Η χρησιμότητα της Φιλοσοφίας

Από τον Νίκο Τάχατο, φιλόλογο

Οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα όταν ακούν τη λέξη φιλοσοφία, φαντάζονται κάτι εντελώς ξένο για αυτούς. Φαντάζονται ηλικιωμένους, με ατημέλητα μαλλιά, περίεργο ντύσιμο, που μιλούν με τρόπο που δεν τους καταλαβαίνει κανείς. Είναι όμως έτσι; Για τους

αρχαίους Έλληνες ήταν αδιανόητο να φανταστούν τη φιλοσοφία σαν κάτι ξένο από την καθημερινότητά τους. Ο Σωκράτης ήταν καθημερινά ανάμεσα στους ανθρώπους και προσπαθούσε να τους δείξει έναν διαφορετικό τρόπο ζωής. Το ίδιο έκανε και ο Ζήνων ο Κιτιεύς, ο Αντισθένης, οι Σοφιστές. Για όλους αυτούς η φιλοσοφία δεν είχε τόσο θεωρητική αξία, αλλά προσπαθούσε να δώσει απάντηση σε προβλήματα της καθημερινότητας και σε αγωνιώδη ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Η λέξη Φιλοσοφία είναι σύνθετη από το ρήμα φιλώ (αγαπώ) και τη λέξη σοφία και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον τεράστιο φιλόσοφο και μαθηματικό Πυθαγόρα. Ορίζεται ως η επιστήμη που ασχολείται με ερωτήματα, απορίες, προβλήματα που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε οριακά και έχουν σχέση με τη γνώση, τη γλώσσα, τον λόγο ύπαρξης. Η μέθοδος που χρησιμοποιεί είναι η λογική και η συστηματική προσέγγιση του θέματος με στόχο τη διατύπωση εννοιών και λογικών εξηγήσεων.
Διακρίνεται στους εξής κλάδους: α. Ηθική, που αναζητεί τον καλύτερο τρόπο για να ζει ο άνθρωπος, β. Αισθητική, ασχολείται με τη μελέτη και αντίληψη της ομορφιάς και του ωραίου, γ. Γνωσιολογία, που αναζητά τα όρια και την ποιότητα της ανθρώπινης γνώσης, δ. Μεταφυσική, που ασχολείται με όσα δεν μας αποκαλύπτει η εμπειρία (τομέας που δεν πρέπει να συνδέεται με την Παραφυσική). Οι παραπάνω είναι οι κύριοι τομείς της Φιλοσοφίας, ενώ θα μπορούσαμε επιπλέον να αναφέρουμε και την Πολιτική Φιλοσοφία, τη Φιλοσοφία της Θρησκείας και τη Φιλοσοφία της Γλώσσας
Μιας και η Φιλοσοφία προσπαθεί να ικανοποιήσει τον άσβεστο πόθο του ανθρώπου για γνώση και απαντήσεις, δίκαια έχει χαρακτηριστεί ως η επιστήμη των επιστημών. Θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι κάθε άλλη επιστήμη, μαθηματικά, φυσική, χημεία αλλά και παιδαγωγική, ψυχολογία, κοινωνιολογία έχουν ξεπηδήσει μέσα από τη φιλοσοφική σκέψη. Ο Αριστοτέλης είναι φιλόσοφος αλλά είχε ασχοληθεί με τη βοτανολογία, την ηθική, την πολιτική, τη ρητορική, την ποιητική και πολλά άλλα. Ο Δημόκριτος είναι φιλόσοφος αλλά είχε ασχοληθεί με τη φυσική, με την ηθική, με την κοσμογονία, με την αισθητική. Ο Πλάτωνας είναι φιλόσοφος αλλά ασχολήθηκε με τα μαθηματικά, με την ηθική, με την πολιτική, με τη ρητορική και τόσα πολλά άλλα.
Ο φιλόσοφος στην αρχαία εποχή δεν ήταν ένας απρόσιτος άνθρωπος που ζούσε μόνος του και διατύπωνε προτάσεις και θεωρίες που καταλάβαινε μόνο αυτός ή έστω κάποιοι μαθητές του. Ήταν ένας απλός, καθημερινός άνθρωπος που ζούσε ανάμεσα στους συνανθρώπους του και προσπαθούσε να τους δείξει έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης και μια διαφορετική πλευρά της ζωής. Το λάθος με τους φιλοσόφους έγινε κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα όταν οι νεότεροι φιλόσοφοι αποξενώθηκαν από τους απλούς ανθρώπους, μιλούσαν μόνο σε συγκεκριμένο περιβάλλον πλουσίων και διατύπωναν τις απόψεις τους με τέτοιο τρόπο που λίγοι τους καταλάβαιναν.
Και όμως, παρά το πέρασμα τόσων αιώνων, παρά την τεχνολογική πρόοδο της σημερινής εποχής, παρά την κατάκτηση του διαστήματος και τη δημιουργία του διαδικτύου, τα βασικά ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης δεν έχουν αλλάξει: ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να ζει κανείς; Ποια είναι η καλύτερη μορφή διακυβέρνησης; Πώς ορίζεται το Ωραίο; Ποιος είναι ευτυχισμένος άνθρωπος; Από τι εξαρτάται η ευτυχία;
Στη σημερινή εποχή της αποξένωσης, της κατάθλιψης, της ανασφάλειας, της καταναλωτικής μανίας, η φιλοσοφία μπορεί και πρέπει να επανέλθει δυναμικά και να δώσει απαντήσεις απλές και κατανοητές στον πολύ κόσμο. Μπορεί να αλλάξει τις ισορροπίες και να οδηγήσει σε μια πνευματική επανάσταση για έναν καλύτερο κόσμο. Εξάλλου όπως είπε ο Αριστοτέλης: αυτά που πέτυχα με τη Φιλοσοφία, ήταν να κάνω με τη θέλησή μου αυτά που οι άλλοι τα κάνουν επειδή φοβούνται τους νόμους.