Στο παρόν άρθρο θα παρουσιάσω δύο βαφτιστικά των Θεσσαλών από τιμητικούς τίτλους και αξιώματα της βυζαντινής εποχής, τα οποία σώθηκαν στις ποικίλες προθέσεις και κατάστιχα των θεσσαλικών μονών, τα οποία συμπεριέλαβα στο σχετικό λεξικό μου.
-Θα αρχίσω από τον Δούκα και τη Δούκω.
Διοικητής του Θέματος (μιας μεγάλης περιφέρειας) ήταν ο στρατηγός, στον οποίο υπαγόταν ο επικεφαλής ενός άλλου λαού, ο οποίος ζούσε στο Θέμα. Πρόκειται για τον Δούκα, ο οποίος ήταν ένα από τα πολιτικά και στρατιωτικά στελέχη του Θέματος. Εκτός όμως από τον εν λόγω αξιωματούχο, πρέπει να αναφέρω και την ηγεμονική οικογένεια των δεσποτών της Ηπειροθεσσαλίας Αγγέλων Κομνηνών Δουκών, στους οποίους ίσως οφείλεται το βαφτιστικό Δούκας και το γυναικείο Δούκω.
Το βαφτιστικό Δούκας, το οποίο συνάντησα και ως Δουκάκη και Δούκια, εντοπίζεται σε όλη τη Θεσσαλία, εκτός από τις Βόρειες Σποράδες, από το 1454 μέχρι τον 19ο αι. Επομένως έχει μία μακρόχρονη πορεία στην περιοχή μας. Η αρχαιότερη αναφορά του εντοπίζεται στην Καρδίτσα, στα Τρίκαλα και στον Τύρναβο (1454).
Η Δούκω αναφέρεται με την ιδιωματική (θεσσαλική) μορφή ως Δούκου και επιπλέον ως Δούκενα και Δουκιανή. Το βαφτιστικό αυτό όνομα έφεραν λίγες γυναίκες, ο αριθμός των οποίων αντιστοιχεί στο 1/3 των ανδρών. Η αρχαιότερη αναφορά του εντοπίζεται στην Αγιά (1454) και στη Δεσκάτη (1520). Εξέλειπε από τα ονοματοδοτικά έθιμά μας τον 18ο αιώνα. Δεν εντοπίσθηκε και αυτό στις Βόρειες Σποράδες.
Συμπληρωματικά να αναφέρω ότι στο εκκλησιαστικό εορτολόγιο αναφέρεται ο νεομάρτυρας Δούκας (Μυτιλήνη 1564), του οποίου η μνήμη τιμάται στις 24 Απριλίου. Στο Λεξικό της Παλαιολόγειας Εποχής του Erick Trapp, ο Δούκας αναφέρεται ως επώνυμο μερικών (αρ. 5.676-5,699).
-Ο Σεβαστός και η Σεβαστή.
Όπως αναφέρει η Άννα Κομνηνή, μέχρι το 1081, το έτος δηλαδή που ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας ο πατέρας της, μόνο οι ηγεμόνες έφεραν αυτό το αξίωμα. Ο τίτλος του Σεβαστού καθιερώθηκε τον 12ο αιώνα και μάλιστα υπήρχαν δύο κατηγορίες: οι απλοί Σεβαστοί και οι Γαμβροί Σεβαστοί. Η πρώτη κατηγορία περιλάμβανε τους συζύγους των θυγατέρων, αδελφών και γενικά συγγενών του αυτοκράτορα, ενώ η δεύτερη ήταν κατώτερη της πρώτης και περιλάμβανε τους κοινούς θνητούς, στους οποίους δινόταν τιμητικά ο τίτλος. Από το ανδρικό βαφτιστικό Σεβαστός,, προέκυψε το γυναικείο βαφτιστικό Σεβαστή.
Ο Σεβαστός και με την υποκοριστική μορφή του Σεβαστάκης αναφέρεται την περίοδο 1520-1829 στην Αγιά, στα Τρίκαλα, στην Καρδίτσα και στη Σκιάθο, οπότε χάνεται πια. Η διάδοσή του δεν είναι μεγάλη.
Το βαφτιστικό Σεβαστή και το υποκοριστικό της Σεβαστούλα δεν είχε ευρεία διάδοση. Το έφεραν 1 γυναίκα στην Ελασσόνα τον 18ο αιώνα, 1 στη Λάρισα τον 19ο και 6 στη Σκιάθο το 1816. Σημειωτέον ότι στο εκκλησιαστικό εορτολόγιο αναφέρονται ο Σεβαστιανός και η Σεβαστιανή. Στο προαναφερόμενο Λεξικό του Trapp, εκτός από το όνομα Σεβαστός (25.087-25.096), αναφέρεται και ο Σεβαστόπουλος (25.077-25.086), ενώ η Σεβαστή αναφέρεται μόνο μία φορά (25.071), όπως και η Σεβαστία (25.073).
Σήμερα τα βαφτιστικά Δούκας-Δουκάκης και Σεβαστός-Σεβαστάκης είναι επώνυμα πολλών Ελλήνων.
www.thessaliko.gr
Από τον Κώστα Σπανό, εκδότη του «Θεσσαλικού Ημερολογίου»
