Η περίοδος της δικτατορίας και τα γεγονότα του Πολυτεχνείου

Από τον Γιώργο Σαϊτάνη,
μέλος της ομάδας μελέτης ιστορίας κοινωνικών αγώνων

Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε αρκετές προσπάθειες από τη σχολή του ιστορικού αναθεωρητισμού -και όχι μόνο- διαστρέβλωσης των πραγματικών γεγονότων τόσο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου όσο και των κοινωνικών συνθηκών κατά την περίοδο της δικτατορίας. Οι

διαστρεβλώσεις αυτές αφορούν τόσο την προσπάθεια απόκρυψης των νεκρών της εξέγερσης του Πολυτεχνείου όσο και την προπαγάνδα του λεγόμενου «οικονομικού θαύματος» της χούντας.
Όσον αφορά τους νεκρούς εκείνων των ημερών αξίζει να αναφέρουμε την έκθεση του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών με τίτλο «Τεκμηριώνοντας τα γεγονότα του Νοεμβρίου 1973» (1) σύμφωνα με την οποία έλαβαν χώρα δεκάδες δολοφονίες πολιτών κατά τη διάρκεια της εξέγερσης και κατά τη διάρκεια της καταστολής της. Αξιοσημείωτη είναι και η έρευνα του ιστορικού Λεωνίδα Καλλιβρετάκη, η οποία δημοσιεύεται στο ίδιο ερευνητικό πόνημα (2) και κάνει λόγο για 24 επώνυμους και 16 ανώνυμους νεκρούς. Χαρακτηριστική είναι η δήλωσή του σχετικά με τους αρνητές της ύπαρξης νεκρών κατά την περίοδο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, στην οποία αναφέρει πως «δεν θα πείθονταν ποτέ, ακόμη και αν τους έβαζες μπροστά στους νεκρούς και τους άφηνες να βάλουν «τον δάκτυλον εις τον τύπον των ήλων». Η στάση τους, όταν δεν είναι κακόβουλη, είναι πάντως ιδεολογική και δεν έχει να κάνει με την πειστικότητα των τεκμηρίων» (3). Τεκμήριο επίσης αποτελεί η έρευνα του εισαγγελέα Πρωτοδικών Δημητρίου Τσέβα, ο οποίος διεξήγαγε προκαταρκτική εξέταση «προς διακρίβωσιν τυχόν τελέσεως αξιοποίνων πράξεων εξ αφορμής των περί το Πολυτεχνείον γνωστών αιματηρών εκδηλώσεων του Νοεμβρίου 1973» (4). Στο αποτέλεσμα της έρευνας αναφέρεται πως ο φόρος αίματος υπήρξε βαρύς και ο απολογισμός τόσο των νεκρών όσο και των τραυματιών μόνο αμελητέος δεν είναι. Στη δίκη που ακολούθησε ο αντιεισαγγελέας Ιωάννης Ζαγκίνης πρότεινε την παραπομπή των κατηγορουμένων για 23 ανθρωποκτονίες και 126 απόπειρες ανθρωποκτονίας, ενώ στη δίκη που ακολούθησε τεκμηριώθηκαν 24 θάνατοι (5).
Την ύπαρξη νεκρών επιβεβαιώνουν και τα πρωτοσέλιδα εφημερίδων της εποχής. Οι εφημερίδες «Απογευματινή» και «Τα Νέα» στο πρωτοσέλιδο τους την 17/11/1973 κάνουν αναφορά για 4 νεκρούς ενώ η εφημερίδα «Ελεύθερος Κόσμος» την ίδια μέρα αναφέρει και επιβεβαιώνει την ύπαρξη νεκρών, όπως και η εφημερίδα «Το Βήμα». Η εφημερίδα «Μακεδονία» στο φύλλο της 18/11/1973 κάνει λόγο για 5 νεκρούς (6).
