διάφορους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Αυτό είναι πιο έντονο στα ζητήματα που σχετίζονται με τον Πρωτογενή Τομέα και ιδιαίτερα της Γεωργίας (ΠΤΓ). Συχνά δε παρατηρείται μία τάση οποιοδήποτε πρόβλημα στον τομέα αυτόν να αποδίδεται στην Κ.Α., με κίνδυνο τέτοιες εύκολες ερμηνείες να οδηγούν σε λαθεμένη διαχείριση των προβλημάτων, η λύση των οποίων συνήθως είναι η προσφυγή στον ασφαλιστικό φορέα (ΕΛΓΑ) για τη διεκδίκηση αποζημίωσης της ζημιάς που προκλήθηκε από τις αιτίες που αποδίδονται στην Κ.Α. Μία τέτοια αντιμετώπιση των προβλημάτων θα οδηγήσει αναμφίβολα στη διαιώνιση των προβλημάτων και στην οικονομική καταστροφή των παραγωγών, τα αιτήματα των οποίων στον ασφαλιστικό φορέα δεν θα ικανοποιούνται. Είναι όμως έτσι και τι πρέπει να γίνει τόσο από πλευράς της Πολιτείας όσο και από την πλευρά των παραγωγών;
Σε προηγούμενο άρθρο μας στην «ΕτΔ» (5-4-21, σελ. 8), περιγράψαμε τις επιπτώσεις της Κ.Α. στις βασικές καλλιέργειες της χώρας και της περιοχής μας. Από τα δεδομένα των μελετών που έχουμε μέχρι σήμερα φαίνεται ότι στα δύο βασικά σενάρια στο σενάριο Β2 (αναμενόμενη αύξηση της συγκέντρωσης του CO2 στην ατμόσφαιρα μέχρι το έτος 2100 στα 620 ppm), φαίνεται ότι θα ευνοηθεί η φυτική παραγωγή στις περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης, ενώ στο σενάριο Α2 (ραγδαία αύξηση του CO2 στην ατμόσφαιρα, η οποία θα φθάσει τα 850 ppm το έτος 2100) στη γεωργική παραγωγή, θα προκληθούν σίγουρα αρνητικές επιπτώσεις. Επομένως στο διάστημα μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα, σε ό,τι αφορά τις βασικές καλλιέργειες, η μεταβολή των βασικών χαρακτηριστικών του κλίματος (θερμοκρασία ατμόσφαιρας, συγκέντρωση CO2), δεν θα είναι τέτοια που να επηρεάσουν την ανάπτυξη των φυτών. Εκείνο όμως που θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στη γεωργική παραγωγή θα είναι η μείωση του αρδευτικού νερού, η διαχείριση του οποίου θα πρέπει να γίνει με βάση τις ανάγκες και απαιτήσεις των βασικών καλλιεργειών της χώρας και της Θεσσαλίας. Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με δεδομένα της Τράπεζας της Ελλάδος στη Θεσσαλία καταγράφεται αρνητικό υδατικό ισοζύγιο 125 εκ. m3, αν και το υδατικό δυναμικό της ανέρχεται σε 4.174 εκ. m3. Επομένως όλες οι ζημίες στη γεωργική παραγωγή, όπως π.χ. οι ζημίες λόγω του παγετού, δεν οφείλονται υποχρεωτικά στην Κ.Α., όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τις ζημίες λόγω των πρόσφατων πλημμυρών, οι οποίες εντάσσονται στις συνέπειες της Κ.Α. Σημειώνεται και πάλι εδώ ότι δεν πρέπει να συγχέονται οι έννοιες «καιρός», που αφορά χαρακτηριστικά του κλίματος που εκδηλώνονται σε μια συγκεκριμένη στιγμή και «κλίμα» που αφορά μεταβολές χαρακτηριστικών μεγάλων περιόδων (δεκαετιών). Επομένως οι θερμοκρασίες παγετού που καταγράφονται κάποιες χρονιές δεν οφείλονται κατ’ ανάγκη στην Κ.Α.
Με βάση τα παραπάνω τι θα έπρεπε να γίνει ώστε να αντιμετωπισθούν τα προβλήματα που δημιουργούνται στη γεωργική παραγωγή λόγω του καιρού και της Κ.Α.; Τα προβλήματα που δημιουργούνται από ανεπιθύμητο καιρό (π.χ. παγετός), πρέπει να συσχετισθούν με τις απαιτήσεις των φυτών σε συνδυασμό με τα χαρακτηριστικά του κλίματος. Σε ό,τι αφορά τις απαιτήσεις των φυτών, αυτές είναι πολύ καλά γνωστές από την έρευνα, διεθνή και εθνική.
Σε ό,τι αφορά τα κλιματικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής (μικροκλίμα), δυστυχώς δεν υπάρχουν μελέτες που να αποτυπώνουν τις ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής στη χώρα μας. Αυτό είναι τελείως απαραίτητο να γίνει το συντομότερο. Αυτές οι μελέτες πρέπει να συνδυασθούν με τις εδαφολογικές μελέτες κάθε περιοχής για να σχηματισθούν οι εδαφοκλιματικές αγροτικές ζώνες καλλιέργειας. Ο τελικός καθορισμός των ζωνών αυτών θα προκύψει λαμβάνοντας υπόψη και το βασικό κριτήριο της διαθεσιμότητας αρδευτικού νερού.
Σε ό,τι όμως αφορά την Κ.Α., η αντιμετώπιση των προβλημάτων του ΠΤΓ, πρέπει υποχρεωτικά να συμπεριλάβει και αναδιάρθρωση των καλλιεργειών, κάτι που πολύ συχνά αναγγέλλεται, αλλά ποτέ στην ουσία δεν έγινε σοβαρή προσπάθεια να εφαρμοσθεί. Αυτό σε συνδυασμό με ανάλυση των τάσεων στις αγορές, θα δημιουργούσαν μια ασφαλή αναδιάρθρωση των καλλιεργειών και θα οδηγούσε σε μία πιο βιώσιμη οργάνωση του ΠΤΓ. Αντί αυτού όμως, στην πράξη παρατηρείται οι παραγωγοί να επιλέγουν καλλιέργειες με βάση τις προσωρινά αυξημένες τιμές των γεωργικών προϊόντων, οι οποίες όμως διατηρούνται για πολύ λίγο. Έτσι βλέπουμε στον θεσσαλικό κάμπο να έχει μετατραπεί το σιτάρι σε αρδευόμενη καλλιέργεια, με νερό που αντλείται από βάθος μεγαλύτερο των 150 m. Δυστυχώς αυτό συμβαίνει ακόμη και σε δενδρώδεις καλλιέργειες, που η διάρκεια της παραγωγικής τους ζωής είναι πολύ μεγάλη (άνω των 20 ετών). Τέλος, πρέπει να επισημανθεί η έλλειψη σοβαρής αγροτικής έρευνας, στην οποία θα έπρεπε να βασίζεται μία βιώσιμη αναδιάρθρωση των καλλιεργειών με βάση τα νέα οικονομικά, κοινωνικά και κλιματικά δεδομένα. Τέλος μία ουσιαστική, σε βάθος ενημέρωση των οργανώσεων των παραγωγών και των ίδιων των παραγωγών, θεωρείται τελείως απαραίτητη προκειμένου να προσαρμοσθεί ο ΠΤΓ στη νέα περίοδο.
Από τον Χρίστο Τσαντήλα*
* Ο Χρίστος Τσαντήλας είναι γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, πρ. τακτικός ερευνητής και διευθυντής του Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ.
