Ένα από αυτά τα ζητήματα, για τα οποία, όμως, δεν γίνεται ιδιαίτερος λόγος, (απουσιάζει, σχεδόν, παντελώς από τον δημόσιο διάλογο) είναι αυτό του «Πράσινου ξεπλύματος» ή Green washing, όπως είναι ευρύτερα γνωστό και επειδή ο πράσινος τομέας θα περιλαμβάνει το μεγαλύτερο ποσοστό των επιχορηγούμενων πολιτικών της Ε.Ε. την επόμενη περίοδο, αξίζει να ασχοληθούμε με αυτό κατά προτεραιότητα.
Τι είναι όμως το Green washing; Ο όρος «πράσινο ξέπλυμα», γνωστός ως Green washing, ο οποίος εμφανίστηκε στις αρχές του 1990, αναφέρεται στις παραπλανητικές επικοινωνιακές στρατηγικές μεγάλων, ως επί το πλείστον, εταιρειών. H συγκεκριμένη πρακτική προβάλλει οικολογικοφανή επιχειρήματα για να δημιουργήσει φιλοπεριβαλλοντική εικόνα των προϊόντων, παρότι, δεν αντιστοιχεί σε πραγματικά δεδομένα ή τουλάχιστον στον βαθμό που αυτά παρουσιάζονται.
Οι εταιρείες έχοντας διαγνώσει την τάση των καταναλωτών να αγοράζουν προϊόντα που έχουν έναν οικολογικό χαρακτήρα, αναπτύσσουν νέα επικοινωνιακά εργαλεία χρησιμοποιώντας καταχρηστικά σύμβολα, όρους και έννοιες, ώστε να τους παραπλανήσουν.
Τα παραδείγματα πολλά, όπως κάποιες αυτοκινητοβιομηχανίες που ενώ υπερθεμάτιζαν για το μειωμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα και τις ελάχιστες εκπομπές ρύπων, στην πραγματικότητα χρησιμοποιούσαν ειδικούς μηχανισμούς που εξουδετέρωναν τη δυνατότητα ανίχνευσης των ρύπων. Για δε, τα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα, συνήθως, αποκρύπτουν ότι η ηλεκτρική ενέργεια προέρχεται κυρίως από ορυκτά καύσιμα. Στον χώρο της εστίασης, πολυεθνικές εταιρείες στον τομέα του fast food, ενώ χρησιμοποιούν πρώτη ύλη που προέρχεται από την εντατική αγελαδοτροφία, με υψηλότατο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, αλλάζουν σύμβολα και χρωματισμούς για να παραπέμπουν στην οικολογία. Αντιστοίχως, αλυσίδες καφέ που από τη μία πρεσβεύουν οικολογική συνείδηση και ταυτόχρονα σερβίρουν καφέ μόνο σε πλαστικά ποτηράκια μιας χρήσης, οργανώνουν και κάποιους καθαρισμούς ακτών, ώστε να έχουν τη συνείδηση ήσυχη.
Στον τομέα της παραγωγής ενέργειας οι μεγάλες εταιρείες, συνήθως αναφέρονται μόνο στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), όταν παράπλευρα επενδύουν πολλαπλάσια στον τομέα των ορυκτών καυσίμων, ενώ για τις ΑΠΕ οι επενδύσεις τους συχνά είναι μικρότερες ακόμη και από το κόστος διαφημίσεων για αυτές και όταν στήσουν τεράστια πάρκα σε προστατευμένες περιοχές, χρηματοδοτούν σχέδια βιωσιμότητας για αυτές τις περιοχές! Στο πλαίσιο του Green washing έχουν εμφανιστεί, επίσης, μία σειρά από αμφιλεγόμενες πιστοποιήσεις και logo για υποτιθέμενα βιολογικά προϊόντα σε πολλούς τομείς, όπως (αγροδιατροφικά, καλλυντικά απορρυπαντικά, κ.ά.), αλλά οι έλεγχοι που γίνονται, αποδεικνύουν συνήθως τα υποτιθέμενα φιλοπεριβαλλοντικά τους χαρακτηριστικά ψευδή ή παραπλανητικά και ελάχιστες είναι οι πραγματικές περιπτώσεις.
Το θέμα που αναδείχθηκε πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά, καθώς κάποια στιγμή, οι καταναλωτές αντιλαμβάνονται τι πραγματικά συμβαίνει και χάνουν την εμπιστοσύνη τους, εγκαταλείποντας τις προσπάθειες συνεισφοράς τους στα ζητήματα περιβαλλοντικής υπευθυνότητας, καθώς τις θεωρούν μάταιες.
Η ζημιά που μπορεί, λοιπόν, να προκληθεί από αυτού του είδους πρακτικές δεν περιορίζεται μόνο στην προσωρινή εξαπάτηση των καταναλωτών, αλλά επηρεάζει μεσομακροπρόθεσμα αρνητικά υπεύθυνες συμπεριφορές ενεργών πολιτών και αυτό είναι ακόμα χειρότερο.
Βεβαίως το Green washing συνδέεται και με ένα άλλο μείζον ζήτημα το lobbing και ως παράπλευρες συνέπειες ή και ως εργαλεία έχει αυτό που θα επιχειρήσουμε να ονομάσουμε «Πράσινη αυταπάτη» ή Green illusion το οποίο αποκτά μιας ευρύτερη διάσταση, καθώς από την προσπάθεια προώθησης μια ψευδαίσθησης, αναπτύσσεται ταυτόχρονα και μια προσωπική αυταπάτη περιβαλλοντικής υπευθυνότητα, δηλ. παραπλανάσαι και ο ίδιος νομίζοντας ότι δρας οικολογικά (κλασική περίπτωση αποτελεί το ηλεκτρικό ποδήλατο).
Σε άλλες χώρες έχουν αναπτυχθεί προληπτικοί θεσμικοί μηχανισμοί για την αντιμετώπιση τέτοιου είδους παθογενειών, ιδιαίτερα στον τομέα της διαφήμισης. Στη χώρα μας δεν υφίσταται κάποιος αποτελεσματικός μηχανισμός και υπάρχει ανάγκη θεσμικής θωράκισης, με την κοινωνία των πολιτών και το ηθικό εμπόριο να πρωτοστατούν, για την ουσιαστική αντιμετώπιση του ζητήματος και των μεγάλων σύγχρονων προκλήσεων, με μεγαλύτερη την κλιματική κρίση. Η μετά Covid εποχή θα κριθεί κυρίως, από το αν θα επιλέξουμε ή όχι μια νέα πορεία βιώσιμης ευημερίας και όχι να επιστρέψουμε στην πρότερη κατάσταση στην επονομαζόμενη «κανονικότητα», που εν τέλει ήταν, μάλλον ψευδεπίγραφη, ειδάλλως οι επιπτώσεις της επερχόμενης κλιματικής κρίσης θα πολύ χειρότερες από κάθε πανδημία.
Από τον Νίκο Πουτσιάκα,
πρώην συνεκπρόσωπο των Οικολόγων Πρασίνων
