Καστοριά, 10 Νοεμβρίου 1912. Στη συνέχεια, ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε το Μέτσοβο και την Κορυτσά και ο αρχιστράτηγος - διάδοχος Κωνσταντίνος, έστρεψε την προσοχή του στο μέτωπο της Ηπείρου, όπου δρούσε η λεγόμενη «Στρατιά Ηπείρου». Στην Ήπειρο, οι επιχειρήσεις του Στρατού μας, με επικεφαλής τον υποστράτηγο Κωνσταντίνο Σαπουντζάκη, είχαν τελματώσει.
Στις αρχές Οκτωβρίου 1912, οι ελληνικές δυνάμεις είχαν κάποιες επιτυχίες στην περιοχή της Άρτας, ωστόσο οι Τούρκοι πέρασαν στην αντεπίθεση και τις υποχρέωσαν να οπισθοχωρήσουν. Ο στρατός μας, παρά τις αδυναμίες, ανασυγκροτήθηκε και πέρασε στην αντεπίθεση, καταλαμβάνοντας τις γέφυρες του ποταμού Λούρου και απελευθέρωσαν τη Φιλιππιάδα και την Πρέβεζα. Στις 19/10/1912, με διαταγή από το Υπουργείο Στρατιωτικών, οι επιχειρήσεις μετατράπηκαν σε επιθετικές και καταλήφθηκε η οχυρή θέση Πέντε Πηγάδια,.
Στα τέλη Νοεμβρίου, το μεγαλύτερο τμήμα της 2ας Μεραρχίας, αποβιβάστηκε στην Πρέβεζα και προωθήθηκε στο Χάνι Τερόβου, μεταξύ Φιλιππιάδας και Ιωαννίνων. Έγιναν δύο επιθέσεις των ελληνικών δυνάμεων, για την απελευθέρωση των Αγίων Σαράντα και την εκπόρθηση των οχυρών του Μπιζανίου, που θα σήμαινε ουσιαστικά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, αλλά και οι δύο, αυτές ενέργειες απέτυχαν. Τα οχυρά του Μπιζανίου, είναι ύψωμα, που βρίσκεται στο βουνό Αετορράχη, 10 χλμ. περίπου νότια από τα Γιάννενα και δεσπόζει της οδού Άρτας - Ιωαννίνων.
Την 1η Δεκεμβρίου, οι ελληνικές δυνάμεις είχαν προελάσει μέχρι την περιοχή του Μπιζανίου. Από την επόμενη μέρα, οι Τούρκοι πέρασαν στην αντεπίθεση και προκάλεσαν απώλειες στις τάξεις του ελληνικού στρατού, ενώ η δυσαρέσκεια στο πρόσωπο του Σαμπουντζάκη ήταν εμφανής και τη διοίκηση του στρατού ανέλαβε ο διάδοχος. Στα μέσα Ιανουαρίου, ο Κωνσταντίνος έστειλε στον Εσάτ Πασά, στρατιωτικό διοικητή των Ιωαννίνων, επιστολή με την οποία τον καλούσε να παραδώσει την πόλη, υποσχόμενος ότι θα σεβαστεί την τιμή και τις ζωές των Τούρκων αξιωματικών και οπλιτών. Ο Εσάτ αρνήθηκε, ενώ διοικητής των οχυρών των Ιωαννίνων ήταν ο αδελφός του Εσάτ, Βεχήπ μπέης. Αλλά, το σχέδιο του ελληνικού στρατού, εκτελέστηκε άψογα και στις 20 Φεβρουαρίου το Μπιζάνι είχε περικυκλωθεί. Στη συνέχεια το απίστευτο θάρρος του ταγματάρχη Ιωάννη Βελισσαρίου και η βοήθεια της τύχης, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην παράδοση των Ιωαννίνων...
