Στο ολόφωτο αίθριο του Ζαππείου είχε συγκεντρωθεί όλη η ευρωπαϊκή οικονομική κοινότητα των τότε εννέα. Πρωταγωνιστές ο τότε Πρωθυπουργός της χώρας Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Γάλλος Πρόεδρος Valéry Giscard d’Estaing. Πρόεδρος της τελετής ο Γάλλος Υπουργός Εξωτερικών J.François Poncet. Η Γαλλία είχε την προεδρία το πρώτο εξάμηνο του 1979.
Αξίζει να αναφερθούν τα σχόλια μερικών από τους Ευρωπαίους ηγέτες οι οποίοι παρέστησαν στην τελετή.
-Ζισκάρ ντ’Εσταίν: «Η Γαλλία ήταν κόρη της Ελλάδας, τώρα έγινε αδερφή της».
-Ζ. Φρανσουά Πονσέ: «Η είσοδος της Ελλάδας στην ΕΟΚ δεν θα τη διευρύνει απλώς, θα την κάνει πιο ευρωπαϊκή».
-Ρόυ Τζένκινς, Πρόεδρος της Κομισιόν: «Είστε το παλαιότερο και το νεότερο μέλος της ΕΟΚ».
Το σχέδιο νόμου για την κύρωση της Πράξης Προσχώρησης συζητήθηκε στη Βουλή σε τέσσερις συνεδριάσεις κατά το διάστημα 25-28.6.1979. Ο Ανδρέας Παπανδρέου διάβασε μία δήλωση, χωρίς δε να περιμένει απάντηση, αποχώρησε από τη Βουλή ακολουθούμενος από όλους τους βουλευτές του. Αποχώρησαν επίσης όλοι οι βουλευτές του ΚΚΕ. Είχε εντυπωσιάσει η σχετική δήλωση του Προέδρου της «Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς» (ΕΔΑ), Ηλία Ηλιού. Είπε ότι ήταν κατανοητή η καταψήφιση της πράξης προσχώρησης από το ΚΚΕ για τους γνωστούς λόγους, αδυνατούσε όμως να κατανοήσει την αντιευρωπαϊκή στάση του Ανδρέα Παπανδρέου, διότι στο παρελθόν είχε υποστηρίξει αντίθετες απόψεις. Ψήφισαν υπέρ της κύρωσης 193 βουλευτές, απουσίασαν 104 και αρνήθηκαν ψήφο 3.
Οι διαπραγματεύσεις για τους όρους ένταξης είχαν κλείσει το πρωί της 21.12.1978, ύστερα από ολονύχτια «μάχη» μεταξύ Ελλάδας με επικεφαλής τον τότε Υπουργό Εξωτερικών Γεώργιο Ράλλη και των Υπουργών Εξωτερικών των εννέα με επικεφαλής τον Γερμανό Υπουργό Εξωτερικών Χ. Ντ Γκένσερ. Ο γράφων παρέστη σ’ αυτή την ιστορική νύχτα 20 -21.12.78 ως μέλος της Κεντρικής Επιτροπής Διαπραγματεύσεων και Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Γεωργίας. Τα γεωργικά ήταν κυρίως τα θέματα που εκκρεμούσαν για το κλείσιμο των διαπραγματεύσεων.
Έγκυρα ευρωπαϊκά δημοσιογραφικά όργανα σχολίασαν το αποτέλεσμα της κρίσιμης διαπραγμάτευσης ως μεγάλη ελληνική επιτυχία. Οι Financial Times σε κύριο άρθρο της 22.12.1978 έγραψαν: «Οι διαπραγματεύσεις αυτής της εβδομάδας ρύθμισαν και τα δύο θέματα, το εργατικό και το γεωργικό, με όρους που είναι πολύ πιο ευνοϊκοί για την Ελλάδα από εκείνους που οι Γερμανοί, οι Γάλλοι και οι Ιταλοί ήταν αρχικά διατεθειμένοι να προσφέρουν». Η γαλλική Le Monde χαρακτήρισε τη συμφωνία της 20-21.12.1978 ως επιτυχία των διαπραγματευτικών τακτικών των Ελλήνων. Ανάλογες εκτιμήσεις έκαναν και η Economist, το πρακτορείο πληροφοριών Ευρώπη και άλλα δημοσιογραφικά όργανα.
