οι ήχοι που αγκαλιάσαμε
οι λέξεις που επαναλάβαμε
οι αναμνήσεις.
Σπύρος Κοκκινάκης «Λυκόφως ορίων»
Ο Φώτης Κόντογλου, ο σημαντικός εκείνος λογοτέχνης, όπου οι δύο τέχνες του, η λογοτεχνία και η ζωγραφική, λογαριάζονται ισότιμες, αποκαλεί τον Δεκαπενταύγουστο «Το Πάσχα του καλοκαιριού». Γιορτάζουμε στις 15 Αυγούστου τις ιδιαίτερες Παναγίες των Ελλήνων. Η Μεγαλόχαρη στην Τήνο, η Παναγιά των ξένων στην Κέρκυρα, η Παναγιά η Μυρτιδιώτισσα στα Κύθηρα, η Παναγιά η Μαλεβή στο Άστρος Κυνουρίας, η Παναγιά η Φιδούσα στην Κεφαλονιά.
Στο χωριό μου, την Ανατολή, παρότι υπήρχε η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, κτίσμα του 1579, δεν γιορτάζονταν ο Δεκαπενταύγουστος με ιδιαίτερη λαμπρότητα. Στη δεκαετία του 1980 ο Σύλλογός μας διοργάνωσε την εορταστική αυτή ημέρα, το λαϊκό πανηγύρι.
Το μέγα γεγονός του καλοκαιριού για την Ανατολή, αλλά και για την ευρύτερη περιοχή, ήταν η εορτή του Τιμίου Προδρόμου στις 29 Αυγούστου.
Κοιτάζοντας τις παλιές φωτογραφίες στα αρχεία πολλών οικογενειών, για τις ανάγκες του βιβλίου μου, το οποίο θα εκδοθεί προσεχώς, ανακαλύπτω χαρούμενα πρόσωπα. Βλέπω γιαγιάδες με τα εγγόνια τους, οικογένειες συγκεντρωμένες κάτω από τα γέρικα δέντρα του Μοναστηριού του Τιμίου Προδρόμου. Βλέπω και διαβάζω τη χαρά ζωγραφισμένη στο πρόσωπό τους, κατά τη διάρκεια της επιστροφής από το πανηγύρι. Στον γνωστό πίνακα του Νικηφόρου Λύτρα «Επιστροφή από το πανηγύρι» όλοι είναι χαρούμενοι και ευτυχισμένοι. Ακόμα και το τετράποδο της οικογένειας, δημιουργεί την αίσθηση, κοιτάζοντας τον πίνακα, ότι και ο γαϊδουράκος που εικονίζεται στον πίνακα, βιώνει κι αυτός ευτυχισμένες στιγμές.
Γιατί ήταν σημαντική για το χωριό μου, την Ανατολή, η εορτή του Τιμίου Προδρόμου στις 29 Αυγούστου;
Γιατί για όλες τις ηλικίες ήταν μια ξεχωριστή εμπειρία, όλων των αισθήσεων, πανήγυρις;
Γιατί στη μνήμη και στην παράδοση των κατοίκων της ορεινής Ανατολής ήταν ο σημαντικότερος θεσμός κοινωνικοποίησης, πνευματικής ανάτασης και αναψυχής;
Η απάντηση έρχεται μαθαίνοντας την ιστορία και την παράδοση του μοναστηριού. Το Μοναστήρι του Ιωάννου Προδρόμου ιδρύει ο Άγιος Δαμιανός το 1550. Ο Άγιος Δαμιανός, όπως μας πληροφορεί ο Αρχιμανδρίτης Νεκτάριος Δρόσος «Συνελήφθη υπό των Τούρκων στο χωριό Βουλγαρινή και εφυλακίσθη. Την 14η Φεβρουαρίου του 1568, αφού απηγχονίσθη εις Λάρισαν, εκάη το ιερόν του λείψανον και ερρίφθη εις τον παρακείμενον Πηνειόν».
