Από τον Δημήτρη Σιλιόγκα*
Ο ακαδημαϊκός Frank P. Mintz στη δεκαετία του 1980 ήταν ο πρώτος ο οποίος μίλησε για τον όρο της «Συνωμοσιολογίας». Ο ορισμός που έδωσε ήταν ότι είναι «η πίστη στην επικράτηση των συνωμοσιών στην εξέλιξη της ιστορίας». Ο πολιτικός επιστήμονας Michael Barkun προσδιορίζει τρεις τύπους θεωριών συνωμοσίας: * Όταν μια συνωμοσία είναι υπεύθυνη για ένα μεμονωμένο γεγονός (όπως οι Δίδυμοι Πύργοι). * Θεωρίες συνωμοσίας συστημικού τύπου – όταν μια ενιαία οργάνωση έχει ως στόχο να αποκτήσει τον έλεγχο της μάζας (όπως οι Εβραίοι, οι Ελευθεροτέκτονες, η Καθολική Εκκλησία κ.λπ.) και * Οι super-συνωμοσιολογικές θεωρίες, όταν πολλές συνωμοσίες που συνδέονται μεταξύ τους λειτουργούν από κοινού για έναν κοινό στόχο (όπως η Νέα Παγκόσμια Τάξη). Ένας λόγος για τον οποίο οι θεωρίες συνωμοσίας είναι δημοφιλείς, είναι επειδή οι άνθρωποι έχουν μια φυσική τάση να αναζητούν νόημα σε διαφορετικά τυχαία γεγονότα. Έτσι, ένας άνθρωπος ο οποίος μπορεί να ακούει τα φύλλα ενός θάμνου να θροΐζουν (εκτός της προφανούς εξήγησης ότι το θρόισμα προκαλείται από τον άνεμο), τείνει να θεωρεί την ύπαρξη ενός λιονταριού πίσω από τον θάμνο ως κάτι πιο πιθανό της λογικής εξήγησης. Αυτό ως τάση μπορεί να βοήθησε τους πρωτόγονους προγόνους μας στην επιβίωση από τους τότε κινδύνους που αντιμετώπιζαν, αλλά σήμερα η τάση αυτή δημιουργεί προβλήματα σοβαρά. Στη σημερινή υγειονομική-οικονομική-κοινωνική κρίση του Covid-19 δεν λείπουν οι συνωμοσιολόγοι. Ο Covid-19 τροφοδότησε περισσότερες από 2.000 φήμες και θεωρίες συνωμοσίας. Τέτοιες ψευδείς πληροφορίες μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες - αυτές οι φήμες συνδέονταν με χιλιάδες νοσηλείες και εκατοντάδες θανάτους. Η παραπληροφόρηση που τροφοδοτείται από φήμες και θεωρίες συνωμοσίας μπορεί να έχει δυνητικά σοβαρές επιπτώσεις στο άτομο και στην κοινότητα, εάν δοθεί προτεραιότητα σε αυτές σε σχέση με τις κατευθυντήριες γραμμές βάσει τεκμηριωμένων στοιχείων. Εδώ και καιρό, εμφανίστηκαν αναρτήσεις από «Απαθείς Επαναστάτες Συνωμοσιολόγους» στα κοινωνικά μέσα που αγνοούν (ακόμα προτρέπουν όλους να παραβιάζουν) τις επίσημες συστάσεις για τη δημόσια υγεία. Προσπαθούν ενεργά να προκαλέσουν αντιπαραθέσεις με το προσωπικό ενός καταστήματος (ή σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και σε αστυνομικούς) που είναι υπεύθυνοι για την επιβολή αυτών των κανόνων. Ακόμα χειρότερο βέβαια είναι οι δημοσιευμένες απόψεις Ιατρών (Άσχετης ειδικότητας με τη Λοιμωξιολογία, βλέπε νευρολόγοι, ορθοπεδικοί, κ.ά.), οι οποίοι εκφράζουν απόψεις για το θέμα της μάσκας χωρίς να έχουν την εξειδίκευση, ακυρώνοντας τους εξειδικευμένους συναδέλφους τους. Βέβαια, θεμιτό είναι να έχουν όλοι την ανάγκη έκφρασης της άποψης και της αυτοπροβολής, αρκεί όμως να μην βάζει σε κίνδυνο ζωές. Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει τις φράσεις…. «Δεν βάζω μάσκα γιατί καταπατώνται τα συνταγματικά μου δικαιώματα». Το δικαίωμα να μπορεί να ζει βέβαια ο διπλανός του δεν είναι συνταγματικό δικαίωμα. «Δεν βάζω μάσκα γιατί δεν έχω τον ιό». Το πού το ξέρει, ένας Θεός ξέρει. Προφανώς δεν πιστεύει στην ύπαρξη ασυμπτωματικών… Θα το είχε καταλάβει… από το κακό σπυρί στο μέτωπο προφανώς…. Ήμαρτον. «Δεν βάζω μάσκα, γιατί μου κόβει την ανάσα και το οξυγόνο». Δεν ισχύει σύμφωνα με έρευνες… αν ήταν έτσι, οι μισοί χειρουργοί και όλο το προσωπικό στα νοσοκομεία έπρεπε να είχε παραιτηθεί ήδη… αλλά και έτσι να είναι… προτιμούν να μην επιβαρύνουν για λίγες ώρες τη δική τους αναπνοή… με συνέπεια να κόψουν μια και καλή την ανάσα οποιουδήποτε βρεθεί μπροστά τους και τη ζωή οποιουδήποτε ευπαθούς σχετίζεται άμεσα με αυτούς. Κατά έναν περίεργο τρόπο. Αν παρατηρήσει καλά κάποιος τις αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αυτοί που αρνούνται τη χρήση μάσκας …είναι ταυτόχρονα οι ίδιοι που διαμαρτύρονται για την οικονομική ύφεση που έχει φέρει ο ιός. Αντί να προτρέπουν να ακολουθηθούν τα μέτρα για την εξάλειψη του ιού και την όσο το δυνατό γρηγορότερη επαναφορά στην κανονικότητα, είναι οι ίδιοι οι οποίοι διαιωνίζουν το πρόβλημα βοηθώντας και επηρεάζοντας την εξάπλωσή του. Ένας φαύλος κύκλος, ο οποίος βάσει της θεωρίας που υποστηρίζουν, τον έχουν τετραγωνίσει. Κατά έναν άλλο ακόμα πιο περίεργο τρόπο, όταν αντιπαρατίθεται κάποιος με τους «Απαθείς Επαναστάτες Συνωμοσιολόγους» και τους παραθέτει όλα όσα χρειάζονται για να οδηγηθεί η σκέψη τους «Αριστοτελικά λογικά» στην υποχρεωτική χρήση της μάσκας, η αντίδραση ξεπερνά το όριο της παράνοιας. Ξεκινά από το γνωστό «ξέρεις ποιος είμαι εγώ», μεταπηδά στο «ένας φίλος ενός γιατρού του περιπτερά της ξαδέρφης της θείας μου» και φτάνει στο «είσαι πρόβατο και προδότης για τη Νέα Τάξη Πραγμάτων» και στο «δεν είμαι υποχρεωμένος να κάνω ό,τι θες επειδή εσύ φοβάσαι». Ζητούν επίμονα να σεβαστείς την άποψή τους (γιατί είναι συνταγματικό δικαίωμα να έχουν άποψη), αρνούνται με πάθος όμως την άποψή σου, όταν καταρρέει η κοσμοθεωρία της συνωμοσίας που ακολουθούν. Η κατάρρευση της «Απαθούς Επαναστατικής Συνωμοσιολογίας τους» είναι προφανώς αντισυνταγματική. Εν κατακλείδι, φορέστε τη μάσκα όπως ορίζουν οι έγκυροι λοιμωξιολόγοι και όλοι οι Ιατρικοί Σύλλογοι. Τουλάχιστον για το χρονικό διάστημα που θα χρειαστεί για να απαλλαγούμε από αυτό που περνάμε δώστε το δικαίωμα στο «Ζῆν» των άλλων, γιατί υπερβαίνει του δικαιώματος του «Εὖ Ζῆν».
* Ο Δημήτριος Σιλιόγκας είναι αναλυτής Πληροφοριακών Συστημάτων