Τα προβλήματα που η ελληνική αντιπροσωπεία είχε να αντιμετωπίσει κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων προέκυψαν κυρίως από τις αντιδράσεις των ισχυρών γεωργικών οργανώσεων των μεσογειακών περιοχών της Γαλλίας και της Ιταλίας. Δευτερευόντως, πρόβλημα προέκυψε από τα γερμανικά εργατικά συνδικάτα που ανησυχούσαν για το ενδεχόμενο ανεξέλεγκτης εισροής εργατών από την Ελλάδα. Η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος ήταν ευχερής με το επιχείρημά μας ότι το ρεύμα εισροής εργατών από Ελλάδα είχε σταματήσει και ότι, αντιθέτως, υπήρχε ρεύμα επιστροφής των Ελλήνων εργατών.
Οι Γάλλοι και οι Ιταλοί μεσογειακοί αγρότες ήταν ήδη οργισμένοι εκ του γεγονότος ότι η στήριξη των προϊόντων τους, στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), ήταν ασθενέστερη έναντι εκείνης των βορείων περιοχών της ΕΟΚ. Επιπλέον, η ΕΟΚ είχε συνάψει συμφωνίες με τις τρίτες μεσογειακές χώρες για προνομιακή μεταχείριση των προϊόντων τους κατά την εισαγωγή τους στις χώρες της ΕΟΚ. Τώρα θα είχαν να αντιμετωπίσουν και τον ανταγωνισμό των ελληνικών προϊόντων καθώς και των ισπανικών και πορτογαλικών στη συνέχεια.
Αποδέκτες των αντιδράσεων αυτών ήταν κυρίως οι Υπουργοί Γεωργίας της Γαλλίας, Πιέρ ντε Μενιερί και της Ιταλίας Τζοβάνι Μαρκόνι, αμφότεροι αξιόλογοι και δυναμικοί πολιτικοί. Ο Υπουργός μας για θέματα ΕΟΚ Γ. Κοντογιώργης είχε συχνές επαφές με τον Ιταλό Υπουργό και τον είχε φέρει στα νερά του. Όμως, ο Μενιερί δεν ήταν τόσο προσιτός, τόσο προσβάσιμος και είχε προβληματίσει την ελληνική αντιπροσωπεία. Κατά ευτυχή συγκυρία, ο Μενιερί ήταν συναπόφοιτός μου από την ENGR του Παρισιού, μερικές σειρές νεότερός μου. Αυτό μου το εγνώρισε Γάλλος φίλος συναπόφοιτος της σειράς μου, τονίζοντας ότι θα ήταν πολύ χρήσιμο να τον προσεγγίσω, υπενθυμίζοντας ότι μεταξύ των συναποφοίτων των σχολών της κατηγορίας μας (Grandes Ecoles) υπάρχει εκ παραδόσεως έντονο πνεύμα αλληλοϋποστήριξης… Επειδή δεν υπήρχε τρόπος άμεσης προσέγγισης του Γάλλου Υπουργού, πρότεινα στον Υπουργό μου Γιάννη Μπούτο να του απευθύνει επίσημη πρόσκληση να επισκεφτεί την Ελλάδα, όπερ και εγένετο. Στη συνάντηση των δύο Υπουργών στην οποία παρέστην, ο Μπούτος ανέπτυξε πρώτος τα επιχειρήματά του υπέρ της ένταξής μας. Ο Μενιερί άκουσε με προσοχή αλλά έμεινε ανέκφραστος, πράγμα που είχε εξοργίσει τον ανυπόμονο Μπούτο. Εισηγήθηκα στον Υπουργό μου να προτείνει στον Γάλλο συνάδελφό του μία επίσκεψη στην περιοχή του Ναυπλίου για να γνωρίσει τις αρχαιότητες και τις εκεί σημαντικές βιομηχανίες μεταποίησης γεωργικών προϊόντων. Ο Μενιερί δέχθηκε ασμένως και τον συνόδευσα. Στην αρχή παρέμεινε ο αγέρωχος Γάλλος ευγενής. Μόλις όμως του αποκάλυψα ότι είμαστε συναπόφοιτοι, άλλαξε τελείως. Βρήκαμε κοινούς γνωστούς, κουτσομπολέψαμε τους καθηγητές μας και δημιουργήθηκε ένα υπέροχο κλίμα οικειότητας. Όταν φθάσαμε, επισκεφτήκαμε πρώτα τις αρχαιότητες και μετά τις βιομηχανίες. Στην επιστροφή, πραγματοποιήθηκε νέα συνάντηση με τον Μπούτο, ο οποίος έμεινε κατάπληκτος από την αλλαγή συμπεριφοράς του Γάλλου ομολόγου του. Όσο δε για μένα, η προσέγγιση και η επαφή με τον Μενιερί ήταν πλέον ευχερής στις Βρυξέλλες κάθε φορά που χρειαζόταν.
