αυτή γωνία της Λάρισας στεγάστηκαν κατά καιρούς διάφορα καταστήματα. Επειδή η παρουσία τους σημάδεψε την προπολεμική ιστορία της πόλης μας, θα επιχειρήσουμε να τα περιγράψουμε στο σημερινό μας σημείωμα με όσα στοιχεία γνωρίζουμε.
Το 1914, επτά χρόνια μετά τον γάμο του με την Ελένη Παγώνη, ο Πέτρος Γέμτος βρέθηκε οικονομικά έτοιμος να αγοράσει ένα μικρό κατάστημα, το οποίο βρισκόταν στη γωνία των σημερινών οδών Παπαναστασίου και Παπακυριαζή[1]. Ανήκε στον Δημήτριο Κατσουλίδη και στέγαζε το υποδηματοποιείο του. Καταγόταν από τη Βλάστη Κοζάνης, αλλά στις αρχές του 20ου αιώνα μετακόμισε με την οικογένειά του στη Λάρισα[2].
Το 1919 ο ίδιος αγόρασε και το συνεχόμενο οικόπεδο που εκτεινόταν μέχρι το κτίριο της Τράπεζας Αθηνών και είχε πρόσοψη στην Παπαναστασίου. Στο βάθος της ιδιοκτησίας αυτής υπήρχε μικρός οικίσκος, ο οποίος μαζί με το οικόπεδο ανήκαν στον συμβολαιογράφο Νικόλαο Παναγιωτόπουλο, ο οποίος μετά την πώληση του ακινήτου του μετακόμισε από τη Λάρισα.
Το 1924 ο Πέτρος Γέμτος κατεδάφισε μάντρα και κτίσματα των ιδιοκτησιών του, εκτός του μικρού οικίσκου, και στη θέση τους κατασκεύασε διώροφη οικοδομή με υπόγειο, η οποία κάλυψε και ομόρφυνε ολόκληρη τη γωνία. Θα ξεκινήσουμε την περιγραφή της οικοδομής και των καταστημάτων τα οποία στέγασε κατά διαστήματα, αρχίζοντας από τον άνω όροφο.
Αμέσως μετά την κατασκευή του κτιρίου ο όροφος ενοικιάστηκε από τον Σύλλογο των Δημοσίων Υπαλλήλων της Λάρισας, ο οποίος τον μετέτρεψε σε εντευκτήριο των μελών του. Όμως σύντομα άλλαξε μορφή και μετατράπηκε σε ψυχαγωγικό και χαρτοπαικτικό κέντρο, όπου πολλοί Λαρισαίοι και κυρίως απόστρατοι στρατιωτικοί περνούσαν πολλές ώρες της ημέρας δοκιμάζοντας την τύχη τους.
Αλλά και η μορφή αυτή δεν διήρκησε πολύ. Το 1927 στον ίδιο χώρο στεγάστηκε η Ανώνυμος Τεχνική Εταιρεία Γ.Ε.Τ.Ε. των αδελφών Αργυροπούλου, η οποία εκτελούσε διάφορα δημόσια και δημοτικά έργα στη Λάρισα και την περιοχή μας[3]. Εκπρόσωπος της Γ.Ε.Τ.Ε. στη Λάρισα ήταν ο Κωνσταντίνος Αργυρόπουλος και διευθυντής ο Χαρίλαος Ιατρίδης, γόνος παλιάς αρχοντικής οικογένειας της Λάρισας[4].
Το 1930 αποχώρησε η εταιρεία Γ.Ε.Τ.Ε. και εν συνεχεία στον όροφο στέγασε το οδοντιατρείο του ο Γεώργιος Πρόγρης, ο οποίος μετά τον γάμο του με την Μιμίκα Καζαντζοπούλου έστησε σ’ αυτό και το σπιτικό τους. Ο Πρόγρης έμεινε εδώ για τρία περίπου χρόνια, μέχρις ότου δηλαδή να μετακομίσει στην ιδιόκτητη διώροφη κατοικία του που έκτισε στην αρχή της οδού Παλαιστίνης, στο ισόγειο της οποίας εγκατέστησε το ιατρείο του.
