1) Εξαναγκασμένη από τον διαλύτη μετακίνηση: Φανταστείτε ένα μακρύ κυλινδρικό σωλήνα γεμάτο με νερό που ρέει. Εάν μια ουσία, η γλυκόζη, διαλυθεί στο νερό θα μεταφερθεί μαζί με το νερό. Αυτή είναι η διαδικασία με την οποία τα ερυθρά και τα λευκά κύτταρα του αίματος, καθώς και χημικές ουσίες, όπως η γλυκόζη και το διοξείδιο του άνθρακα, μεταφέρονται μέσω των αγγείων του αίματος.
2) Διάχυση: Υποθέστε τώρα ότι το νερό στον σωλήνα δεν ρέει. Αν η συγκέντρωση της γλυκόζης είναι ομοιόμορφη κατά μήκος του σωλήνα δεν θα υπάρξει καμία ροή. Αν παρόλα αυτά υπάρχει γλυκόζη στο ένα άκρο του σωλήνα αλλά δεν υπάρχει στο άλλο του άκρο, αυτή θα γεμίσει βαθμιαία το σωλήνα σε ομοιογενή συγκέντρωση ακόμα και εάν το νερό δε ρέει. Ο λόγος για τον όποιο συμβαίνει αυτό είναι ότι τα μόρια του νερού και της γλυκόζης δεν βρίσκονται σε ηρεμία ακόμα και όταν το νερό δεν κινείται, δηλαδή όταν δεν κινείται κατά μέσο όρο. Θεωρήστε ένα φανταστικό όριο σε ένα σημείο του σωλήνα. Σε μικρό χρονικό διάστημα τα μισά μόρια της γλυκόζης που βρίσκονται αριστερά του ορίου θα μετακινηθούν προς τα δεξιά και θα περάσουν το όριο. Τα υπόλοιπα μισά θα μετακινηθούν προς τα αριστερά, εφόσον οι τυχαίες κινήσεις προς τα αριστερά και δεξιά είναι εξίσου πιθανές. Αν η συγκέντρωση της γλυκόζης στο αριστερό τμήμα του σωλήνα είναι με αυτήν στα δεξιά, το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι δεν θα μεταβληθεί η συγκέντρωση της γλυκόζης. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται διάχυση.
Ωσμωτική πίεση
Θεωρήστε δύο διαμερίσματα νερού τα οποία διαχωρίζονται από μια ημιδιαπερατή μεμβράνη. Αν το νερό μπορεί να διελεθει μέσω της μεμβράνης δεν θα παρουσιαστεί καθόλου ροή, εφόσον η πίεση είναι ίδια και στις δυο πλευρές της. Εάν τώρα εισάγουμε στο αριστερό τμήμα μερικά μόρια διαλυμένης ουσίας τα οποία δεν μπορούν διέλθουν μέσω της μεμβράνης θα παρατηρηθεί αύξηση του όγκου στο αριστερό τμήμα, επειδή μερικά μόρια νερού μετακινούνται ώστε η πίεση να διατηρηθεί σταθερή. Το ποσό κατά το οποίο πρέπει να αυξηθεί στο αριστερό τμήμα ονομάζεται ωσμωτική πίεση της διαλυμένης ουσίας.
Οι νεφροί
Από τους νεφρούς αποβάλλονται τα περισσότερα άχρηστα προϊόντα του μεταβολισμού, εκτός από το διοξείδιο του άνθρακα και μια μικρή ποσότητα νερού που αποβάλλεται μέσω των πνευμόνων. Επίσης ρυθμίζουν τη συγκέντρωση των περισσοτέρων χημικών ουσιών στο πλάσμα του αίματος. Ένας φυσιολογικός νεφρός μπορεί να διηθήσει 25 περίπου λίτρα νερού. Η ποσότητα του νερού στο (αίμα και στους ιστούς) στον φυσιολογικό άνθρωπο είναι περίπου 18 λίτρα. Οι διαβητικοί που αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο πλάσμα (>500mg/dl) αποβάλλουν μεγάλα ποσά ούρων λόγω ωσμωτικής διούρησης. Η συχνή διούρηση και το έντονο αίσθημα δίψας ώστε να αντικατασταθεί το νερό που αποβάλλεται αποτελούν συμπτώματα του μη ρυθμιζόμενου διαβήτη.
Από τον Ιωάννη Ε. Καρυώτη,
χειρουργό, ουρολόγο, ανδρολόγο
