Από την Καθαρά Δευτέρα λοιπόν αρχίζει η περίοδος της νηστείας. Της πνευματικής και σωματικής προετοιμασίας για το Πάσχα. Για την υποδοχή της λαμπροφόρου Αναστάσεως του Χριστού. Γι’ αυτό η Εκκλησία υπενθυμίζει το συγκλονιστικό γεγονός της παρακοής των πρωτοπλάστων στον Παράδεισο. Της παράβασης δηλαδή εκ μέρους τους της εντολής της νηστείας, που είχε ως συνέπεια την εξορία τους από τον Παράδεισο.
Αυτή η εξορία έφερε τον Χριστό στον κόσμο που υπέστη τα οδυνηρά Πάθη για τη σωτηρία του κόσμου. Για να ζήσει και να ευτυχήσει αιώνια ο κόσμος. Για να κερδίσει την παραδείσια ζωή. Είναι χαρακτηριστική η έκφραση της υμνωδίας της Εκκλησίας: «Δια ξύλου ο Αδάμ Παραδείσου γέγονεν άποικος, δια ξύλου δε σταυρού ο ληστής Παράδεισο νώκησεν…».
Δεν είναι μύθος, ούτε αλληγορία η σχετική διήγηση της πτώσεως των πρωτοπλάστων. Αλλά γεγονός μαρτυρούμενο από τον αψευδή λόγο του Θεού, την Αγία Γραφή. Και επιβεβαιούμενο από κείμενα της παγκοσμίου φιλολογίας. Κείμενα που διδάσκουν ότι συνταρακτικό γεγονός συνέβη στα βάθη των αιώνων, στην αρχή της ανθρώπινης ιστορίας, το οποίο διατάραξε τις σχέσεις των ανθρώπων με τον Θεό.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, παρότι ο Θεός παρέσχε στους πρωτοπλάστους τη δυνατότητα μετανοίας με την ομολογία της ενοχής τους, αυτοί την αρνήθηκαν μεταθέτοντας την ευθύνη ο ένας στον άλλον. Γι’ αυτό και τιμωρήθηκαν. Τιμωρήθηκαν και γιατί αμάρτησαν, αλλά και γιατί δεν μετανόησαν. Αυτή η συμπεριφορά τους παρατηρείται κάθε τόσο και από εμάς στη ζωή και στην κοινωνία. Επιρρίπτουμε καθένας την ευθύνη των παραβάσεών μας στους άλλους. Και επιβεβαιώνεται έτσι η αλήθεια της διήγησης της Αγίας Γραφής. Αποδεικνύουμε με αυτή τη συμπεριφορά ότι είμαστε γνήσια τέκνα του Αδάμ και της Εύας. Παλιά ιστορία αναφέρει πως ένας βασιλιάς επισκέφθηκε κάποτε τις φυλακές της χώρας του και ρωτούσε τους φυλακισμένους την αιτία του εγκλεισμού τους στις φυλακές. Όλοι απαντούσαν ότι άδικα βρισκόντουσαν εκεί. Μόνο ένας παραδέχθηκε ότι έσφαλε και ότι του άξιζε μεγαλύτερη ποινή. «Βγάλτε τον έξω», είπε αμέσως ο βασιλιάς. Η ομολογία του απεδείκνυε ότι όντως είχε μετανοήσει για το σφάλμα του. Η μετάνοια και η ομολογία της αμαρτίας έχει λυτρωτική δύναμη. Ανακουφίζει τον ψυχοσωματικό οργανισμό.
Ο λόγος της μετάνοιας και της επιστροφής στον Θεό κυριαρχεί όλη την περίοδο του Τριωδίου. Τόσο στα αγιογραφικά αναγνώσματα, όσο και στους εκκλησιαστικούς ύμνους. Επιμένει μάλιστα ιδιαιτέρως σε αυτόν τον λόγο η Εκκλησία. Από την αρχή του Τριωδίου ψάλλει μελωδικά: «Της μετάνοιας άνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα…». Και ζητάει να είναι διαρκής η προσπάθεια εκρίζωσης της επιθυμίας του κακού, που είναι η γενεσιουργός αιτία κάθε αμαρτίας.
