Υπάρχει κάτι βαρύ στην ατμόσφαιρα, δεν μπορεί να ξεγελιέμαι τόσο. Το διακρίνω στα πρόσωπα των συνεπιβατών μου στον προαστιακό που με πηγαίνει από τη Ρώμη στο γειτονικό Βιτέρμπο για ένα Πρόγραμμα “Erasmus”. Δεν είναι αυτοί οι δικοί μου Ιταλοί, οι Ιταλοί που ήξερα, οι άνθρωποι με το ιδιαίτερο στυλ και τη φινέτσα, οι γελαστοί, οι φωνακλάδες με τα καλοραμμένα ρούχα της ιταλικής μόδας. Και δεν είναι να πεις ότι ψάχνω για «σημαίες» και εμβλήματα. Δεν ψάχνω να βρω ούτε το «αυτοκρατορικό» στυλ ενός Μαρτσέλο Μαστρογιάννι, ούτε τη χαοτική, την καταρρακτώδη γοητεία της Σοφία Λόρεν όταν έτρεχε, ερωτευμένη κοπελούδα, στα σοκάκια της Νάπολι. Αυτός ο κόσμος, ο γοητευτικός κόσμος που μας έμαθε το ιταλικό σινεμά και το «στυλ» που βρίσκαμε στη χώρα κάθε φορά που την επισκεπτόμαστε δεν ζει πια εκεί.
Αλλά ποια χώρα έχει πια «στυλ»; Το τρένο κάνει στάσεις κάθε πέντε λεπτά. Ανεβαίνει και κατεβαίνει η ανθρώπινη μάζα. Ένας χυλός είναι. Και φοράνε όλοι τα ίδια ρούχα. Κινέζικα. Είτε ταξιδεύεις στην Ελλάδα, είτε στην Ιταλία, είτε στο... Περού, η ίδια παγκοσμιοποιημένη μόδα τύπου «Ζάρα».
Δίπλα μου, κάθεται ένας «κίτρινος». Κινέζος είναι; Ταϊλανδός; Δεν τους ξεχωρίζεις. Απέναντί μου ένας ψηλός μαύρος, Αφρικανός «γκάγκαρος», αλλά εξευρωπαϊσμένος, σερφάρει διαρκώς σε ένα tablet. Παραδίπλα ένα ζευγάρι μιλάει αλβανικά. Εντάξει, οι υπόλοιποι είναι Ιταλοί. Έτσι νομίζω δηλαδή. Οι ταυτότητες έτσι κι αλλιώς έχουν χαθεί, ζούμε εποχές ετερότητας. Κι έπειτα, κοντεύει και βράδυ. Και τα βράδια τα πρόσωπα μοιάζουν μεταξύ τους . Έχουν την ίδια όψη της αποχαύνωσης μετά από μια κουραστική μέρα στη δουλειά.
Φτάνω στο Βιτέρμπο. Το Wikipedia με έχει κιόλας πληροφορήσει ότι πρόκειται για μια μεσαιωνική ιταλική πόλη 60.000 κατοίκων. Μοιάζει μικρότερη. Ένας ερημικός σταθμός και λιγοστοί άνθρωποι κυκλοφορούν στους δρόμους. Η ορθολογική Δύση έκλεινε τα παντζούρια της και πήγαινε πάντοτε νωρίς για ύπνο. Εδώ, δεν θα βρεις τον ηδονισμό της Ανατολής, δεν θα βρεις την ξενύχτισσα Ελλάδα του γλεντιού.
Στον Σταθμό με υποδέχονται ευγενικά Ιταλίδες συνάδελφοι, εκπαιδευτικοί, με τις οποίες μιλούσαμε διαδικτυακά οργανώνοντας το Πρόγραμμα. Λατρεύω να γνωρίζω πραγματικούς ανθρώπους που μέχρι τότε τους ήξερα από φωτογραφίες ή απλώς τους φανταζόμουνα. Σαν να σπάει ένας καθρέφτης και πετιούνται από μέσα οι ήρωες του παραμυθιού. Ακούς τη φωνή τους, βλέπεις την έκφρασή τους, την ιδιαίτερη αύρα τους.
