Ήταν η εποχή που η Ελλάδα είχε αρχίσει να επουλώνει τις πληγές του Εμφυλίου και η Δεξιά έκανε προσπάθεια να αποστασιοποιηθεί από το αμαρτωλό της παρελθόντης σύμπλευσης με ξένες δυνάμεις, την εκδικητική πολιτική της απέναντι στην Αριστερά, να αποβάλει τον χαρακτήρα του ακραιφνούς δεξιού κόμματος (ΕΡΕ) που είχε ενσωματώσει ακροδεξιά στοιχεία, τα οποία ευθύνονταν για τη Δικτατορία, και να υιοθετήσει ένα προφίλ ευρωπαϊκού κόμματος, μετά και την προσέγγιση του Καραμανλή με τη Γαλλία. Σε αντιπαράθεση με το σύνθημα του Καραμανλή «ανήκομεν εις την Δύσιν», που αποτέλεσε κορυφαία ιστορική επιλογή, θεμελιωμένη με ορθολογικά επιχειρήματα, ο Παπανδρέου διατύπωσε το σύνθημα «η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» που ικανοποιούσε τους οπαδούς του κόμματος και τους έστρεφε με επικίνδυνο τρόπο ενάντια στην ευρωπαϊκή οικογένεια και την ένταξη της χώρας μας στην ΕΟΚ. Οι υποσχέσεις αυτές, ευτυχώς, αναιρέθηκαν αργότερα, λειτούργησαν όμως θετικά για την άνοδό του στην εξουσία.
Ο Ράλλης θα μπορούσε να εξάψει το συναίσθημα των οπαδών της ΝΔ, χρησιμοποιώντας παρόμοια μέσα. Έμεινε στην ιστορία ως ο αρχηγός με το πολιτικό ήθος, το οποίο προσπάθησε να επιβάλει και στους οπαδούς του.
40 χρόνια μετά, το πολιτικό ήθος των οπαδών των δύο πολιτικών αντίπαλων κομμάτων έχει εκπέσει σε μεγάλο βαθμό, εξαιτίας της εμφανούς προσπάθειας των αρχηγών τους να εκμεταλλευτούν το θυμικό τους για την άνοδο στην εξουσία. Ο Τσίπρας εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τα συναισθήματα του ελληνικού λαού τα πρώτα χρόνια της οικονομικής κρίσης. Η ρητορεία του για την ευθύνη των «άλλων», οι υποσχέσεις ότι θα ανατρέψει τα μνημόνια, οι φρούδες ελπίδες που είχε ανάγκη ο κόσμος τον έφεραν στην κυβέρνηση. Ο Μητσοτάκης από την άλλη πλευρά, ως συνεχιστής του Σαμαρά, εκμεταλλεύτηκε το Μακεδονικό με τον πιο χυδαίο τρόπο, κατεβάζοντας τις ορδές των μακεδονομάχων στους δρόμους και τις πλατείες και την ανασφάλεια του κόσμου εξαιτίας του μεταναστευτικού.
Εκείνοι οι οπαδοί της ΝΔ, που δεν μπόρεσαν να απαλλαγούν από το αντικομμουνιστικό σύνδρομο, ακόνιζαν τα μαχαίρια για εκδίκηση. Η πολιτική αντιπαράθεση ξέπεσε σε χυδαιότητες. Στο χυδαίο σύνθημα «έρχεται π@τσα», αντιπαρατέθηκε πρόσφατα το «Μητσοτάκη γ@μιέσαι». Η εξήγηση και η δικαιολόγηση εκατέρωθεν έγινε με όρους του «θυμικού». Αγανακτισμένοι οι μεν, αγανακτισμένοι και οι δε. Δεν διδάχτηκαν και δεν φοβήθηκαν την έξαρση του θυμικού στην πλατεία των αγανακτισμένων; Προφανώς όχι, γιατί ανάμεσα στους συμμετέχοντες δεν ήταν μόνο ακροδεξιά και φασιστικά στοιχεία... Τα συνθήματα ενάντια στον κοινοβουλευτισμό συνεπήραν μεγάλη μερίδα του ελληνικού λαού, που στράφηκαν με μένος ενάντια στα πολιτικά κόμματα που κυβέρνησαν τα προηγούμενα χρόνια και ευθύνονταν για την οικονομική κρίση.
Ο ΣΥΡΙΖΑ και η Αριστερά έρχονταν με το ηθικό πλεονέκτημα που απέρρεε από τους πολύχρονους αγώνες για τη λευτεριά, την ανεξαρτησία και τη δημοκρατία και τα χαρακτηριστικά του άφθαρτου από την εξουσία. Έτσι η εκμετάλλευση του θυμικού απέδωσε. Αλλά και στη συνέχεια, οι όποιες αποτυχίες καλύπτονταν από το φωτοστέφανο του συνεχιστή της Αντίστασης. Αντίσταση στην «κακή» ευρωπαϊκή ένωση ήταν και το δημοψήφισμα του ‘15! Μόνο που δεν πρόλαβαν να κλείσουν οι κάλπες και η «αντίσταση» εξανεμίστηκε... Ο λαοφιλής ηγέτης άρχισε να εισπράττει την αγανάκτηση και ο αντίπαλος να επιχαίρει. Η εκμετάλλευση του θυμικού έδινε τη σκυτάλη από τον έναν στον άλλο.