Προβάλλει δε η Εκκλησία ως μέσα εκρίζωσης της αμαρτίας και των κακών επιθυμιών που φωλιάζουν μέσα μας την προσευχή, τη νηστεία και την ελεημοσύνη με τη συγχωρητικότητα. Σε αυτά επιμένει και η ευαγγελική περικοπή, της Κυριακής της Τυρινής (Ματθ. 6,14-21). Ορίζει μάλιστα και πώς πρέπει να γίνονται οι ευσεβείς αυτές πράξεις, για να είναι αρεστές στον Θεό. Γιατί δεν έχει νόημα η νηστεία, αν δεν συνοδεύεται από αμνησηκακία και ελεημοσύνη. Αληθινή νηστεία δεν είναι μόνον η αποχή από τις τροφές, δηλαδή η νηστεία της χύτρας, αλλά και η «των κακών αλλοτρίωσις» κατά τον Μέγα Βασίλειο. Αρχαίος μάλιστα εκκλησιαστικός συγγραφέας προτρέπει: «Νηστεύσωμεν, ίνα ελεήσομεν». Να δώσουμε ελεημοσύνη ό,τι θα δίναμε για τα καταλύσιμα φαγητά.
Είναι ευεργετική η νηστεία, εφόσον δεν εμποδίζεται κανείς από ασθένεια. Τόσο για την πνευματική, όσο και για τη σωματική υγεία, όταν τηρείται σωστά. Ήδη από την αρχαιότητα έχει επισημανθεί η βλάβη που προκαλεί στον οργανισμό η επιβάρυνση του στομάχου. Τονίζουν οι αρχαίοι ότι «το υπερεμπίμπλασθαι την γαστέρα και καταβαρύνεσθαι ταις τροφαίς κατάρας άξιον». Η νηστεία κάνει ανάλαφρο τον ψυχοσωματικό οργανισμό. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του μακαριστού Αγιορείτου μοναχού Γέροντος Θεόφιλου Λαυριώτου. Περνούσε τις ημέρες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής με το αντίδωρο και λίγα σύκα, που αποξήρανε το καλοκαίρι. Και ήταν υγιέστατος. Ο δε λόγιος Γέροντας Θεόκλητος Διονυσιάτης ανέφερε την περίπτωση μοναχού, που η ψυχική του τέρψη στις ολονύκτιες αγρυπνίες του μοναστηριού ήταν τόση, ώστε στην τράπεζα που ακολουθούσε αμέσως μετά τη Θεία Λειτουργία, έριχνε νερό στο φαγητό του. Δεν ήθελε η υλική ηδονή να μειώσει την ψυχική του ευφορία.
Τονίζει δε η ευαγγελική περικοπή της Κυριακής της Τυρινής πως δεν αποδεικνύει ειλικρίνεια απέναντι στον Θεό η υποκριτική συμπεριφορά μας. Όπως αυτή των Φαρισαίων, που έμεναν στους εξωτερικούς τύπους και στις εκδηλώσεις πένθους και συντριβής για τις αμαρτίες τους. Έπαιζαν κατά το κοινώς λεγόμενο θέατρο. Υποκρίνονταν τον νηστευτή, τον ελεήμονα κ.λπ., ενώ δεν ήταν.
Και η αποστολική περικοπή της ημέρας (Ρωμ. 13,13κ.εξ.) αποτελεί εγερτήριο σάλπισμα. Σαλπίζει να ξυπνήσουμε από τον ύπνο της αδιαφορίας και της αμαρτίας. «Η νύκτα, λέει, προχώρησε, η ημέρα πλησιάζει. Ας πετάξουμε τα έργα του σκότους και ας ντυθούμε τα όπλα του φωτός…». Η ανάγνωση της περικοπής αυτής συγκλόνισε τον ιερό Αυγουστίνο. Ένα από τα μεγαλύτερα πνεύματα της αρχαιότητος, που είχε πολύ νέος κατρακυλήσει στον βίο των ηδονών. Τη διάβασε σε μια στιγμή έντονου προβληματισμού, ύστερα από μια φωνή που άκουσε να τον προτρέπει: Πάρε και διάβασε. Πήρε την Αγία Γραφή και καθώς την άνοιξε, βρέθηκε σ’ αυτό το εδάφιο. Το διάβασε με λαχτάρα και άναψε μέσα του ο πόθος εγκατάλειψης της ως τότε άστατης ζωής του και της επιστροφής του στον Χριστό.
Πόσο επίκαιροι είναι αλήθεια και για μας σήμερα, για την καταναλωτική μας κοινωνία, οι λόγοι αυτοί του Ευαγγελίου, του Αποστόλου και της Εκκλησίας γενικά. Πάντοτε, μα ιδιαίτερα τώρα που βρισκόμαστε στην αρχή της μεγάλης Τεσσαρακοστής και ετοιμαζόμαστε να αρχίσουμε τον καλόν της νηστείας αγώνα. Και πόσο ζημιωνόμαστε, αν τους προσπερνούμε αδιάφορα και τους αθετούμε!
Καλή Σαρακοστή.
Από τον Βασίλειο Χ. Στεργιούλη