Μετά τη μετακόμιση του Πρόγρη, τον χώρο ενοικίασε για μερικά χρόνια ο ιατρός Σωτήριος Καραγκούνης με ειδίκευση στην φυματίωση. Την περίοδο εκείνη η λοιμώδης αυτή νόσος ήταν πολύ συχνή, φαρμακευτικά ανίκητη και η θνησιμότητά της μεγάλη, καθώς στην περιοχή μας επιπόλαζε και η ελονοσία. Κατά τη διάρκεια της κατοχής ο Σωτ. Καραγκούνης, μαζί με πολλούς Λαρισαίους, συνελήφθη όμηρος από τους Ιταλούς. Μεταφερόμενοι με το ατμόπλοιο «Citta di Genova» στην Ιταλία, αυτός και αρκετοί άλλοι δεν κατόρθωσαν να διασωθούν και πνίγηκαν στα νερά της Αδριατικής έπειτα από τον τορπιλισμό του πλοίου από αγγλικό υποβρύχιο.
Μετά την αποχώρηση του ιατρού Καραγκούνη στον ίδιο χώρο στεγάστηκαν τα γραφεία της εταιρείας «Βιολατομική» του Σπύρου Πολυχρονόπουλου. Η εταιρεία αυτή είχε νοικιάσει την περιοχή «Νταμάρια» στο γειτονικό Κουτσόχειρο και με ειδικά μηχανήματα έσπαζε την πέτρα και παρήγαγε χαλίκια, σκύρα, ψηφίδες και άλλα υλικά, τα οποία μετέφερε με ειδικά φορτηγά αυτοκίνητα στους τόπους ζήτησης. Μεταξύ των εργαζομένων συγκαταλεγόταν και ο νεαρός τότε Αντώνης Αγγελούλης (1909-2008), γνωστότερος ως καπετάν Βρατσάνος[5].Το 1940 με την έκρηξη του ελληνοϊταλικού πολέμου το εργοτάξιο διέκοψε τη λειτουργία του. Τα αυτοκίνητα της εταιρείας επιτάχτηκαν, το ανθρώπινο δυναμικό επιστρατεύθηκε και τα γραφεία έκλεισαν.
Το 1941 η οικοδομή του Γέμτου[6] υπέστη σοβαρές καταστροφές από τον σεισμό και από μια εμπρηστική βόμβα η οποία έσκασε στη στέγη της. Ο ιδιοκτήτης της Τάσος Γέμτος κατά τη διάρκεια της κατοχής κατόρθωσε να οικοδομήσει μόνον το ισόγειο και να κατασκευάσει τα καταστήματα όπως ήταν πριν τον πόλεμο. Ο όροφος δεν αποκαταστάθηκε και το κτίσμα παρέμεινε ως ισόγειο, ενώ διατηρήθηκε το υπόγειο, το οποίο, όπως θα δούμε στη συνέχεια, στέγασε δύο καθημερινές εφημερίδες της Λάρισας, οι οποίες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη δημοσιογραφική ιστορία της.
Θα συνεχίσουμε με την περιγραφή των καταστημάτων του ισογείου κατά την προπολεμική περίοδο, ξεκινώντας από την πλευρά όπου βρισκόταν ένα όμορφο νεοκλασικό κτίριο το οποίο στέγαζε την Τράπεζα Αθηνών[7]. Ακολουθούσε μία μικρή είσοδος η οποία οδηγούσε στα σκαλοπάτια του ορόφου της οικοδομής Γέμτου και στον μικρό οικίσκο στο βάθος του οικοπέδου. Για το σπιτάκι αυτό πρέπει να πούμε ότι μεταπολεμικά, και πριν κατεδαφιστεί η οικοδομή για να ανεγερθεί το 1977 το σημερινό πολυώροφο συγκρότημα, στέγαζε τα γραφεία της ΕΔΑ.
Πριν προχωρήσουμε στην περιγραφή των καταστημάτων του ισογείου, για τα οποία θα αφιερώσουμε το επόμενο σημείωμά μας, θα αναλύσουμε τη σπάνια φωτογραφία που συνοδεύει το σημερινό κείμενο. Προέρχεται από τη συλλογή φωτογραφιών του Θεσσαλονικέα συλλέκτη Βύρωνα Μήτου. Δημοσιεύτηκε στο λεύκωμα του Δήμου Λαρισαίων με τίτλο: «Η Μνήμη της πόλης. Λάρισα. Κατοχή-Απελευθέρωση 1941-1944», το οποίο εκδόθηκε το 2018 με επιμέλεια της Φωτοθήκης Λάρισας. Στο αριστερό μέρος της φωτογραφίας και πίσω από τα φύλλα των δένδρων διακρίνεται το κατεστραμμένο οίκημα του Γέμτου. Σωροί από πέτρες και ξύλα καλύπτουν το πεζοδρόμιο και μικρό μέρος της οδού Βασ. Σοφίας (Παπαναστασίου). Είναι Απρίλιος του 1941, λίγες ημέρες μετά την είσοδο των Γερμανών στη Λάρισα και 1,5 μήνας από τον μεγάλο σεισμό και τα ερείπια δεν έχουν ακόμη απομακρυνθεί. Στο βάθος αριστερά διακρίνονται δύο μεγάλα κτίρια. Το πρώτο είναι το αρχοντικό του Νικολάου Καρανίκα και το άλλο η Εθνική Τράπεζα. Στο κτίριο δεξιά στεγαζόταν στους ορόφους η Μαιευτική Κλινική του Νικολάου Κάλλιου και στο ισόγειο το κατάστημα τροφίμων του Παντούλη με Εδώδιμα και Αποικιακά είδη.