Με την πρώτη περιήγηση στην πόλη αντιλαμβάνομαι ότι το σύμβολό της είναι το λιοντάρι. Πού κολλάει ένα λιοντάρι στην Κεντρική Ιταλία; Κολλάει. Πέρασε (και) από δω ο Ηρακλής. Θεωρείται ο ιδρυτής της πόλης και το λιοντάρι της Νεμέας ο πιο εμβληματικός άθλος του. Μου βγαίνει ο ελληναράδικος εαυτός μου. Πωωω ρε φίλεεεεε ! Τι έχουμε φτιάξει εμείς οι Έλληνες; Ηρακλάραρεεε... Άιντε να φάτε κάνα βελανίδι, ούγκανοι...
Περπατώ. Δεν είναι πόλη αυτή. Είναι μια παράταξη Μεσαιωνικών Κάστρων που λες και βγήκαν από το Playmobil. Πανέμορφα πυργόσπιτα. Σκοτεινά, όπως όλος ο Μεσαίωνας, αλλά πανέμορφα. Και... ακατοίκητα. Κτίσματα του 1200 μ.Χ., πέρασαν από γενιά σε γενιά, μα οι σημερινοί κληρονόμοι τους δεν έχουν πια λεφτά για να τα συντηρήσουν ή να πληρώσουν τους φόρους.Τα πουλάνε. Ελπίζουν να βρεθούν τίποτε Κινέζοι αγοραστές. Μα τι να πρωτοαγοράσει και το κινέζικο κεφάλαιο;
Στις μαύρες σκιές των κάστρων, περπατάς και με λίγη φαντασία νιώθεις ν’ ακούς ομιλίες και ψίθυρους. Το Βιτέρμπο, υπήρξε μια από τις πρωτεύουσες του Πάπα, τότε που οι παπικοί αλληλοσφάζονταν για την εξουσία. Τι ίντριγκα, τι συνωμοσία θα έχει παιχτεί κι εδώ! Τι μυστικά θα έχουν ακούσει κι αυτά τα ντουβάρια! Ακόμη αντηχούν εδώ τα βαριά βήματα των Ιωαννιτών Ιπποτών που βρήκαν καταφύγιο στο Βιτέρμπο, όταν οι Οθωμανοί τους εκδίωξαν απ’ τη Ρόδο.
Πρωί –πρωί την άλλη μέρα, βρίσκομαι στο κεντρικό σχολείο του Βιτέρμπο. Είναι ένα μεγάλο και «βαρύ» κτίριο του 1931. Έργο Μουσολίνι. Ο θρυλικός «Μπενίτο», όπως οι περισσότεροι δικτάτορες, κατήργησε μεν ελευθερίες, φρόντιζε όμως την υστεροφημία του αφήνοντας ένα πολύ μεγάλο έργο στις δημόσιες υποδομές. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ακόμη και σήμερα η Ιταλία φέρνει έντονα τα σημάδια της εικοσαετούς διακυβέρνησής του.
Βρισκόμαστε με τους άλλους καθηγητές του Προγράμματος. Γάλλοι, Ισπανοί, Ιταλοί και μεις οι Έλληνες. Όλα τα... «κακά παιδιά», οι «τεμπέληδες» του ευρωπαϊκού Νότου, λέμε και γελάμε. Αφού γνωριστούμε και δέσουμε κάπως, αρχίζουμε όλοι μαζί να κουτσομπολεύουμε τους... Γερμανούς. Το σχήμα «Βορράς – Νότος» είναι βασικός τρόπος σκέψης για τους Ευρωπαίους. Πιο αστείο ακόμη, ότι συνεννοούμαστε μεταξύ μας στα αγγλικά, που ελέω Μπρέξιτ θα πάψει να είναι... επίσημη γλώσσα της ΕΕ !
