Οι εντυπωσιακές αλλαγές που εισήγαγαν στον τρόπο παραγωγής οι πρώιμες βιομηχανικές μονάδες, κατά την περίοδο της επανάστασης και της εδραίωσής τους, έσπειραν την τρομοκρατία στο τότε εργατικό δυναμικό. Έτσι, σημειώθηκαν δυναμικές αντιδράσεις από την πλευρά των εργαζομένων στην επέλαση των μηχανών και σε μικρό χρονικό διάστημα έλαβαν ανεξέλεγκτες διαστάσεις.
Ολόκληρο τον 18ο αιώνα και στο πρώτο μισό του 19ου, παρατηρούνται φαινόμενα κινητοποιήσεων, διαδηλώσεων, καταστροφών μηχανών, τρομοκρατικών ενεργειών, που είχαν ως αποτέλεσμα άγριες δολοφονίες βιομηχάνων, καθώς και πυρπολήσεις εργοστασίων. Ένα εντυπωσιακό γεγονός που προκύπτει από αυτή την αλληλουχία των αντιδράσεων είναι, ότι γεννήθηκε ένα κίνημα, σε μια δύσκολη μεταβατική εποχή, με την ανάδειξη της τεχνολογίας ως άμεσης απειλής για τους εργάτες.
Οι εργατικές εξεγέρσεις κράτησαν πάνω από δύο αιώνες, με κορυφαία στιγμή το περίφημο κίνημα των Λουδιτών. Μέχρι το ξέσπασμα, είχαν σημειωθεί μεμονωμένα κρούσματα αντιδράσεων από μικροτεχνίτες και εργάτες. Στην καρδιά της Αγγλίας έδρασε το κίνημα, που είχε ως κύριο στόχο να σταματήσει την εισαγωγή των μηχανών στην παραγωγική διαδικασία, για να μην αυξηθεί η ανεργία.
Οι Λουδίτες υποστήριζαν ότι στην ουσία δεν αντιμάχονταν τις νέες τεχνολογίες αλλά δυσανασχετούσαν, καθώς δίδονταν ουσιαστικότερη έμφαση στην ισχύ των υλικών μέσων παραγωγής και όχι στα εργατικά χέρια. Οι συγκεκριμένοι έβρισκαν υποστηρικτές σ‘ όλο το εύρος της εργατικής τάξης. Πολλοί αγρότες τους ακολούθησαν, πράττοντας αναλόγως. Το κίνημα αυτό έλαβε χαρακτήρα πρωτοπόρο και άγριο, χωρίς προηγούμενο ανάμεσα στις κατώτερες τάξεις της χώρας.
Σύμφωνα με μία μυθική παράδοση, το 1779 σε ένα βρετανικό χωριό κάποιος Νεντ Λουντ εισήλθε σε ένα εργοστάσιο σε κατάσταση υστερίας και διέλυσε δύο πλεκτικές μηχανές. Από αυτόν ονομάστηκε το κίνημα. Από τότε που κυκλοφόρησε αυτή η φήμη, η απώλεια κάθε αργαλειού συνοδευόταν από τον μύθο του Νεντ Λουντ. Η δράση των Λουδιτών χρονολογείται από το 1811 μέχρι περίπου το 1816. Προηγουμένως, το 1811-12 υιοθετήθηκε το όνομά του Λουντ, ως σύμβολο αντίστασης κατά των μηχανών που «βλάπτουν την κοινότητα».
Το ίδιο διάστημα σημειώθηκαν οι πρώτες επιθέσεις εξαγριωμένων εργατών σε βιοτεχνίες. Στόχος δεν ήταν κάποιος επιχειρηματίας ή εργοδότης, αλλά οι μηχανές. Οι εργάτες ανάσαιναν με το διαρκές άγχος, ότι θα αφανίζονταν κάποια μέρα και ότι θα ήταν άχρηστοι. Οι επιθέσεις αυτές έμειναν στην ιστορία. Από κει και πέρα οι ανακοινώσεις των Λουδιτών φέρανε την υπογραφή του Λουντ, με την συγκατάθεση της συνολικής ομάδος.
