Πράσινοι και Βένετοι στο «Βυζάντιο», στην Κύπρο, στην πρόσφατη πολιτική μας Ιστορία. Με το επιβληθέν επί βαυαροκρατίας σύστημα δυό χαριτωμένοι άνδρες λ.χ. Ψινάκης και Μπέος δημοτικοί άρχοντες σε Βόλο και Μαραθώνα, θα μπορούσαν να «χτυπήσουν» και παρά πάνω; Γιατί όχι! Και δέστε το πώς…
Περί «Κοινωνικού κομφορμισμού» (συμμόρφωση, υπακοή των ανθρώπων, στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος, στους κανόνες της ομάδας που ανήκει) ο λόγος και σήμερα με τη σκέψη του Ευάγγ. Παπανούτσου. «Απ’ την προσωπική του πείρα, ο καθένας μας μπορεί να αναφέρει πάμπολλες περιπτώσεις εκούσιας ή ακούσιας υποταγής στο συρμό. Σε επιδημίες, θεομηνίες πολεμικές και θρησκευτικές εξάρσεις και πανικό οι ομαδικές ιδεοληψίες καλά κρατούν. Το «πλήθος» γίνεται συμπαγής μάζα, που αισθάνεται, σκέπτεται και δρα με τον ίδιο τρόπο. Αποκλίσεις ατομικές αποκλείονται ακόμα και σε ομαλές περιστάσεις. Πλάνες διαδίδονται με ταχύτητα. Αρκεί μια είδηση, ακόμη και εξωφρενική, να δημοσιευτεί σ’ ένα έντυπο μεγάλης κυκλοφορίας ή να μεταδοθεί απ’ το ραδιόφωνο με έμφαση, για να γίνει πιστευτή. Δίχως να υπάρχουν θετικές αποδείξεις ή ενδείξεις, για την αλήθεια δεν την αμφισβητούν. Υποτίθεται αφού έφτασε ως εκεί, την εγγυάται ένας σημαντικός αριθμός μαρτύρων.
«Αφού λέγεται, έτσι θα είναι». Προσέξτε το «λέγεται»! Είναι η φωνή της ομάδας που ακούγεται και ενεργεί επάνω στον καθένα μας με δύναμη που δύσκολα θα της αντισταθούμε. «Για να το λένε, θα είναι αλήθεια». Να το λένε ποιοι, όλοι και κανείς συγκεκριμένα. «Λέγεται» όμως και επαναλαμβάνεται, τούτο και μόνο φτάνει να ανατρέψει τη δυσπιστία μας. Έτσι σχηματίζεται, αποκρυσταλλώνεται σκληρά η «κοινή γνώμη», ώστε δύσκολα μπορεί το παγιδευμένο άτομο να σπάσει την κρούστα της και να λευτερωθεί. Οι ομαδικές πλάνες είναι προικισμένες με εκπληκτική δύναμη αντίστασης στις επιθέσεις της κριτικής σκέψης και όταν ακόμη φαίνονται ότι υποχωρούν, κλονισμένες από τη βάσανο της εμπειρίας, ξαναγυρίζουν πιο επικίνδυνες με τη μορφή της «φημολογίας» που «θα ‘χει κάποια βάση, αφού ακούγεται». Στο τέλος εκείνος που νικάει είναι το ανώνυμο πλήθος, όχι οι λίγες επώνυμες μονάδες που αποχωρούν απ’ τη φάλαγγα. Ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι μελέτησαν το φαινόμενο. Συμπέρασμα; Ο κομφορμισμός αυτός, τάση ισχυρή κι επίμονη, έχει πηγή του, την κοινωνική φύση του ανθρώπου. Ζώο κατ’ εξοχήν κοινωνικό (κατά Αριστοτέλη «πολιτικόν») ο άνθρωπος, όταν έρχεται αντιμέτωπος με σημαντικές για τη συλλογική ζωή «δοξασίες της μάζας», αισθάνεται ζωηρότερο ενδιαφέρον για τη συντήρηση των λαϊκών εξηγήσεων που κρατούν συμπαγή την ομάδα, παρά για τις κριτικές αναλύσεις που μπορούν να τη διαιρέσουν και να τη διαλύσουν.
