Έκτοτε ο πάγκος με τα ζαρζαβατικά στάθηκε το ψυχοθεραπευτικό του εργαστήρι και η επαφή με τους ανθρώπους η ομάδα αυτοβοήθειας γιατί ακούει τα ίδια καθημερινά από τις πελάτισσές του. Όλες έχουν βιώσει κάτι ανάλογο. Στα φρούτα της λαϊκής η απώθηση φαίνεται να είναι το πιο μοσχοπουλημένο.
Είναι όμως έτσι; Υπάρχει τόσο απωθημένο τραύμα τριγύρω; Από την αρχή της ψυχανάλυσης υπήρξε ο ισχυρισμός ότι συγκεκριμένες οδυνηρές μνήμες ήταν αδύνατο να διατηρηθούν στη μνήμη ζωντανές, επειδή το φορτίο τους ήταν πολύ αρνητικό. Αφού δεν τις αντέχεις, επειδή είναι τόσο φρικτές, ουσιαστικά τις ξεχνάς στοιβάζοντάς τες στα σκοτεινά υπόγεια του νου. Με τις κατάλληλες όμως ερωτήσεις, τη σωστή προσέγγιση και ίσως την ύπνωση αυτές οι μνήμες μπορούν να επιστρέψουν στην επιφάνεια του συνειδητού. Θυμήθηκε δηλαδή ο μανάβης μετά από χρόνια, με τη βοήθεια του ειδικού πάντα, ότι ο πατέρας του «κολοκύθα» τον ανέβαζε «κολοκύθα» τον κατέβασε διαλύοντας την αυτοεκτίμησή του όταν ήταν μικρός και είπε να κοιτάξει τον ταύρο στα μάτια σύμφωνα με τον ψυχαναλυτή του. Έβαλε τις άτιμες τις κολοκύθες στον πάγκο και τις πουλάει. Για εξορκισμό και θεραπεία!
Δεν είναι καθόλου αστείο όμως, δυστυχώς. Τη δεκαετία του ‘80 και του ‘90, στην Αμερική, πολλοί αθώοι άνθρωποι καταδικάστηκαν για σεξουαλικά κυρίως εγκλήματα, που ουδέποτε διέπραξαν με μόνη μαρτυρία αυτές τις ανασυρόμενες υποτίθεται μνήμες. Ανυπόστατες και ψεύτικες, αλλά ικανές, αφού τάχα ανασύρθηκαν από ειδικούς να καταδικάσουν στη φυλακή, για παράδειγμα ανύποπτους γονείς που άκουσαν έντρομοι από τα παιδιά τους τη μαρτυρία ότι τα κακοποιούσαν σεξουαλικά, όταν ήταν μικρά. Φανταστείτε τον πόνο, την οδύνη και την καταστροφή που προκάλεσαν αυτές οι μαρτυρίες-φαντάσματα σ’ αυτές τις οικογένειες.
Στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις ότι κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει. Ότι δηλαδή οι τραυματικές εμπειρίες και τα τραγικά συμβάντα μπορούν να αποθηκευτούν και στη συνέχεια να απωθηθούν. Όσοι ισχυρίζονται κάτι τέτοιο δεν συνειδητοποιούν ότι το μυαλό ξεχνάει (ή δε θυμάται) όχι από τρόμο ή αδυναμία αντιμετώπισης, αλλά για πιο εύλογους λόγους όπως οι νευρολογικές βλάβες, η κατάχρηση ουσιών και η απώλεια μνήμης. Ο μανάβης δηλαδή δεν ξέχασε αυτό που θυμήθηκε πρόσφατα (το «κολοκύθα» του πατέρα του) επειδή ήταν τραυματικό, αλλά επειδή μπεκροπίνει ασύστολα μετά το τέλος της λαϊκής.