Ένας ακόμα μύθος για την περίοδο της δικτατορίας αφορά το «οικονομικό θαύμα» της χούντας. Σε άρθρο του ο Στάθης Καλύβας, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του πανεπιστημίου Yale, μεταξύ άλλων αναφέρει: «Πράγματι, η δικτατορία ταυτίστηκε με μια εποχή μεγάλης οικονομικής ανόδου και αισιοδοξίας, με την κορύφωση ουσιαστικά του μεταπολεμικού ελληνικού οικονομικού θαύματος» (7). Αυτό που στην πραγματικότητα συνέβη είναι το ακριβώς αντίθετο. Ειδικότερα την περίοδο της χούντας έλαβαν χώρα σκληρές καπιταλιστικές μεταρρυθμίσεις οι οποίες θυμίζουν έντονα τις μεταρρυθμίσεις της εποχής των μνημονίων. Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις της διόγκωσης του δημοσίου χρέους από 32 δισ. δραχμές το 1966 σε 114 δις. δραχμές το 1974 και του τετραπλασιασμού του εμπορικού ελλείμματος από το 1968 στο 1974. Όσον αφορά την «αξιοκρατία» που πρέσβευε το καθεστώς, αρκεί μόνο να αναφέρουμε τον αναγκαστικό νόμο 5/1967 (Φ.Ε.Κ. 10/05/1967), βάσει του οποίου ο μισθός του πρωθυπουργού αυξήθηκε από τις 23.600 δραχμές στις 45.000 δραχμές, των υπουργών και υφυπουργών αυξήθηκαν από τις 22.400 δραχμές στις 35.000 δραχμές, ενώ θεσμοθετήθηκε και η ισόβια συνταξιοδότησή τους. Σχετικά με τη φορολογία μόνο το έτος 1971 οι φοροαπαλλαγές των 464 μεγαλύτερων επιχειρήσεων ήταν τρεις φορές υψηλότερες από τους φόρους που είχαν αποδώσει στο κράτος, ενώ τα φορολογικά έσοδα από τις ναυτιλιακές εταιρείες μειώθηκαν κατά 73% από το 1968 στο 1972. Τέλος, κατά την ίδια περίοδο παρουσιάζεται αύξηση των εργατικών ατυχημάτων, της μετανάστευσης, του πληθωρισμού και του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών (8). Μήπως τελικά δεν είχε άδικο ο Κώστας Βάρναλης όταν έγραφε: «Tη σκλάβα σκέψη σου, σκλάβα δετή, σου τηνε πλάσανε οι Δυνατοί».(1) Νίκος Μπογιόπουλος, «Οι νεκροί του Πολυτεχνείου», Ριζοσπάστης 15/11/2012
(2) Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, “Πολυτεχνείο ’73: Το ζήτημα των θυμάτων: Νεκροί και τραυματίες,” in Πολυτεχνείο ’73: ρεπορτάζ με την Ιστορία, vol. 2, Αθήνα: Eκδόσεις Φιλιππότη, 2004, σελ. 38-55
(3) https://tinyurl.com/yxm4vdw2
(4) Δημήτριος Τσέβας (Εισαγγελέας Πρωτοδικών), Υποβολή φακέλου ενεργηθείσης προκαταρκτικής εξετάσεως προς τον προϊστάμενο της εισαγγελίας πρωτοδικών Αθηνών, 14/10/1974
(5) Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, “Πολυτεχνείο ’73: Το ζήτημα των θυμάτων: Νεκροί και τραυματίες,” in Πολυτεχνείο ’73: ρεπορτάζ με την Ιστορία, vol. 2, Αθήνα: Eκδόσεις Φιλιππότη, 2004, σελ. 42
(6) Μάνος Δούκας, «Υπήρχαν νεκροί στο Πολυτεχνείο; Ακόμα κι η χούντα απαντούσε ΝΑΙ», https://tinyurl.com/yxm4vdw2
(7) Στάθης Ν. Καλύβας, «Μια παράδοξη κληρονομιά», Καθημερινή 18/06/2017