Η περίπτωση του Ράλλη αποτελεί φωτεινή εξαίρεση για τους πολιτικά σκεπτόμενους και παράδειγμα προς αποφυγήν για τους υπερασπιστές του δόγματος «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», που προτάσσουν το πολιτικό συμφέρον έναντι της ιδεολογίας και του πολιτικού ήθους. Συναγωνιστές λοιπόν στον στίβο της μισαλλοδοξίας, του ευτελισμού και της αναξιοπρέπειας θα διαγκωνίζονται για πολύ εκμεταλλευόμενοι κάθε φορά την αγανάκτηση του κόσμου για το «ξεπούλημα» της Μακεδονίας, για την εισβολή των μεταναστών, για την εθνική μας υποτίμηση από τους Ευρωπαίους ή τους Τούρκους, για τη διαχείριση του κορονοϊού, την αντιμετώπιση των πλημμυρών και των πυρκαγιών. Τα νέα δεδομένα αποδομούν το ελάχιστο ορθολογικό απόθεμα που έχει απομείνει.
Κι επειδή η κοντόφθαλμη τάση είναι να ενοχοποιείται το πρόσωπο της εξουσίας, τα βέλη στρέφονται με χυδαιότητα ενάντια σ’ αυτόν κι όχι στις διαχρονικές ατέλειες του πολιτικού συστήματος και του κράτους.
Το δυστύχημα είναι ότι με τέτοιους όρους διεξάγεται και η διπλωματία μας. Ο ελληνικός λαός ήταν πανευτυχής τη μέρα που ο Δένδιας «τα έψαλε» στον Τσαβούσογλου. Η έκφραση που κυριαρχούσε την επομένη ήταν πως έχουμε υπουργό «μ’αρχ...». Επιτέλους κάποιος τόλμησε (!) να τα πει έξω από τα δόντια στους Τούρκους!
Η οικονομική αβεβαιότητα στις μέρες μας επιτείνει την αποκαθήλωση των ορθολογικών πρακτικών. Η ιδεολογία παύει να αποτελεί πυξίδα συμπεριφοράς. Τα συναισθήματα και τα θυμικό απελευθερώνουν έναν ανεξέλεγκτο, παραληρηματικό και επικίνδυνο λόγο. Ένα μεγάλο μέρος αποφασίζει ποιον θα ψηφίσει όχι με βάση την εκτίμηση για ένα κόμμα ή ένα πρόσωπο, αλλά με βάση την άρνηση και την απέχθεια για τον «άλλο». Παράδειγμα: ψηφίζω τον Α, όχι επειδή πιστεύω σε αυτόν, αλλά επειδή μισώ τον Β. Είναι όμως συνετό να μην ξεχνάμε πως από αυτή τη στάση δεν έχει ξεπεταχτεί μονάχα ένας Μπάιντεν, αλλά και μια ΧΑ, ένας Στάλιν, ένας Χίτλερ...
Κι αναρωτιέμαι: Έτσι θα πορευτούμε πολιτικά από δω και μπρος; Να απελευθερώσουμε το συναίσθημα και να γ@μούμε και να δέρνουμε όποιον μας ενοχλεί, από συντρόφους, φίλους, πολιτικούς αντιπάλους; Κι αυτός ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός, για τον οποίο υποτίθεται ότι είμαστε περήφανοι έπαψε να μας καθοδηγεί για τα αποτελέσματα της «ύβρεως»; Κι αυτά τα φώτα που δώσαμε στη Δύση, έσβησαν και σκοτείνιασε ο νους μας;
Μια περιήγηση στο διαδίκτυο μας δείχνει το ήθος της γενιάς μας! Υβρεολόγιο και επιθετικότητα... ακόμα και μεταξύ φίλων! Και κάποιοι απ’ αυτούς είναι εκπαιδευτικοί και αφιερώνουν ώρες στη διαπαιδαγώγηση των νέων στη δημοκρατία, στον σεβασμό του διαφορετικού και του άλλου.
Κι εγώ, που είμαι απ’ απ’ αυτούς που κάποτε πιστέψαμε στην «ηθική» ανωτερότητα της Αριστεράς, που σμιλέψαμε τα όνειρά μας για έναν κόσμο χωρίς βιαιότητες και ακρότητες, για έναν κόσμο με πολιτισμικό και πολιτικό ήθος, πού θα βρω μια γωνιά να κοκκινίσω από ντροπή;
Ευτυχώς κάποιες παρηγορητικές αντιδράσεις, με βγάζουν από την πολιτική μοναξιά μου.Ο σκιτσογράφος Στάθης Σταυρόπουλος, σε ανάρτησή του στο Twitter στις 10 Αυγούστου, αποδοκιμάζει έντονα τη χυδαία πολιτική φρασεολογία.
«Αυτό το σύνθημα "Μητσοτάκη γαμ....." δεν έχει καμία σχέση με την Αριστερά που επί 40 χρόνια γνώρισα, αγάπησα και υπηρέτησα. Πρόκειται για αθλιότητα...»
Δεν είναι δυνατόν ν’ αποκλείσουμε το συναίσθημα. Όμως οφείλουμε να τιθασεύσουμε την υπέρμετρη κυριαρχία του στην πολιτική σκέψη και ζωή και να εμπεδώσουμε μια συμπεριφορά μακριά από πάθη και μίση, ψευδαισθήσεις και παραληρήματα.
Πολιτική με το θυμικό δεν κτίζεται ούτε κατ’ επέκταση και ευημερία. Θα πορευτούμε συνεχίζοντας την επιθετική ρητορική ή θα οικοδομήσουμε γέφυρες εμπιστοσύνης; Θα οικοδομήσουμε στη βάση της συνύπαρξης της λογικής και της ηθικής, του δικαίου, της δημοκρατίας και του σεβασμού του «άλλου» ή θα αποδομήσουμε ό,τι έχει απομείνει;
Κατερίνα Κόσσυβα
