Συνδυάστηκε μάλιστα με τη μεταφορά των κατοίκων της Λάρισας (985) από τον ηγεμόνα Σαμουήλ στην πόλη Πρέσπα, που εκείνη την εποχή έκειτο σε μία χερσόνησο στη λίμνη. Πλην όμως περί τον 14ο αι. από έναν σεισμό ανέβηκε η στάθμη του νερού της λίμνης μετατρέποντας τη χερσόνησο σε νησί.
Ο Σαμουήλ είχε μεγάλες φιλοδοξίες. Χρειαζόταν έναν αρχιεπισκοπικό ναό, έδρα της Εκκλησίας μιας νέας αυτοκρατορίας πολυεθνικής (Ελληνόφωνοι, Λατινόφωνοι, Αρμένιοι, Σλαβόφωνοι, Βούλγαροι, Αλβανοί, Σέρβοι-Κροάτες, ...) αντίπαλης στο Βυζάντιο. Η αρχαιολογική έρευνα δέχεται ότι το μνημειακό σύνολο εντάσσεται στη βυζαντινή τέχνη κι όχι σε κάποια τοπική βαλκανική σχολή. Ο ναός αναφέρεται πρώτη φορά να λειτουργεί το 1016, κάτω από ειδεχθείς συνθήκες όπως θα δούμε.
Η νεότερη έρευνα, αξιοποιώντας κάποιες όχι γνωστές πηγές, όπως τον σύγχρονο Χριστιανό αραβόφωνο συγγραφέα Γιαχία από την Αντιόχεια, δέχεται ότι ο βυζαντινός αυτοκράτορας Βασίλειος Β΄ τον νίκησε το 1004 και τον ανάγκασε να ενταχθεί στο Βυζάντιο υπό καθεστώς αυτονομίας. Ο Άγιος Αχίλλιος θα ήταν ναός αρχιεπισκοπής μίας επαρχίας που ενείχε, πλέον ανανεωμένη, την ταυτότητα της (νέας) Βουλγαρίας, αποτελώντας αναβίωση της παλαιάς αρχιεπισκοπής τής Πρώτης Ιουστινιανής (535). Το όνομα ήταν δοτό, δεν ήταν Βούλγαροι οι κάτοικοι, η πλειοψηφία τους. Το παλαιό σχέδιο του Ιουστινιανού που ήταν να εντάξει τους νέους βαρβαρικούς πληθυσμούς επιβλήθηκε. Πλην όμως δέκα χρόνια αργότερα, ο Σαμουήλ παρασπόνδησε, κι εκεί ήταν που ο Βασίλειος επετέθη και τον νίκησε στη μάχη του Κλειδίου (29 Ιουλίου 1014).
Μετά τον Σαμουήλ ηγεμόνας αναδείχθηκε ο Ιωάννης Βλαντισλάβος, γιος του αδελφού του Ααρών, τον οποίο παλαιότερα είχε δολοφονήσει ο Σαμουήλ, ως φίλο των Βυζαντινών, αλλά εκείνος ήθελε συμβιβασμό με το Βυζάντιο. Προηγουμένως είχε δολοφονήσει και τον άνθρωπο που του έσωσε τη ζωή, τον φίλο και εξάδελφό του Ρωμανό, γιο και διάδοχο του Σαμουήλ.
Τον Μάιο του 1016 ο Βλαντισλάβος κάλεσε στην Πρέσπα όλους τους γύρω τοπικούς άρχοντες στη γιορτή του Αγίου Αχιλλίου (15 Μαΐου στη Λάρισα, 18 Μαΐου στην Πρέσπα). Με τη σύναξη ήθελε να επιβεβαιώσει την πολιτική του σε μία κρίσιμη φάση, την ενότητα του κράτους για τη συνέχεια του πολέμου με το Βυζάντιο, πάνω στο μαξιμαλιστικό σχέδιό του. Χρειαζόταν να δείξει πυγμή σε όσους ήθελαν την ειρήνη. Βρήκε υποψήφιο θύμα στο πρόσωπο του Σέρβου ηγεμόνα της Διόκλειας (Μαυροβούνιο), του Ιωάννη Βλαδίμηρου. Έναν καλόκαρδο άνθρωπο, που ήταν συγγενής του ως γαμπρός του Σαμουήλ από την κόρη του Κοσάρα.
