστες (γεωπόνους και παραγωγούς), κυρίως λόγω της απαίτησης για αλλαγή νοοτροπίας από αυτούς για θέματα, όπως το ρίσκο της πιθανής απώλειας μέρους της παραγωγής, το υψηλό κόστος παραγωγής, η έλλειψη αντικειμενικής επιστημονικής υποστήριξης (σε αυτό όμως φωτεινό παράδειγμα αποτελούν οι Γεωργικές Προειδοποιήσεις – και πόσα ακόμα θα μπορούσαμε να κάνουμε μέσω αυτών!).Πρόβλημα: Η κλιματική κρίση είναι εδώ. Τι κάνουμε;
Πρέπει να την αντιμετωπίσουμε με ό,τι είναι δυνατόν. Δεν έχουμε αρκετό νερό και οι καλλιέργειες απαιτούν περισσότερο με την κλιματική κρίση. Στη Θεσσαλία πρέπει να βελτιωθεί η διαθεσιμότητα νερού με δημιουργία επιφανειακών συλλεκτών και φραγμάτων (έπρεπε να έχουν ήδη γίνει!). Μπορούμε να κάνουμε καλύτερη διαχείριση του αρδευτικού νερού με υπολογισμό απαιτούμενου αρδευτικού νερού και έλεγχο χρήσης του. Υπάρχει η τεχνογνωσία, θέλει κανένας να εφαρμόσει το νερό που πρέπει και να πληρώσει τις περισσότερες φορές λιγότερο ηλεκτρικό ρεύμα για άντληση; Όλοι έχουμε στήσει αποδεκτής ποιότητας δίκτυα άρδευσης στους αγρούς μας, αλλά κανένας δεν γνωρίζει πόσο νερό αρδεύει. Κάτι «άγριο»: μήπως οι υδροβόρες καλλιέργειες θα έπρεπε να απαγορευτούν στη Θεσσαλία;
Θα έπρεπε να επεκταθεί η αντιχαλαζική προστασία στα οπωροφόρα, καθώς αυτή μπορεί να υποστηρίξει και αντιβροχικά πλαστικά, εντομοστεγή δίκτυα, σκίαση, αλλά μπορεί να προκαλέσει και αλλαγή χρωματισμού στους καρπούς. Πρέπει να προστατεύουμε τις καλλιέργειες περισσότερο λόγω της κλιματικής κρίσης. Η σκίαση και μόνο έχει λίγα αρνητικά και πολλά θετικά.
Να επεκταθεί η αντιπαγετική προστασία. Πώς όμως; Οι ανεμομείκτες είναι ακριβοί και δύσκολοι στη λειτουργία τους με εισαγόμενο εξοπλισμό. Η προστασία με ψεκασμό νερού απαιτεί άλλη οργάνωση και δεν μπορεί να καλύψει όλες τις καλλιεργούμενες εκτάσεις. Το κάψιμο υλικών απαγορεύεται.
Πρόβλημα: Το κυρίως θέμα των Ελληνικών οπωροκηπευτικών είναι ο διεθνής ανταγωνισμός
Μερικές σκέψεις για αντιμετώπιση: Έρευνα για τις ανάγκες της διεθνούς αγοράς. Έρευνα για τις ανάγκες των Ελλήνων της διασποράς. Μεταφορά των αποτελεσμάτων σε όλους τους εμπλεκόμενους. Ανάδειξη των δυνατοτήτων της Ελληνικής γης (καινοτόμα φρούτα και λαχανικά, gourmet προϊόντα νωπά και μεταποιημένα, τοπικές ποικιλίες και πληθυσμοί φρούτων και λαχανικών, τοπική μεταποίηση). Δημιουργία πολιτιστικού αποτυπώματος για ποιοτικά τοπικά προϊόντα – ένα εναλλακτικό πιστοποιητικό για τα Ελληνικά και Θεσσαλικά προϊόντα. Δημιουργία περιβαλλοντικών αποτυπωμάτων για τα προϊόντα – απαραίτητο πιστοποιητικό πια για απαιτητικές αγορές.
Θέμα: Το Green Deal της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Το Green Deal λέει ότι μέχρι το 2030 θα μειωθεί η χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων στο μισό και η χρήση λιπασμάτων κατά 20%, ενώ η βιολογική καλλιέργεια θα παράγει το 30% των τροφίμων της Ε.Ε. Πώς προσεγγίζεται; Πρέπει άμεσα να δούμε τι υπάρχει και τι μπορεί να αναπτυχθεί ταχύτατα από εναλλακτικές μεθόδους φυτοπροστασίας. Τι δυνατότητες έχουμε για ανάπτυξη της βιολογικής παραγωγής, όσον αφορά τη βελτίωση των ιδιοτήτων του εδάφους με διαθέσιμα οργανικά υλικά (ανακύκλωση, κομποστοποίηση, νομοθεσία), φυτοπροστατευτικά προϊόντα ή μεθόδους καλλιέργειας. Αναφέρθηκαν τα εντομοστεγή δίκτυα, τρελό θα πουν μερικοί, εφαρμόζεται σήμερα ακόμη και στην Ελλάδα θα ανταπαντήσω.
