Αρχικά υπήρξε προϊόν αυθόρμητων ενεργειών μεμονωμένων πολιτών ή μικρών ομάδων πολιτών, άλλα με την πάροδο του χρόνου απέκτησε οργανωμένη μορφή με την ίδρυση αντιστασιακών οργανώσεων.
Από τα μέσα του 1942 εξελίχθηκε σε ένοπλο αγώνα στην ύπαιθρο. Ήδη από τα μέσα του 1943 οι ανταρτικές ομάδες είχαν προκαλέσει πολύ σοβαρά πλήγματα στους κατακτητές και είχαν κατορθώσει να απελευθερώσουν τμήμα της ορεινής ενδοχώρας. Να σημειωθεί πως σε όλη την περίοδο της γερμανικής κατοχής η πατρίδα μας πλήρωσε το πιο βαρύ τίμημα, αφού εκτός της ολοκληρωτικής καταστροφής όλων των εθνικών υποδομών της (οι Γερμανοί ακόμη και μετά τη συνθηκολόγηση, φεύγοντας έκαιγαν τα πάντα στο πέρασμά τους), η Ελλάδα στον αγώνα για την παγκόσμια ελευθερία της περιόδου 1940-1944, είχε τις μεγαλύτερες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, αφού έχασε είτε στη μάχη, είτε από τις ομαδικές εκτελέσεις και την πείνα, σχεδόν το 10% του πληθυσμού της. Οι Γερμανοί έπνιξαν στο αίμα ολόκληρη τη χώρα και μετέτρεψαν σε ερείπια τουλάχιστον 800 χωριά και κωμοπόλεις!
Κορυφαία πράξη αντίστασης κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής και μία από τις μεγαλύτερες πράξεις δολιοφθοράς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, θεωρείται η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου. Τα γεγονότα εξελίχθηκαν ως εξής: Το 1942 ήταν μία χρονιά, πολύ δύσκολη για τους Συμμάχους. Η Στρατιά του Ρόμελ βρισκόταν στη γραμμή του Ελ Αλαμέιν και από εκεί απειλούσε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και το Σουέζ. Αν ο Ρόμελ επετύγχανε του σκοπού του, το πιο πιθανόν ήταν να κέρδιζε οριστικώς και τον πόλεμο. Η Ελλάδα ήταν μία από της κύριες αρτηρίες που ανεφοδιαζόταν η στρατιά του Ρόμελ. Για τον λόγο αυτόν αποφασίζεται να αποκοπεί η κύρια οδός ανεφοδιασμού του.
Η επιχείρηση της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου άρχισε να σχεδιάζεται στις 29 Σεπτεμβρίου του 1942, όταν μία ομάδα αποτελούμενη από δώδεκα Άγγλους καταδρομείς, με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Έντι Μάιερς και τον ελληνομαθή ταγματάρχη Κρις Γουντχάουζ, έπεσε με αλεξίπτωτα στην περιοχή της Γκιώνας. Ανάμεσά τους ήταν ο Ελλαδίτης Θεμιστοκλής Μαρίνος κι ένας Έλληνας Κύπριος με το κωδικό όνομα «Γιάννης». Σκοπός τους, να έλθουν σε επαφή με Έλληνες αντάρτες και να υλοποιήσουν την «Επιχείρηση Χάρλινγκ», που είχε σχεδιάσει το Συμμαχικό Στρατηγείο στο Κάιρο.
Το σχέδιο συνίστατο στην ανατίναξη μίας από τις τρεις γέφυρες Παπαδιάς, Ασωπού και Γοργοποτάμου (και οι τρεις βρίσκονται στον ορεινό όγκο του Μπράλλου), πάνω από τις οποίες διερχόταν η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης - Αθηνών, που ήταν και η μοναδική αξιόπιστη δίοδος προς τα λιμάνια της Νότιας Ελλάδας και η αχρήστευσή της θα προκαλούσε τη διακοπή του ανεφοδιασμού της γερμανικής στρατιάς του Ρόμελ στη Βόρειο Αφρική.
Ήταν 25 Νοεμβρίου του 1942, όταν ύστερα από υποδειγματικό συντονισμό των αντιστασιακών οργανώσεων του Εθνικού Δημοκρατικού Ελληνικού Συνδέσμου (Ε.Δ.Ε.Σ.) και του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (Ε.Λ.Α.Σ.) και υπό την υψηλή καθοδήγηση 12 έμπειρων στα εκρηκτικά Άγγλων κομάντος πραγματοποιήθηκε, χωρίς ανθρώπινες απώλειες, η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, την οποία υπεράσπιζαν οι σιδερόφρακτες ιταλικές και γερμανικές δυνάμεις. Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου ήταν η πρώτη και μοναδική κοινή επιχείρηση των δύο μεγαλυτέρων αντιπάλων αντιστασιακών οργανώσεων Ε.Δ.Ε.Σ. και Ε.Λ.Α.Σ. καθ’ όλη τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής! Η ενέργεια αυτή προκάλεσε τον θαυμασμό όλης της κατεχόμενης Ευρώπης και έδωσε δύναμη και κουράγιο στον δοκιμαζόμενο ελληνικό λαό. Τον ελληνικό λαό που δεν είχε να αντιμετωπίσει τις γερμανικές θηριωδίες μόνο, αλλά και τις συνέπειες του εμφυλίου πολέμου που καταδυνάστευε τη χώρα και κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής!
Η Ημέρα Πανελλαδικού Εορτασμού της Εθνικής Αντίστασης καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου το 1982 (νόμος 1582/82) και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 25 Νοεμβρίου (ημερομηνία της ανατίναξης της Γέφυρας του Γοργοποτάμου) για να τιμηθεί η αντίσταση των Ελλήνων κατά των κατοχικών δυνάμεων (Γερμανικών, Ιταλικών και Βουλγαρικών) την περίοδο 1941-1944.
Από τον Δρ. Αυγουστίνο (Ντίνο) Αυγουστή αναπλ. καθηγητής Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
a.avgoustis@hotmail.com