Περάσαμε μερικές ημέρες μαζί. Ευτυχώς που υπάρχουν ακόμη τα Προγράμματα «Erasmus» και οι Ευρωπαίοι βρίσκονται και συζητούν. Γιατί γενικά η Ευρώπη έπαψε πια να συζητά και να σκέφτεται από κοινού. Η Ευρώπη πλέον απλώς κλείνει τα εσωτερικά της σύνορα, αυτά που τόσο πάσχισε για να ανοίξει, προκειμένου να μην μπαίνουν λαθρομετανάστες. Είναι λογικό. Υπάρχει μια δικαιολογημένη ισλαμοφοβία. Αιώνες ολόκληρους σφάζονταν οι Ευρωπαίοι σε θρησκευτικούς πολέμους – το Βιτέρμπο μάλιστα πρωταγωνιστούσε σ’ αυτούς- μα αυτά τέλειωσαν πια. Πώς λοιπόν να δεχθείς ότι θα μεταφερθεί στο έδαφός σου η θρησκευτική φανατίλα του Ισλάμ; Με τίποτα!
Η Ευρώπη φοβάται. Γιατί ξέρει πως αυτό που ονομάζουμε ευρωπαϊκός πολιτισμός, η δημοκρατία δηλαδή, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ευμάρεια που πέτυχε η Γηραιά μας Ήπειρος, είναι πια σε... κοινή θέα. Τα βλέπει μέσα από το Διαδίκτυο ο νεαρός Αφγανός, ο Πακιστανός, ο Αφρικανός και θέλει κι αυτός να μετάσχει στο ευρωπαϊκό κεκτημένο. Να εισέλθει «εντός των τειχών» και να απολαύσει προνόμια. Στο επόμενο βήμα, θα πηδήξει σε μια βάρκα, έχοντας πληρώσει τα ναύλα στους διακινητές. Προορισμός μια Λέσβος, μια Λα Βεντούζα ή τα Ισπανικά παράλια. Κι όποιος ζήσει.
Κι έτσι η Ευρώπη πιέζεται. Για άλλη μια φορά. Διότι, βλέπεις, Άραβες κι Αφρικανοί γεννούν κόσμο και δεν το πολυσκέφτονται.Το χειρότερο; Η Ευρώπη ενώ οφείλει, δεν ξέρει ακόμη πώς να διαχειριστεί το πρόβλημα. Και η ιστορία δεν γεννά κάθε μέρα Καρόλους Μαρτέλ να αποκρούουν στα Πουατιέ τα αραβικά στίφη.
Οι συνάδελφοι του ευρωπαϊκού Νότου συμμερίζονται αυτές τις σκέψεις.
- Ποια Ευρώπη; μου λέει ο Μιγκέλ, καθηγητής φυσικός, σ’ ένα σχολείο στα γαλλοϊσπανικά σύνορα. Ποια Ευρώπη; Πού είναι οι ηγέτες της; Ποιο είναι το σχέδιό μας, η προοπτική μας; Πια, δεν μιλάμε καν μεταξύ μας.
Είναι πολύ απογοητευμένος. Ή μάλλον μπερδεμένος. Όλοι είμαστε. Κι όλοι θέτουμε τις ίδιες ερωτήσεις.
Είναι φθινόπωρο στο Βιτέρμπο. Μα ένα φθινόπωρο γλυκό. Κι έχει βγει κι ένας ήλιος απίστευτος- δεν τα συνηθίζει αυτά εδώ ο καιρός, εδώ μόνο βρέχει, μου λέει η συνάδελφος Αντονέλα. Στο τρένο της επιστροφής, ο ίδιος πάλι χυλός. Και είναι πρωί, και όλοι πάνε για δουλειά με πρόσωπα νυσταγμένα και κατσούφικα. Καλημέρα Ευρώπη! Ή μήπως καληνύχτα;
ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΕΣΗΣ
alexiskalessis@yahoo.gr