(Συνεχίζεται)
[1]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Η οικογένεια Γέμτου, εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 1ης Φεβρουαρίου 2017.
[2]. Ήταν εξάδελφος του δικηγόρου Κώστα Κατσουλίδη, ο οποίος διετέλεσε για πολλά χρόνια νομικός σύμβουλος του Δήμου Λαρισαίων και είναι γνωστός από τα επιστρατικά της Λάρισας.
[3]. Η τεχνική εταιρεία Γ.Ε.Τ.Ε. των αδελφών Αργυροπούλου έκτισε τον Υδατόπυργο της Λάρισας, ο οποίος κατασκευάστηκε από τσιμέντα «Ηρακλής-Όλυμπος» Βόλου και υπάρχει μέχρι σήμερα. Ο Υδατόπυργος μελετήθηκε από τον καθηγητή του Μετσοβείου Πολυτεχνείου Αλ. Σίνο και κόστισε μαζί με τα υπόλοιπα έργα ύδρευσης 20 εκατομμύρια δραχμές. (Πληροφορία από τα γραπτά του Αντώνη Γαλερίδη).
[4].Ο Χαρίλαος Ιατρίδης γεννήθηκε το 1897 και ήταν ο τελευταίος από τα τρία αγόρια που απέκτησε ο Ευστάθιος Ιατρίδης, δικηγόρος και μεγαλοκτηματίας, με τη σύζυγό του Ευφροσύνη Μανουσάκη. Βλέπε: Γρηγορίου Αλέξανδρος. Ευστάθιος Ιατρίδης (1847-1922). Δικηγόρος, διπλωμάτης και επιχειρηματίας της Λάρισας, εφ. «Ελευθερία», φύλλο της 9ης Απριλίου 2017.
[5]. Ο καπετάν Βρατσάνος υπήρξε κορυφαία φυσιογνωμία του ΕΛΑΣ. Έμεινε στην ιστορία ως ο θρυλικός «Μπουρλοτιέρης» της Εθνικής Αντίστασης. Τον Φεβρουάριο του 1944, ανατίναξε στην περιοχή της Αγ. Παρασκευής Τεμπών γερμανική αμαξοστοιχία γεμάτη με Γερμανούς αξιωματικούς και στρατιώτες, η οποία κατευθυνόταν στο Ανατολικό Μέτωπο,. Βλέπε: Ολύμπιος [Περραιβός Κώστας], Το ιστορικό χρονικό μιας οικοδομής, εφ. «Λάρισα», φύλλο της 11ης Ιουλίου 1977.
[6]. Μετά τον θάνατό του Πέτρου Γέμτου τον Φεβρουάριο του 1936, η οικοδομή περιήλθε κληρονομικά στο μοναδικό τέκνο του, τον Αναστάσιο (Τάσο) Γέμτο, γνωστό δικηγόρο της πόλης μας και επί χρόνια πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου Λαρίσης.
[7]. Οι καταστροφές της κατοχής δεν έπληξαν σοβαρά το κτίριο της Τράπεζας, γι’ αυτό και συνέχισε τη λειτουργία του και μεταπολεμικά. Στις 8 Ιανουαρίου 1953, ύστερα από απόφαση της κυβέρνησης Παπάγου, η Τράπεζα Αθηνών συγχωνεύθηκε με την Εθνική Τράπεζα. Το κτήριο έμεινε κενό, αγοράσθηκε από το δημόσιο και έπειτα από μερικά χρόνια κατεδαφίσθηκε και στη θέση του κτίσθηκε ισόγειο κτίσμα, το οποίο στέγασε το Εφετείο της Λάρισας. Το 1972 οι υπηρεσίες του Εφετείου μεταφέρθηκαν στο νέο σύγχρονο Δικαστικό Μέγαρο, ενώ το παλιό κτήριο κατεδαφίσθηκε και στη θέση του οικοδομήθηκε το μέγαρο του Ταχυδρομείου που υπάρχει μέχρι σήμερα. Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Το μέγαρο της Τράπεζας Αθηνών. Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα-2015, σελ. 109-112.
