Ηθη, έθιμα, παραδόσεις

Από τον Ευστάθιο Γαϊτανίδη

Απομακρύνθηκε που απομακρύνθηκε η νέα γενιά από έθιμα και παραδόσεις χρόνων, ήρθε και η πανδημία να δώσει τις χαριστικές βολές. Πολλά από τα λαογραφικά έθιμά μας είναι γεγονός βέβαια πως προέρχονται ή είναι συναφή με τη θρησκεία μας. Αλλά κάποια από αυτά είναι και ανάμεικτα με την αρχαία ελληνική μυθολογία. Η ευλάβεια στις νηστείες, οι φωτιές του Αϊ Γιάννη, τα κόλλυβα του πένθους και η αρχαία συνήθεια του θρήνου στους νεκρούς, μαζί με κάποια έθιμα γάμου είναι από τις λίγες παραδόσεις μας που άντεξαν και αντέχουν κάπως στον χρόνο, έστω αν κι αυτές οι παραδόσεις έγιναν πια πιο ευεπηρέαστες και πιο ευμετάβλητες. Αλλά πολλές άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις και έθιμα που έχουν τη ρίζα τους στην παράδοση, τείνουν δυστυχώς ολοένα προς εξαφάνιση. Οι δεσμοί μας με το παρελθόν χρόνο χαλαρώνουν και η πολιτιστική αλλοίωση όλων των τρόπων της ζωής μας είναι πια γεγονός αναμφισβήτητο. Πρέπει να το παραδεχτούμε πως έχει αλλάξει η αισθητική μας αντίληψη για πολλά πράγματα και διάφορες εκδηλώσεις της ζωής μας άλλαξαν μαζί κι αυτές. Ξένες πολιτιστικές επιδράσεις έπαιξαν κι αυτές τον ρόλο τους και βοήθησαν σε αυτήν τη νέα αισθητική αντίληψη, αλλοιώνοντας τις παραδόσεις μας. Οι πολιτιστικοί σύλλογοι μέσα από διάφορες δράσεις θα μπορούσαν να αναβιώσουν ίσως κάποια από τα χαμένα μας έθιμα και να ενθαρρύνουν την παραδοσιακή μας συνέχεια. Κάποιες λαογραφικές εκδηλώσεις συνεχίζουν να γίνονται η αλήθεια μέσω αυτών των συλλόγων. Αλλά έχουν τις δυσκολίες τους, υπάρχει μια γενική αμφισβήτηση από τους νέους για όλα τα παλιά έθιμα, για όλες τις παλιές παραδόσεις. Συχνά υπάρχουν σχόλια αμφιβολίας, γιατί το κάνουμε αυτό τώρα, τώρα που υπάρχουν τα απονεκρωτικά υποκατάστατα, ιντερνέτ, κινητό, Τικ-Τοκ, κ.λπ. Υποκατάστατα που μείωσαν την πνευματική μας αυτάρκεια των παλαιότερων χρόνων.
Τι να δώσεις στα παιδιά σου τον καιρό της παγκοσμιοποίησης και της άμεσης πληροφορίας; Τι να δώσεις όταν χάνονται τα συναισθήματα, ποια ήθη και ποια έθιμα να μείνουν ενεργά.
Οι νέοι μας σήμερα όλα αυτά τα βρίσκουν μαγικοθρησκευτικά δεν θέλουν να μάθουν λεπτομέρειες, έχουν άλλα πράγματα στον νου τους πιο σοβαρά. Υπάρχει μια ρήση όμως που λέει: «Μη μας ξεχάσεις για να μη σε ξεχάσουμε».
Του Αγίου Πνεύματος γιορτάζεται πάντα Δευτέρα, επτά εβδομάδες μετά το Πάσχα και συνδέεται με πολλές παραδοσιακές εκδηλώσεις και έθιμα. Μια εκδήλωση που στηρίζεται στη χριστιανική εκκλησία, αλλά κρατάει και από την αρχαία ελληνική παράδοση. «Τέτοια μέρα μην αφήσεις πεινασμένη την ψυχή μου», έλεγε η μητέρα μου, τα παιδιά μου στη δική μου ερώτηση απαντούν με ένα χαμόγελο, μ’ ένα μειδίαμα, δεν ξέρουν το έθιμο, δεν θέλουν να το μάθουν. Με κατηγοριοποιούν έως θρησκόληπτο αν τηρήσω το έθιμο.
Δεν κατανοούν οι νέοι πλήρως τη σημασία της παράδοσης και των εθίμων, ούτε τον ρόλο τους. Δεν συναινούν στο χρέος της διατήρησής τους, δεν μπορούν να καταλάβουν πως και η παράδοση μπορεί να δρα καθοδηγητικά. Μια παραδοσιακή ένταση ευτυχώς κρατάει ακόμη με τα διάφορα πανηγύρια εν Ελλάδι, υπάρχουν ακόμη τα τραγούδια, οι χοροί, οι παλιές φορεσιές, έστω και αν υπάρχει ακόμη και εδώ μια μικρή διαστρέβλωση της παράδοσης.