Σύντομα ισχυροποιήθηκαν τόσο, ώστε να αποτελούν κίνδυνο για τις κυρίαρχη αστική τάξη, μέσω των προκηρύξεων που κυκλοφορούσαν. Οι Λουδίτες προτού χτυπήσουν κάποιο εργοστάσιο ή βιοτεχνία, έστελναν ανώνυμες προειδοποιήσεις στους ιδιοκτήτες, απαιτώντας την απομάκρυνση των μηχανών από το περιβάλλον εργασίας. Αν δεν διαφοροποιούνταν οι συνθήκες, άρχιζαν οι επιθέσεις. Όταν το αίτημά τους δεν γίνονταν δεκτό, μεταμφιέζονταν για να μην αναγνωρίζονται και δρούσαν ποικιλοτρόπως. Οι αρχές προσέλαβαν αστυνομική δύναμη ειδικά για τη προφύλαξη των μονάδων, αλλά οι Λουδίτες δεν υποχωρούσαν. Με τις επιθέσεις να είναι απανωτές, το επόμενο στάδιο ήταν οι μαζικές συλλήψεις και οι εκτελέσεις.
Ο χαρακτηρισμός «Λουδίτης» θεωρείται στις μέρες μας ένα είδος προσβολής. Όταν αποκαλείται κάποιος έτσι, συνήθως εννοείται ότι έχει μια άσκοπη εμμονή με την απόρριψη της τεχνολογίας και ειδικά του ηλεκτρονικού υπολογιστή, θεωρώντας ότι αποσπά τον νου και την συνείδηση. Κατ' αυτή την έννοια οι Λουδίτες είναι παρεξηγημένοι. Εκείνοι δεν ήταν οι «αφελείς» και «πρωτόγονοι» που λειτουργούσαν απλώς κατά των μηχανών.
Η επίθεσή τους στρεφόταν εναντίον της ανεργίας που προκαλούσαν οι νέες μηχανές, διαμαρτυρόμενοι για την πολύωρη εργασία τους. Θεωρούνται σήμερα από αρκετούς ως ακραίοι, επειδή το σκεπτικό τους τόνιζε, ότι η τεχνολογία ενεργεί ως μέσο καταστροφής του ανθρώπου. Ένας από τους συμπαθούντες των Λουδιτών ήταν και ο λόρδος Βύρωνας, ο οποίος το 1812, όταν η τότε κυβέρνηση κατέθεσε νομοσχέδιο για την αυστηρή τιμωρία τους, εκφώνησε λόγο υπέρ τους. Εν τέλει, το κίνημα καταπνίγηκε και οι Λουδίτες οδηγήθηκαν στην αγχόνη.
Συμπερασματικά, διαπιστώνουμε ότι η επανάσταση των μηχανών μπορεί να μας εισήγαγε σε έναν πιο εύκολο και άνετο βίο, αλλά όσων αφορά την εξέλιξη του ανθρώπου στις διαπροσωπικές σχέσεις, εδώ επήλθε ήττα. Πιστεύω ακράδαντα, πως είναι καθήκον μας να σταθούμε κριτικά, απέναντι στον ατέλειωτο χείμαρρο των τεχνολογικών αλλαγών. Παρατηρούμε τριγύρω αυξανόμενες μηχανικές δεξιότητες και σταδιακή αμφισβήτηση με απόρριψη των ανθρωπιστικών αξιών. Τελικά απέχουμε λίγο ή πολύ από μία ρομποτικοποιημένη κοινωνία;
Από τον Βαγγέλη Ρεμπάπη
(*) Ο κ. Βαγγέλης Ρεμπάπης είναι ιστορικός απόφοιτος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Πηγές: www.tvxs.gr, www.mixanitouxronou.gr, www.topontiki.gr