Κατά Thomas Szasz συμφέρει την κοινωνία να δίνεται απεριόριστη πίστωση στις «τρέχουσες» ιδέες. Στο ψυχοφυσιολογικό μας σύστημα δίνουν την πρώτη θέση στο «ένστικτο της αγέλης» (instinct gregaire). Θα ήταν παράλογο να αρνηθούμε ότι και το κορυφαίο ζώο της κλίμακας, τον άνθρωπο, μια ακαταγώνιστη ορμή το σπρώχνει να συνδέεται με τους ομοίους του και να επιζητεί την παρουσία τους, όχι μόνο όταν έχει ανάγκη από τη σύμπραξή τους, για να αντιμετωπίσει έναν κίνδυνο, αλλ’ ακόμα και στις ώρες της σχόλης, τότε που διψάει για ψυχαγωγία. «Χρειάζεται» τους άλλους, στο πανηγύρι, στο θέαμα, στον περίπατο, στο καφενείο, στο εστιατόριο.
Δε «χαίρεται» τις ανέσεις της ζωής, παρά συντροφευμένος. Πρέπει να τις μοιραστεί, μ’ άλλους, για να τις απολαύσει. Για να τους κρατήσει δε κοντά θα κάνει πολλές παραχωρήσεις στις κρίσεις, στο γούστο τους. Θα μπει στο δικό τους διανοητικό ορίζοντα, θ’ αποδεχτεί συναισθήματα και προτιμήσεις τους.
Συμβιώνουμε, αιχμάλωτοι της ομάδας; Όχι υποχείριος, υποκείμενος στις ιδέες και στις τάσεις του κοινωνικού σώματος είναι ο άνθρωπος. Ποιος άνθρωπος όμως; Ο λεγόμενος, homo sapiens έγραψε ιστορία! Με δεινό αγώνα δάμασε τα ένστικτά του. Η νίκη δεν είναι καθόλου εύκολη. Προικισμένος όμως απ’ το πρόγραμμα της Δημιουργίας, (διάνοια) με οπλισμό τελειότερο («διάνοια») οπωσδήποτε το «παλεύει». Ως προς την οργανωμένη κοινωνική ομάδα, μάς στηρίζει, μας προστατεύει, αλλά και θολώνει την όραση, μηχανοποιεί τη συμπεριφορά, φυλακίζει τη σκέψη, αποδυναμώνει τη φαντασία μας με τα πολυκαιρισμένα σχήματα των απρόσωπων εννοιών και αξιών της. Από τη δουλεία αυτή σώζεται μόνο ο επώνυμος άνθρωπος που θα ορθώσει την κεφαλή του πάνω από τον ορίζοντα της μάζας και θα τολμήσει ν’ αντικρίσει με τις δικές του διανοητικές δυνάμεις τα πράγματα, με τη δική του βούληση τις περιπλοκές της ζωής, με τη δική του ευαισθησία το θέαμα του κόσμου. Για έναν τέτοιον άθλο όμως χρειάζονται δύο σπάνιες ικανότητες: ανδρεία και εντιμότητα, που δυστυχώς για το γένος μας είναι των πολύ λίγων ο κλήρος. Μόνο έτσι σπάζει ο άνθρωπος τα δεσμά της πλάνης και κατακτά την ελευθερία της αλήθειας». Τώρα είναι κατανοητό γιατί εύκολα τον τόπο τον διαφεντεύουν άλλοι. Απ’ το 1824 φύτεψαν εδώ, στην ωραία κοιμωμένη, αγγλικό, γαλλικό κόμμα, συν το ρωσικό (1827). Ο Καποδίστριας δολοφονήθηκε και η Ελλάδα παραπαίει μέχρι και σήμερα, ανάμεσα σε αμερικανικά - γερμανικά συμφέροντα.
Από τον Πέτρο Ιωάννου,
απόμαχο της εκπαίδευσης.