Πρόβλημα: Είναι και οι ανοργάνωτοι πολλοί μικροί παραγωγοί
Πάρα πολλοί παραγωγοί μπήκαν στην καλλιέργεια οπωροκηπευτικών στη Θεσσαλία με σχεδόν παντελή έλλειψη γνώσης, στόχων και οργάνωσης. Άρα οι διακινητές πρέπει να διαχειριστούν πολλά ομοειδή, αλλά διαφορετικά (σε ποιότητα, ποικιλίες, τρόπο καλλιέργειας) προϊόντα. Κανένας δεν κερδίζει από αυτό. Κανένας δεν μπορεί να απαιτήσει βοήθεια από κανέναν και να ακουστεί. Σαν παράδειγμα αναφέρω τα αμύγδαλα: αυτήν τη στιγμή φυτεύονται όλες οι διαφημιζόμενες ποικιλίες με ξέφρενο ρυθμό. Τι αμύγδαλα τελικά θα πουλάμε σε λίγα χρόνια; Ό,τι κάναμε στο βαμβάκι, το επαναλαμβάνουμε και στο αμύγδαλο. Λυπηρό. Αντιμετώπιση της έλλειψης οργάνωσης των παραγωγών: με γενναία αλλαγή στη νομοθεσία με αναπτυξιακή προοπτική για τους παραγωγούς που λειτουργούν σε ομάδες (φορολογία έναντι πώλησης κατευθείαν σε νταλίκες ή σε «παράγκες», μόνο ουσιαστικό κέρδος των ομάδων παραγωγών σήμερα τα χρήματα από τα σχέδια βελτίωσης).
Πρόβλημα: Η αδιαλλαξία γεωπόνων πωλητών γεωργικών εφοδίων και παραγωγών για αλλαγή
Αντιμετώπιση: Αυτό το πρόβλημα είναι ο μεγάλος αντίπαλος κάθε προσπάθειας για αλλαγή. Είναι η νοοτροπία του «δεν αλλάζω αυτό που ξέρω» (και ο μηδενισμός της αξίας νέων ιδεών – «Τι ήρθε να μας πει αυτός/αυτή τώρα, τι ξέρει;»); Είναι τα συμφέροντα πολλών εμπλεκόμενων προσώπων και εταιρειών; Το μόνο εργαλείο αντιμετώπισης αυτής της αδιαλλαξίας είναι η επιμόρφωση, αλλά πώς μπορεί αυτή να γίνει αποτελεσματικά;
Μια «τρελή» πρόταση θα ήταν η επιβολή περιορισμών κεντρικά μέσω της συνταγογράφησης και ηλεκτρονικής αποθήκης στη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων/ θρεπτικών. Θα μπορούσε (;) να γίνει καλύτερος έλεγχος παράνομης διακίνησης φυτοπροστατευτικών. Αλλά, ως γνωστόν, όταν βάζεις έναν περιορισμό στους Έλληνες, τους προκαλείς να παρανομήσουν περισσότερο. Μήπως τελικά να τους πούμε να χρησιμοποιούν όσο θέλουν, από ό,τι θέλουν, όπου θέλουν; Αλλά είμαστε και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν είμαστε μόνοι, δεν μας αφήνουν να κάνουμε ό,τι θέλουμε. Υπάρχουν όμως και οι καταναλωτές και το σπίτι και η οικογένεια των παραγωγών.
Μήπως τελικά δεν θέλουμε να πάμε καλύτερα; Αυτό θα μας βοηθήσει να κλαιγόμαστε συνέχεια και να συνεχίσουμε να τρέχουμε να παρακαλάμε σαν φτωχοί και ταλαιπωρημένοι;
Επίλογος
Πιστεύω ότι πολλοί καταλαβαίνουν ότι φτάνουμε στο αμήν. Με όλα τα θέματα που έθιξα παραπάνω δεν μπορούμε να επιβιώσουμε μόνοι. Να μας δίνουν συνέχεια βοηθήματα (επιδοτήσεις, αποζημιώσεις), δεν είναι υγιές, ούτε θα συνεχίσουν. Να μας υποστηρίξουν με υποδομές, με νομοθεσία είναι υποχρέωση της κεντρικής διοίκησης. Για εμάς είναι ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ να διαχειριστούμε σωστά τα του οίκου μας ή καλύτερα για την αγροτική παραγωγή, της ομάδας μας (είμαι σίγουρος ότι μερικοί νομίζουν ότι με τη λέξη «ομάδα», μιλάω για μια ποδοσφαιρική ομάδα!).
Από τον Γ. Νάνο, καθηγητή Δενδροκομίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
