Γυναικοκτονία

Από τον Νίκο Τάχατο, φιλόλογο

Με αφορμή τα τελευταία εγκλήματα που έγιναν στη χώρα μας και είχαν ως θύματα γυναίκες, ξεκίνησε μια σειρά συζητήσεων, για το αν είναι ορθός ο όρος: γυναικοκτονία. Για κάποιους ο όρος είναι υποτιμητικός για τις γυναίκες γιατί υποστηρίζουν ότι από τη στιγμή που υπάρχει ο όρος ανθρωποκτονία, είναι περιττός ο εξειδικευμένος παραπάνω όρος για να περιγράψει τα εγκλήματα κατά γυναικών. Όπως αναφέρουν: οι γυναίκες δεν είναι άνθρωποι; Γιατί να έχουμε διαφορετική ορολογία για ένα έγκλημα που αφορά αυτές;
Ο όρος γυναικοκτονία καταγράφηκε για πρώτη φορά στην Αγγλία το 1801 για να περιγράψει τον φόνο μιας γυναίκας και το έτος 1848 ο όρος δημοσιεύθηκε στο λεξικό νομικών όρων του Wharton’s. Στη σύγχρονη εποχή εκείνη που τον διέδωσε και τον καθιέρωσε ήταν η φεμινίστρια συγγραφέας Ντιάνα Ε.Χ. Ράσελ το 1976. Ο όρος σημαίνει: τη δολοφονία μιας γυναίκας, επειδή ακριβώς είναι γυναίκα. Πρόκειται δηλαδή για έγκλημα φυλετικού μίσους και γι’ αυτό το διαφοροποιεί από την ανθρωποκτονία. Για παράδειγμα, αν κάποιος σκοτώσει μια γυναίκα στον δρόμο με σκοπό να τη ληστέψει, τότε έχουμε ανθρωποκτονία. Αν όμως κάποιος σκοτώσει μια γυναίκα, επειδή θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο και τη γυναίκα αδύναμη και κτήμα του, τότε έχουμε γυναικοκτονία.
Ο όρος δεν είναι υποτιμητικός για τις γυναίκες, καθώς έχει εισαχθεί στο σύγχρονο λεξιλόγιο για να περιγράψει μια σειρά εγκλημάτων, βιασμό, κακοποίηση, αφαίρεση ζωής, ξυλοδαρμό γυναικών επειδή ανήκουν σε αυτό το φύλο και θεωρούνται από τον σύζυγο, τον πατέρα, τον αδερφό υποδεέστερες και συνεπώς οι ίδιοι έχουν πάνω τους δικαιώματα ζωής και θανάτου. Θεωρούν, δηλαδή, ότι η γυναίκα έχει παραβιάσει τον ρόλο και τα όρια που αυτοί θεωρούν ότι έχει ως γυναίκα και γι’ αυτό πρέπει να τιμωρηθεί. Ο όρος είναι παρόμοιος με εκείνου, του παιδοκτόνου, του μητροκτόνου, του πατροκτόνου, που συχνά χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε μια ειδική κατηγορία εγκλημάτων και αντιμετωπίζονται διαφορετικά από τη νομική επιστήμη.
Η ρίζα του φαινομένου βρίσκεται στις απαρχές της ανθρώπινης ιστορίας. Τότε που η ανάγκη για εύρεση τροφής και θηραμάτων απαιτούσε μεγάλη μυική δύναμη την οποία είχε ο άντρας και γι’ αυτό ο ρόλος του έγινε κυρίαρχος. Στην πορεία των αιώνων η κατάσταση συνεχίστηκε, με τη γυναίκα να κατέχει πάντα υποδεέστερη θέση και να θεωρείται συχνά αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους άντρες. Ακόμη και στην αρχαία δημοκρατική Αθήνα, η γυναίκα απαγορευόταν να βγει έξω χωρίς τη συνοδεία ανδρός και περιοριζόταν στις ασχολίες του σπιτιού. Μόνο στην αρχαία Σπάρτη απολάμβανε ισότητα και είχε δικαιώματα ίσα με των ανδρών. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα τα δικαιώματά της είναι ανύπαρκτα, ενώ ακόμη και μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση η γυναίκα θεωρήθηκε φτηνή εργατική δύναμη που και πληρωνόταν ελάχιστα, αλλά και δούλευε περισσότερο.
Αναμφίβολα, στη σύγχρονη εποχή και ειδικά στις λεγόμενες χώρες του Δυτικού κόσμου, η θέση της γυναίκας έχει βελτιωθεί σημαντικά και συμμετέχει ενεργά στη διαμόρφωση και λειτουργία της κοινωνίας. Το γεγονός όμως ότι ακόμη συζητάμε για εγκλήματα που σχετίζονται με το φύλο, δείχνει ότι δεν είμαστε στο επιθυμητό σημείο. Είναι περιττό βέβαια να αναφερθούμε σε χώρες (βλ. Ινδία, Αφγανιστάν) που η γυναίκες και τα μικρά κορίτσια αντιμετωπίζονται ως αντικείμενα απόλυτης εκμετάλλευσης.
Εκείνο που έχει σημασία είναι να καταλάβουμε ότι πρόκειται για μια επίκτητη κατάσταση. Πρόκειται δηλαδή για μια νοοτροπία που μαθαίνεται μέσα από το κοινωνικό περιβάλλον. Δεν υπάρχει κανένα γονίδιο που κάνει τον άντρα ανώτερο και τη γυναίκα κατώτερη ή και το αντίθετο. Είναι συμπεριφορές που μαθαίνονται μέσα στην οικογένεια, στις παρέες των συνομηλίκων και μέσα στο γενικότερο κοινωνικό περιβάλλον. Γι’ αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό το Σχολείο και η εκπαιδευτική διαδικασία στη διαμόρφωση της σωστής νοοτροπίας και του σεβασμού στο αντίθετο φύλο.
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει στο νομικό σύστημα ειδικός όρος που να περιγράφει μια ανθρωποκτονία ως γυναικοκτονία. Το αν θα εισαχθεί ή όχι (όπως έχει γίνει στη Χιλή και σε άλλες 14 χώρες παγκοσμίως) είναι κάτι που πρέπει να απασχολήσει τους νομικούς αυτής της χώρας. Εμείς ως γονείς, ως πολίτες, ως εκπαιδευτικοί ή όποιον άλλο ρόλο έχουμε, οφείλουμε να θυμόμαστε ότι ο σεβασμός στην ανθρώπινη ύπαρξη, ανεξαρτήτως φύλου, είναι εκείνο που μας χαρακτηρίζει ως ανθρώπους. Πρόκειται για μια διαδικασία που μαθαίνεται κατά την πορεία της ζωής μας και γι’ αυτό πρέπει να επενδύσουμε στην Παιδεία, προκειμένου να προλάβουμε αδιανόητες καταστάσεις. Εξάλλου όπως είπε και ο Ιπποκράτης: κάλλιο προλαμβάνειν, παρά θεραπεύειν.