Ενώ προχωρούσαν ομαλά οι διαπραγματεύσεις, ένα σοβαρό πρόβλημα προέκυψε με την εκδηλωθείσα βούληση της κοινοτικής πλευράς να ομαδοποιήσουν τις διαπραγματεύσεις ένταξης των χωρών Ελλάδας - Ισπανίας – Πορτογαλίας. Ο διορατικός Κ. Καραμανλής διέβλεψε ότι αυτό θα οδηγούσε μοιραία σε μία σοβαρή καθυστέρηση της δικής μας ένταξης και με όρους πολύ λιγότερο ευνοϊκούς από εκείνους που θα επιτυγχάναμε με ανεξάρτητη διαπραγμάτευση. Οι προβλέψεις του αυτές επαληθεύτηκαν πλήρως. Οι δύο Ιβηρικές χώρες εντάχθηκαν πέντε χρόνια αργότερα από εμάς και με όρους δυσμενείς σε σύγκριση με τους δικούς μας. Εν τω μεταξύ, προς ικανοποίηση των αιτημάτων των μεσογειακών περιοχών Γαλλίας και Ιταλίας, η Επιτροπή άρχισε να μελετά την αναμόρφωση της ΚΑΠ με σκοπό να βελτιώσει τη στήριξη των μεσογειακών προϊόντων και, παράλληλα, να βελτιώσει την υποδομή των Μεσογειακών περιοχών. Αυτά, όμως, η Γαλλία και η Ιταλία ζητούσαν να πραγματοποιηθούν πριν από την ένταξη της Ελλάδας, πράγμα που σίγουρα θα οδηγούσε σε μεγάλη καθυστέρηση των ενταξιακών μας διαπραγματεύσεων παρέχοντας επιχειρήματα για την πραγματοποίηση της ομαδοποίησης.
Για την αποφυγή της ομαδοποίησης και της αναμόρφωσης της ΚΑΠ πριν από την ένταξη της χώρας μας, ο Κ. Καραμανλής κινήθηκε πολύ δραστήρια με έντονα γραπτά διαβήματα και με επισκέψεις στις πρωτεύουσες των χωρών-μελών. Εμάς δε, που προχωρούσαμε τις, σε πλήρη εξέλιξη, ενταξιακές διαπραγματεύσεις, μας επίεζε αφόρητα να επιταχύνουμε τον ρυθμό προς αποφυγήν της επικίνδυνης ομαδοποίησης. Αυτό κάναμε, με σκληρή δουλειά και πετύχαμε συντόμευση των διαπραγματεύσεων χωρίς αυτό να αποβεί σε βάρος των αποτελεσμάτων. Αντιθέτως, τα αποτελέσματα υπήρξαν πολύ ικανοποιητικά, όπως αποδείχτηκε, τα κυριότερα των οποίων συνοψίζω ως ακολούθως:
1/Η Ελλάδα κέρδισε πέντε χρόνια ενταξιακής ζωής έναντι των δύο Ιβηρικών χωρών με τεράστια πολιτικά και οικονομικά οφέλη.