Το 1985 στο Θεσσαλικό ημερολόγιο που εκδίδει ο Κώστας Σπανός, Τόμος Η, σελ. 185-189, ο φίλος μου γιατρός Περικλής Δουλμές, δημοσιεύει ένα κείμενο με ιστορικό ενδιαφέρον, το οποίο βασίζεται σε ένα χειρόγραφο που ο Περικλής Δουλμές βρίσκει στο σεντούκι του σπιτιού του, ανάμεσα σε άλλα οικογενειακά έγγραφα.
Γράφει ο Περικλής Δουλμές: «Ανάμεσα στα άλλα οικογενειακά μας χαρτιά συγκαταλέγεται και ένα χειρόγραφο του 1836, το οποίο ανήκε κάποτε στο αρχείο του Μοναστηριού «Πρόδρομος» του χωριού μας, Ανατολή της Αγιάς. Μετά τη διάλυση του Μοναστηριού ο προπάππους μου παπά-Ντίμος, φύλαξε στο σπίτι του ό,τι αρχειακό υλικό υπήρχε εκεί. Έτσι σήμερα είμαστε σε θέση να δώσουμε στους ειδικούς ένα άγνωστο, ίσως, ντοκουμέντο».
Γράφει, μεταξύ άλλων, το Τουρκικό Μπουγιουρντί του Ιμίν Πασά των Ιωαννίνων: «Προστάξατε όλοι, μικροί και μεγάλοι κοτσαμπάσηδες, χωρικοί, τζομπάνοι, αγελάριδες, μυλωνάδες, δραγάτες, ζευγίτες, ηγούμενοι και καλόγεροι των μοναστηριών όλων, μη τύχη και κανείς σας στο εξείς ιδή ή ακούσει κλέπτην, δεν τον πιάσει και δεν τον δώσει χαμπέρι (είδηση) εις τον Δερβέναγαν του Κολ/τσήν του (αστυνομικό μιας περιοχής) και εις όποιον άνθρωπον αυθεντικόν τύχει συ/μότερα, διότι το τζεβάπι (=απόκριση λόγου) όπου δώσετε εις το χουζούρι μας, θέλει είναι τα ειδικά σας κεφάλια και το βιό σας. Τα δε μοναστήρια θέλουν κρεμνίζονται και οι καλόγεροι θέλουν θανατόνονται».
Από γενιά σε γενιά ο λαός γνώριζε την ιστορία και την παράδοση του σημαντικού αυτού μοναστηριού. Ο σεβασμός και η αγάπη για τη γιορτή του Προδρόμου ήταν πολύ μεγάλη.
Η μάνα μου κάθε χρόνο έφτιαχνε το μοσχοβολιστό εφτάζυμο, το οποίο ακόμα και τώρα μοσχοβολάει στη μνήμη μου. Θυμάμαι το μέγα πλήθος κάτω από τις γέρικες βελανιδιές και το βράδυ στην πλατεία του χωριού, τα πιο γνωστά κλαρίνα της χώρας έντυναν με τον ήχο τους τη χαρά του λαϊκού πανηγυριού.
29 Αυγούστου. Έφευγε το καλοκαίρι. Ταυτοχρόνως στα χρόνια της εφηβείας μας αποχαιρετούσαμε τους φίλους που αποκτούσαμε, αλλά προπαντός αποχαιρετούσαμε τα κορίτσια που φλερτάραμε ή πολλές φορές αγαπήσαμε στη διάρκεια του καλοκαιριού. Το 1970 ο Γιάννης Σπανός κυκλοφορεί το τραγούδι «Μια αγάπη για το καλοκαίρι είμαι κι εγώ». Η μαγική φωνή της Καίτης Χωματά συνόδευε, αλλά και συνοδεύει διαρκώς, όλες τις καλοκαιρινές αγάπες. Το καταφύγιό μας τότε ήταν η πίστα του Κυριαζή Σωτηρίου. Εκεί, το ωραιότερο και διασημότερο ταγκό του κόσμου, η Κομπαρσίτα, έντυνε μουσικά τους αποχαιρετισμούς μας. Δικαίως στο τελευταίο απολαυστικό κείμενο του Κώστα Γεωργουσόπουλου στην εφημερίδα τα Νέα, «Τα πανηγύρια του Αυγούστου» αποκαλούνται «Ριζώματα και Νόστοι».
Στέλιος Τσιανίκας
