Ο κορονοϊός που μπήκε απρόσμενα στη ζωή των ανθρώπων, άλλαξε τη ζωή της ανθρωπότητας και έφερε πόνο, θλίψη και δάκρυα, χωρίς καμία κοινωνική διάκριση. Η σημερινή κατάσταση έχει κοινά χαρακτηριστικά με τον λοιμό της Αθήνας του 430. Τότε, ενέσκηψε ο καταστρεπτικός λοιμός και σήμερα εμφανίστηκε η σύγχρονη μάστιγα του κορονοϊού, ο οποίος σπέρνει τον φόβο και τον θάνατο σε όλη την ανθρωπότητα. Σήμερα η τεχνολογικά προηγμένες κοινωνίες, παρακολουθούν άφωνες τα γεγονότα της πανδημίας, όπως συνέβαινε με την Αθηναϊκή κοινωνία του 5ου, χρυσού αιώνα.
Θεωρήσαμε σκόπιμα να ασχοληθούμε με τη μελέτη της ιστορίας του μεγάλου αρχαίου ιστορικού μας, Θουκυδίδη, για να σχηματίσουμε μια ιδέα από το μακρινό παρελθόν , για την επιδημία του λοιμού εκείνης της εποχής
Ο Θουκυδίδης, στην ιστορία του περιγράφει με βιωματικό τρόπο την ασθένεια που έπληξε την Αθήνα το 430 π.Χ., αφού και ο ίδιος προσβλήθηκε από τη νόσο αυτή.
Ο Λοιμός των Αθηνών ή σύνδρομο του Θουκυδίδη, ήταν μια καταστροφική επιδημία, η οποία εμφανίστηκε στην πόλη κράτος των Αθηνών, κατά το δεύτερο έτος του Πελοποννησιακού Πολέμου. Η επιδημία αυτή πρωτοεμφανίστηκε στο λιμάνι του Πειραιά και προήλθε από την Αιθιοπία και την Αίγυπτο.
Η εξιστόρηση των τραγικών γεγονότων από τον Θουκυδίδη, θεωρείται αρχετυπικής αξίας, αφού ο ιστορικός αναφέρεται με λεπτομέρειες στα συμπτώματα της νόσου. Επισημαίνει και την πορεία της μολυσματικής αυτής νόσου, τα μέτρα προστασίας που έλαβε ο Περικλής, τα οποία ταυτίζονται κατά κάποιο τρόπο με τα σημερινά. Τονίζει τις σοβαρές επιπτώσεις που είχε στην οικονομία και στην Αθηναϊκή κοινωνία, με την κατάρρευση των αξιών και ηθικών φραγμών.
Ο Θουκυδίδης, περιγράφει την αναμέτρηση των γιατρών με το απρόσμενο αυτό χτύπημα στη ζωή των Αθηναίων και με τη στάση τους στους ασθενείς. «Ούτε οι γιατροί ήταν σε θέση να κάνουν κάτι στην απρόσμενη αυτή επιδημία, αφού αγνοούσαν για τη φύση της αρρώστιας, που αντιμετώπιζαν για πρώτη φορά. Αλλά, όμως και αρκετοί γιατροί είχαν μολυνθεί από την ασθένεια και πέθαιναν, αφού ερχόταν συχνά σε επαφή με τους ασθενείς».
Οι άνθρωποι πέθαιναν, είτε από έλλειψη ιατρικής φροντίδας, είτε και όσοι είχαν περιποίηση, χάνονταν από τον πυρετό, το βήχα και την σωματική αδυναμία. Φάρμακα δεν υπήρχαν και αυτά που έδιναν οι γιατροί στους ασθενείς σε άλλους είχαν κάποια ευεργετική επίδραση και σε άλλους οργανισμούς προκαλούσαν ζημιά . Καμία κράση ισχυρή ή αδύναμη δεν μπορούσε να αντισταθεί στην φοβερή αυτή επιδημία, αλλά η επιδημία θέριζε όλους ακόμα και αυτούς που είχαν νοσηλευτεί.
Ο Θουκυδίδης, κάνει αναφορά και στην ψυχολογία των Αθηναίων, λόγω της ασθένειας. Επισημαίνει, ότι οδήγησε η ασθένεια στον μηδενισμό, επειδή οι επικλήσεις των θεών παρέμειναν …ανεπίδοτες, αφού και τα ιερά , όπου είχαν κατασκηνώσει ήταν γεμάτα πτώματα. Ακόμα και τα ταφικά έθιμα τα εγκατέλειψαν και τους έθαβαν, όπως μπορούσαν (Ιστορ Β 52). Το φοβερότερο σε όλα αυτά ήταν η κατάθλιψη των ανθρώπων, η απελπισία, ο φόβος γιατί ο ένας κολλούσε την αρρώστια στον άλλο και οι άνθρωποι πέθαιναν αράδα –αράδα, μέσα στο σπίτι. Τα ίδια προβλήματα αντιμετωπίζουμε και εμείς σήμερα. Οι άνθρωποι δεν πλησίαζαν ο ένας τον άλλο και χάνονταν ακόμα αβοήθητοι στα σπίτια τους (Β΄51, 4)
Η παραβίαση των κανόνων, των εθίμων και των νόμων της πολιτείας, λόγω λοιμού, έφερε την ανομία στην πόλη. Με ευκολία αποτολμούσαν ορισμένοι που δεν υπάκουαν στους νόμους, να πράττουν τώρα κάποιες παρανομίες για ικανοποίηση των ορέξεών τους. Αποφάσιζαν μέσα στην επιδημία να χαρούν τη ζωή τους , πιστεύοντας ότι τα χρήματα και τα σώματα είναι εφήμερα.
Ο Θουκυδίδης, λίγο πριν υποδείξει την αύξηση της παρανομίας, λόγω της επιδημικής κρίσης, αναδεικνύει κυρίαρχο θέμα την ατομική ελευθερία και την πολιτική συμμετοχή. Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι αυτή η συνέχεια από τον Επιτάφιο, στον λοιμό, είναι για τους μελετητές, μια περιεκτική διδασκαλία. Κατηγορούσαν τον Περικλή ότι μάντρωσε τους Αθηναίους από την εξοχή μέσα στα τείχη, ώστε το καλοκαίρι να συνωστίζονται σε παραπήγματα.
Βέβαια, το ανάθεμα αυτό κατά του λαμπρού ηγέτη κράτησε για λίγο. Τον Σεπτέμβριο του 430, έπαυσαν τον Περικλή από το αξίωμά του, αλλά την άνοιξη του παραχώρησαν εκ νέου, γιατί κατάλαβαν το λάθος τους και τον θεώρησαν τον πιο άξιο πολιτικό για την πόλη και για την αντιμετώπιση του λοιμού (Β ΄65, 4).
Τελειώνοντας τη σύντομη αυτή μελέτη μας, μπορούμε να διακρίνουμε κοινά στοιχεία του κορονοϊού και τον λοιμού στα χρόνια του Περικλή, αλλά και τα μέτρα προφύλαξης για την υγεία.
Από τον Απόστολο Ποντίκα, δάσκαλο, θεολόγο, φιλόλογο, Πολιτ. Επιστημών