2/Οι διαδικασίες για την αναμόρφωση της ΚΑΠ προς όφελος των μεσογειακών προϊόντων έγιναν μετά την ένταξή μας, με ενεργό συμμετοχή μας και βέβαια προς όφελός μας. Οι δύο Ιβηρικές χώρες δεν είχαν καμία συμμετοχή.
3/Η ενίσχυση των υποδομών των μεσογειακών περιοχών που είχαν ζητήσει η Γαλλία και η Ιταλία και η οποία θεσμοθετήθηκε με τη μορφή των Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων (ΜΟΠ), πραγματοποιήθηκε επίσης με τη συμμετοχή μας. Η Ελλάδα, ως μεσογειακή χώρα, έλαβε το μερίδιό της από τα ΜΟΠ ενώ οι δύο Ιβηρικές χώρες έμειναν απ’ έξω επειδή καθυστέρησε η ένταξή τους.
4/Η χώρα μας, με επιτυχείς παρεμβάσεις, απέφυγε την επιβολή προενταξιακής φάσης κατά την οποία δεν θα εφαρμοζόταν πλήρως η ΚΑΠ, ενώ αυτή επιβλήθηκε στην Ισπανία (4 χρόνια) και στην Πορτογαλία (5 χρόνια) με συνέπεια:
-Την επιβάρυνση του εθνικού τους προϋπολογισμού για τη στήριξη σοβαρών κλάδων της γεωργικής τους παραγωγής, με σοβαρές οικονομικές συνέπειες.
-Τη μεταχείριση περίπου τρίτης χώρας, όσον αφορά στα κυριότερα γεωργικά τους προϊόντα κατά την εισαγωγή τους στην κοινότητα των 10. Μετά το 1986, όταν η Ισπανία ήταν πλήρες μέλος της ΕΟΚ, υπήρξα μάρτυς της οργής Ισπανών συναδέλφων όταν διαπίστωσαν ότι προϊόντα τρίτων χωρών, όπως του Μαρόκου, είχαν ευνοϊκότερη μεταχείριση από τα δικά τους στην ΕΟΚ, όσο διαρκούσε η προενταξιακή φάση. Εξεδήλωναν επίσης πικρία για τη στήριξη μεγάλου μέρους της παραγωγής τους με επιβάρυνση του εθνικού τους προϋπολογισμού και όχι του κοινοτικού.
5/Οι ρυθμίσεις που πετύχαμε είχαν ως αποτέλεσμα να έχει η Ελλάδα στις τέσσερις δεκαετίες που ακολούθησαν, σταθερό θετικό ισοζύγιο καταβολών και απολαβών στον και από τον κοινοτικό προϋπολογισμό.
Όσο για την τεράστια σημασία του γεγονότος ότι η Ελλάδα έγινε από 1.1.1981 πλήρες μέλος της τότε ΕΟΚ που εξελίχθηκε σε Ευρωπαϊκή Ένωση, αρκεί να αναφέρουμε ότι έξω από την ΕΕ:
1/Η χώρα θα είχε μετά βεβαιότητας χρεοκοπήσει από το 2009, με όλα όσα αυτό συνεπάγεται.
2/Δεν θα είχαν γίνει τα τεράστιας έκτασης έργα υποδομής σε όλη τη χώρα με δωρεάν βοήθεια από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ και όχι με δάνεια. Τώρα που τα ζούμε και απολαμβάνουμε τα σχετικά οφέλη, ας μη νομίζουμε ότι έπεσαν από τον ουρανό.
3/Δεν θα αποτελούσαν τα σύνορά μας με την Τουρκία και σύνορα της ΕΕ. Θα είμεθα μια χρεοκοπημένη χώρα, με καταρρακωμένη οικονομία, χωρίς καμία ευρωπαϊκή στήριξη, εύκολη λεία των αρπακτικών διαθέσεων του άπληστου γείτονα.
Από τον Αγγελο Ζαχαρόπουλο
* Ο Άγγελος Ζαχαρόπουλος διετέλεσε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής Διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ, είναι επίτιμος διευθυντής Ευρωπαϊκής Επιτροπής