Όλες οι έρευνες που υποτίθεται ότι επιβεβαιώνουν τις απωθημένες μνήμες μπάζουν από μεθοδολογικά προβλήματα και δεν μπορούν να επαληθευτούν. Το χειρότερο; Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την ανάσυρσή τους είναι αυτές οι ίδιες που τις δημιουργούν και τις εμφυτεύουν!
Κάποιος θα πίστευε ότι οι σημερινοί επιστήμονες, ψυχίατροι και ψυχολόγοι, θα απέρριπταν τέτοιες τεχνικές. Αμ δε! Η διαδεδομένη ψευδή ύπαρξη του φαινομένου των απωθημένων μνημών ζει και βασιλεύει. Το 60 έως 93% των θεραπευτών κατά την εξαετία 2012-2018 εξακολουθούσαν να την προσκυνάνε! Και καλά κάνουν εδώ που τα λέμε. Αφού η διατήρηση αυτής της βλακείας που κάνει τους θεραπευτές σωτήρες και τους ασθενείς μοιρολάτρες-κακομοίρηδες, που για τη μιζέρια τους φταίνε πάντα οι άλλοι, δουλεύει μια χαρά και για τους δύο. Χαζοί είναι να διαλύσουν μια φαντασίωση που βολεύει και τους μεν και τους δε;
Τελείωσε ο κατήφορος; Α, μπα! Σύμφωνα με έρευνες και το 40 με 94% του κοινού στην Αμερική πιστεύει ότι οι σκοτεινές, μαύρες και ανύπαρκτες μνήμες (ακόμη και μνήμες φόνου, που ουδέποτε φυσικά συνέβησαν) μπορεί να απωθηθούν. Σιγά τα αβγά, εδώ το ένα τρίτο των Ελλήνων πιστεύει ότι μας ψεκάζουν!
Η αλήθεια είναι ότι τετριμμένα προηγούμενα γεγονότα μπορούν να αναδυθούν ξαφνικά στο συνειδητό, αλλά δεν υπάρχει καμιά απόδειξη ότι αυτό μπορεί να γίνει με τις τραυματικές εμπειρίες. Το αντίθετο μάλιστα συμβαίνει. Σύμφωνα με τα δεδομένα, επιζώντες ζοφερών γεγονότων εύχονται να τα ξεχάσουν, αλλά δεν μπορούν. Ζουν ξανά και ξανά έναν πόλεμο, μια ληστεία, έναν βιασμό, μια απειλητική πυρκαγιά, ένα σοβαρό τροχαίο.
Όλοι μας πρέπει να αντισταθούμε στον πειρασμό να ανακαλύπτουμε χαμένες τάχα τραγωδίες. Αντίθετα υποχρεούμαστε να είμαστε δύσπιστοι απέναντι σ’ όλες αυτές τις κομπογιαννίτικες τεχνικές που υποτίθεται ότι φέρνουν στο φως καταχωνιασμένες ανύπαρκτες τραυματικές εμπειρίες. Ο μανάβης καλό θα είναι να αποδεχτεί επιτέλους το γεγονός ότι επειδή δεν έπαιρνε τα γράμματα φωνάζει σήμερα στη λαϊκή «Εδώ οι ωραίες κολοκύθες» και να σταματήσει να κατηγορεί τον πατέρα του φορτώνοντάς τον ενοχές. Το αντίθετο μάλλον, να τον μακαρίζει που βγάζει το μεροκάματο γιατί αν σπούδαζε μάλλον θα έπινε άφραγκος καφέ στην Ταχυδρομείου. Η δε ψαρού δεν πρέπει να ακούει τον μανάβη όταν της μιλάει για απωθημένα παρά μόνο για τη μαναβική κι αυτή μόνο αν αξίζει και τέλος εμείς οι άνδρες να ακούμε τις γυναίκες που λένε ότι τα μόνα εμφυτεύματα που αξίζουν δεν είναι επ’ ουδενί αυτά της μνήμης, αλλά του στήθους και των γλουτών!
* Από τον Δημήτρη Παπαχατζόπουλο, ψυχολόγο MSc, Ph.D
