Ο ΑΔΤ της Π.Θ. αποτελεί σημαντικό τομέα της οικονομίας της χώρας μας, αφού συμμετέχει κατά 14,1% στη συνολική Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία της (ΑΠΑ) (σε απόλυτους αριθμούς 5.84 δισ. ευρώ, έτος 2014) και κατά 5.1% στο ΑΕΠ της χώρας (9 δισ. ευρώ). Το μισό περίπου γεωργικό προϊόν παράγεται στην Περιφερειακή Ενότητα (Π.Ε.) Λάρισας και το υπόλοιπο στις Π.Ε. Μαγνησίας, Καρδίτσας και Τρικάλων. Η έκταση της Θεσσαλίας (14.047 km2) καλύπτει το 10.6% της συνολικής έκτασης της χώρας, ενώ ο πληθυσμός της (απογραφή 2011) αποτελεί το 7% περίπου του συνόλου της χώρας (733.000).
Αν και θεωρείται από τις πλούσιες περιοχές της χώρας λόγω του θεσσαλικού κάμπου, το κατά κεφαλή ΑΕΠ της Π.Θ. υπολείπεται κατά 30% περίπου του μέσου κατά κεφαλή ΑΕΠ της χώρας (το έτος 2011 ήταν 13.251 ευρώ). Ο ΑΔΤ συμμετέχει κατά 11% περίπου στην οικονομία της Π.Θ. ακολουθώντας ο δευτερογενής τομέας (κατά 16%) και ο τριτογενής τομέας (περίπου 73%).
Η μισή περίπου έκταση της Π.Θ. είναι γεωργική που βρίσκεται στις Π.Ε. Λάρισας και Καρδίτσας και η υπόλοιπη κυρίως δασική (στις Π.Ε. Τρικάλων και Μαγνησίας). Το μέγεθος των γεωργικών εκμεταλλεύσεων υπερβαίνει σημαντικά το αντίστοιχο της χώρας (63 στρ. έναντι 48.5 στρ.). Η αρδευόμενη έκταση (για το έτος 2013) ανέρχεται σε 2.3 εκατ. στρ. (ποσοστό 30% περίπου της γεωργικής έκτασης). Το κλίμα της Θεσσαλίας είναι μεταβατικό μεταξύ Μεσογειακού και κλίματος Κεντρικής Ευρώπης με σαφείς διαφορές στην ανατολική πλευρά (Π.Ε. Λάρισας, Μαγνησίας) και Δυτικής (Καρδίτσας, Τρικάλων). Τα εδάφη της Π.Θ. κατά κανόνα είναι αλλουβιακά με συνεχώς υποβαθμιζόμενη γονιμότητα (λόγω κυρίως διάβρωσης στις επικλινείς περιοχές) και μείωσης της οργανικής ουσίας τους στις επίπεδες περιοχές (λόγω ακατάλληλης κατεργασίας).
Η γεωργική παραγωγή κατά 75% προέρχεται από τη φυτική παραγωγή και κατά 25% από τη ζωϊκή, μία σχέση που πρέπει να επανεξετασθεί. Η φυτική παραγωγή αποτελείται κυρίως από ετήσιες καλλιέργειες σιτηρά (σιτάρι-σκληρό, μαλακό, αραβόσιτο, βαμβάκι) και σε μικρότερο ποσοστό από μόνιμες (αμπέλια, γιγαρτόκαρπα, πυρηνόκαρπα, ακρόδρυα, ελιές) και κηπευτικά και σε μικρότερη έκταση από άλλες καλλιέργειες, όπως ακτινιδιές και υπερτροφές. Χρειάζεται μια σοβαρή ανάλυση για τα χαρακτηριστικά, το εισόδημα που αποφέρουν οι καλλιέργειες αυτές και τις προοπτικές τους στο πλαίσιο της νέας ΚΑΠ και εν όψει της κατάστασης που δημιουργείται από την κλιματική κρίση, προκειμένου να διαμορφωθεί μια βιώσιμη αγροτική πολιτική. Κυρίαρχες καλλιέργειες είναι τα σιτηρά (σκληρό και μαλακό σιτάρι -1.2-1.6 εκατ. στρ. και παραγωγή έως 400 χιλ. τόνους) και το βαμβάκι. Το βαμβάκι είναι μία από τις πιο σημαντικές καλλιέργειες καλύπτοντας έκταση περί το 1 εκατ. στρ. που αντιστοιχεί στο 15% περίπου σε επίπεδο χώρας. Η μισή περίπου έκταση που καλλιεργείται με βαμβάκι είναι στην Π.