Στις 7 μ.μ., της 20ής Φεβρουαρίου 1913, οι ελληνικές δυνάμεις, βρίσκονταν στις παρυφές των Ιωαννίνων και αντιπροσωπεία από τον επίσκοπο Δωδώνης και τους Τούρκους, Ρεούφ και Ταλαάτ, πήγε στο στρατόπεδο του 9ου Τάγματος Ευζώνων, μεταφέροντας επιστολή των Ευρωπαίων προξένων και του Εσάτ πασά, για παράδοση της πόλης.
Η παράτολμη ενέργεια των Βελισσαρίου και Ιατρίδη, έκανε τον Εσάτ να πιστέψει πως είχε συγκεντρωθεί μεγάλη ελληνική δύναμη έξω από τα Γιάννενα και δεν μπορούσε πλέον να συνεχίσει να αμύνεται. Η αντιπροσωπεία οδηγήθηκε από τον Βελισσαρίου στο χάνι Εμίν Αγά, όπου ήταν η έδρα του ελληνικού στρατηγείου. Ο Κωνσταντίνος αποδέχθηκε την παράδοση της πόλης και απαίτησε την παράδοση των τουρκικών δυνάμεων και των οχυρών. Στις 21 Φεβρουαρίου από τους (τότε) λοχαγούς Ιωάννη Μεταξά, Ξενοφώντα Στρατηγό και τον Βεχήπ μπέη, υπογράφηκε το πρωτόκολλο παράδοσης της πόλης. Ο ελληνικός στρατός έμπαινε πανηγυρικά στην πρωτεύουσα της Ηπείρου και στις 22 Φεβρουαρίου, ο Κωνσταντίνος και η συνοδεία του, εισήλθαν κάτω από έντονες επευφημίες στα Γιάννενα. Ένα μάλλον, άγνωστο γεγονός, παραλίγο να προκαλέσει μια απίστευτη τραγωδία ήταν το εξής:
Ένας Αλβανός είχε ζωστεί με εκρηκτικές ύλες και περίμενε να περάσει ο Κωνσταντίνος για να τις πυροδοτήσει. Ωστόσο, οι Εύζωνοι πρόλαβαν και τον σκότωσαν. Μάλιστα, ελάχιστοι αντιλήφθηκαν το περιστατικό αυτό, το οποίο είναι άγνωστο αν αποτελούσε προσωπική πρωτοβουλία του Αλβανού ή ήταν μέρος ευρύτερου σχεδίου. Εν τω μεταξύ 4 αεροπόροι στη Λάρισα, Δ. Καμπέρος, Μ. Μουτούσης, Π. Νοταράς, Χ. Αδαμίδης, δημιούργησαν τον τον πρώτο αεροπορικό στολίσκο.
Να σημειώσουμε ότι στις 24 Ιανουαρίου 1913, ο Μιχαήλ Μουτούσης και ο σημαιοφόρος Αριστείδης Μωραϊτίνης, με ένα αεροπλάνο Farman που είχε μετατραπεί σε υδροπλάνο, πραγματοποίησαν την πρώτη στην παγκόσμια ιστορία, αεροπορική αποστολή ναυτικής συνεργασίας, καθώς κατόπτευσαν πετώντας πάνω από τα Δαρδανέλια τον τουρκικό στόλο και τον ναύσταθμο του Ναγαρά, ρίχνοντας 4 αυτοσχέδιες βόμβες, κατά των πλοίων που βρίσκονταν εκεί. Ο Μωραϊτίνης κατάρτισε το πρώτο στον κόσμο πολεμικό σχεδιάγραμμα από αέρος, καταγράφοντας λεπτομερώς τις μονάδες και τις θέσεις του τουρκικού στόλου.
Στο μέτωπο της Ηπείρου, πολέμησε και ο Λόχος Εθελοντών Νέας Υόρκης, που εντάχθηκε στο Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών. Λόγω των πολλών απωλειών του όμως, ουσιαστικά διαλύθηκε.
Από τον Απόστολο Ποντίκα