Ο Ιωάννης καταλάβαινε τι τον περίμενε και δεν ήθελε να μεταβεί στην Πρέσπα. Ο Βλαντισλάβος όμως έστειλε έναν δικό του Μοναχό (πνευματικό;) και δύο ανώτατους κληρικούς ορκιζόμενος ότι δεν θα τον πειράξει. Τους παραπλάνησε προφανώς όλους. Για να μη φανεί επίορκος στον δρόμο τού έστησε ενέδρα με ενόπλους. Εκείνοι μόλις τον αντίκρισαν τρόμαξαν και έφυγαν. Φθάνοντας στην Πρέσπα, εισήλθε αμέσως στον ναό του Αγίου Αχιλλίου για να προσκυνήσει, κι εκεί εμφανίστηκαν στρατιώτες, έτοιμοι, μόλις εξέλθει, να τον δολοφονήσουν. Κυκλωμένος αποδέχτηκε το μοιραίο δακρυσμένος. Μετέλαβε για τελευταία φορά και παραδόθηκε. Οι στρατιώτες τον αποκεφάλισαν αμέσως επί τόπου. Ο αύλειος χώρος του Αγίου Αχιλλίου στις 22 Μαΐου ποτίστηκε με αίμα Αθώου, ενός μάρτυρα της ειρήνης. Χρησιμοποιήθηκε ακριβώς για να εξάρει μία τελετουργική θανάτωση. Εξουσιάζοντας έναν λαό αποτελούμενο από αγρότες, παρέμεινε ένας ευεργετικός άνθρωπος, αποφεύγοντας μισαλλοδοξίες και αντιπαλότητες, πολέμους.
Με αυτόν τον τρόπο ο Βλαντισλάβος εγκαινίαζε μία νέα πολιτική αίματος κατά του Βυζαντίου. Δεν θα κρατούσε πολύ, αφού ο Βασίλειος Β΄ με τον αέρα του ηθικού πλεονεκτήματος κατατρόπωσε τον ασεβή ηγεμόνα. Η Κοσάρα έθαψε τον άνδρα της στον Άγιο Αχίλλιο, αλλά αργότερα μετέφερε το λείψανό του στο Μαυροβούνιο. Σήμερα βρίσκεται στον αρχιεπισκοπικό ναό των Τιράνων. Υπήρξε ο πρώτος Σέρβος Μάρτυρας, αλλά ως Άγιος της ειρήνης ενώνει μέχρι σήμερα τους λαούς των Βαλκανίων (ακόμη και Μουσουλμάνους), οι οποίοι τιμούν την πανήγυρή του.
Το 2016 ο μακαριστός Μητροπολίτης Μαυροβουνίου Αμφιλόχιος Ράντοβιτς (+ 30-10-2020) οργάνωσε ένα διεθνές συνέδριο για τη χιλιετία του μαρτυρικού θανάτου του Ιωάννη Βλαδίμηρου. Αν και δεν συμμετείχα, έκρινε ότι μπορούσε να ενταχθεί στα δημοσιευμένα Πρακτικά μία μελέτη μου με αναλυτικά στοιχεία για τον χαρακτήρα της τελετουργικής θανάτωσής του Ιωάννη Βλαδίμηρου υπό τον τίτλο: «Πορφύρα και Δάκρυα: Γιατί θανατώθηκε ο Άγιος Ιωάννης Βλαδίμηρος της Διόκλειας», International Scientific Meeting "Saint John Vladimir through the Centuries - History and Tradition (1016-2016)". Bar, 15-17 September 2016, Cetinje 2018, σσ. 117-127. [Βλ. Google - Academia.edu / articles]. Στη μνήμη του σύγχρονου αγωνιστή ιεράρχη αφιερώνω και το παρόν άρθρο.
Από τον Σταύρο Γουλούλη