Ε. Καρδίτσας και η υπόλοιπη στην Π.Ε. Λάρισας, αλλά η μεγαλύτερη ποσότητα βαμβακιού παράγεται στην Π.Ε. Λάρισας (574 χιλ. τόνοι έναντι 563 χιλ. τόνους στην Π.Ε. Καρδίτσας για την περίοδο 2011 έως 2014). Η αμπελοκαλλιέργεια είναι επίσης σημαντική, αλλά με αυξομειούμενες εκτάσεις και παραγόμενη ποσότητα κρασιού. Σε μικρότερη έκταση καλλιεργούνται μηλιές, αχλαδιές, ροδακινιές, κερασιές, αμυγδαλιές, καρυδιές και καστανιές. Σημαντική είναι επίσης η καλλιέργεια της ελιάς που καλύπτει το 4.1% της ελαιοκαλλιέργειας της χώρας, καλλιεργούμενη κυρίως στην Π.Ε. Μαγνησίας και δευτερευόντως της Λάρισας, με παραγωγή 45 χιλ. τόνων περίπου βρώσιμων ελαιών και 43 χιλ. τόνων ελαιοποιήσιμων ελαιών το έτος 2014. Τέλος σημαντική είναι και η καλλιέργεια βιομηχανικής τομάτας, που όμως συνεχώς μειώνεται (30 χιλ. στρ. περίπου με παραγωγή 233 χιλ. τόνων τομάτας το 2014).
Η ζωική παραγωγή αποτελείται από βοοτροφία, προβατοτροφία, αιγοτροφία, χοιροτροφία και πουλερικά. Τα βασικά προϊόντα που παράγονται είναι το κρέας και το γάλα. Ο σημαντικότερος κλάδος είναι η αιγοπροβατοτροφία, ακολουθώντας η βοοτροφία και η χοιροτροφία που καλύπτουν σημαντικό μέρος των αναγκών της χώρας, που είναι ελλειμματική σε μεγάλο βαθμό. Στην Π.Θ. παράγεται το 23% περίπου του συνολικά παραγόμενου βόειου κρέατος στη χώρα (2.350 τόνοι περίπου κρέατος το έτος 2013). Η αιγοπροβατοτροφία παράγει το 10% της ποσότητας πρόβειου κρέατος και 9% αίγειου κρέατος της χώρας. Στην Π.Θ. παράγεται το 16% του συνόλου της παραγωγής γάλακτος της χώρας).
Σημειώνεται ότι Ο ΑΔΤ αποτελεί βασικό τροφοδότη του δευτερογενή τομέα με πρώτες ύλες. Ο κλάδος των τροφίμων και ποτών δημιουργεί το 32% του κύκλου εργασιών και απασχολεί το 22% περίπου του προσωπικού που εργάζεται στις 500 μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Στην Π.Θ. λειτουργούν (έτος 2014) 585 επιχειρήσεις που επεξεργάζονται γεωργικά προϊόντα.
Σε ό,τι αφορά την προστασία του περιβάλλοντος (εδάφη, νερά), η κατάσταση είναι κακή, έχοντας οδηγήσει σε ερημοποίηση σημαντική έκταση (περί το 30%), μεγάλη πτώση του υπόγειου υδατικού ορίζοντα και ρύπανση των επιφανειακών και υπόγειων νερών.
Τα αναφερθέντα παραπάνω δείχνουν τις σημαντικές δυνατότητες του ΑΔΤ για την Π.Θ., οι οποίες πρέπει να αποτελέσουν τη βάση για τη διαμόρφωση μιας βιώσιμης αγροτικής πολιτικής στην περιοχή μας.
*Aπό τον Χρίστο Τσαντήλα,
γεωπόνο, δρ Εδαφολογίας, πρ. τακτικός ερευνητής και διευθυντής του Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ.
