«Βάρος της Ιστορίας» του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, ως καλλιτεχνικό οικοδόμημα - «παγκόσμιο» - είναι ο Παρθενώνας. Ενώ στην Πόλη των ονείρων μας, όπως την τραγούδησε η «λαϊκή μούσα» είναι το πνευματικό οικοδόμημα του «Ακάθιστου Υμνου»: Υμνος, «Μυσταγωγικός - Παρθενίας εγκώμιον», «στη «Χώρα του Αχωρήτου», στην Παναγία των Βλαχερνών, η οποία χώρεσαι στα σπλάχνα της, «τον Αχώρητον Θεόν», «Μονογενή της Ιησού Χρισόν, Θεόν Της, και δικό μας Θεός, Παντοδύναμος και Σπλαχνικός.
«Βόηθα Παναγιά - έλεγε ο λαός - και συ Πατροκοσμά να ξαναπάρουμε την Πόλη και την Αγιά Σοφιά».
«Ο Ακάθιστος Υμνος, ύμνος απαράμιλλος, ασύγκριτο μνημείο του λόγου, καλλιτέχνημα. Άλλοι ας θαυμάζουν τον Παρθενώνα, εγώ θαυμάζω αυτόν τον πνευματικό Παρθενώνα. Ο Παρθενώνας μπορεί μια μέρα να κονιορτοποιηθεί, να μη μείνει «λίθος επί λίθου» (Ματθ. 24,2 και μήπως τον 17ο αιώνα οι βόμβες του Μοροζίνι δεν κόντεψαν να τον αφανίσουν; Μα το πνευματικό μνημείο του Ακάθιστου Υμνου θα μείνει αθάνατο (π. Αυγουστίνος Καντιώτης, Φλώρινα 25-2-1972).
1. Ιστορία Α.Υ. Ονομάστηκε Ακάθιστος, γιατί οι Κωνσταντινουπολίτες επί Βασιλέως Ηρακλείου και Πατριάρχου Σεργίου, το 626, έψαλαν τον ύμνο, όλη τη νύχτα όρθιοι, για να ευχαριστήσουν την Παναγία, η οποία αγρύπνησε μαζί τους και με την Υπερφυσική της δύναμη - Χάρη του Θεού - ελευθερώθηκαν. «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια...».
Ο Ηράκλειος πολεμάει τους Πέρσες, που είχαν πάρει μαζί τους τον Τίμιον Σταυρόν του Κυρίου από τα Ιεροσόλυμα στα βάθη της Ανατολής. Εκείνοι συμμαχούν με τους Αβάρους και για αντιπερισπασμό πολιορκούν την Κωνσταντινούπολη με πολυάριθμο στρατό και στόλο. Η πολιορκία ήταν στενή και ισχυρή. Αλλά και η πολιορκία των δεήσεων και προσευχών του άμαχου πιστού λαού προς την «Υπέρμαχον Στρατηγόν», την Υπεραγίαν Θεοτόκον, την «Χώρα του Αχωρήτου» - συνεχής και ελπιδοφόρα. Προπορεύεται ο Πατριάρχης με την Θαυματουργό αυτή εικόνα των Βλαχερνών και την Αισθήτα της Παναγίας, την οποία φορούσε η Παναγία εδώ στη Γη, ψάλλοντας το «Κοντάκιον» του Υμνου, το οποίον είχε συνταχθεί στις κρίσιμες εκείνες ώρες...
Ω του θαύματος! Ηταν 8 Αυγούστου του έτους 626 μ.Χ. Δυνατός αέρας στην ξηρά και φοβερή τρικυμία στη θάλασσα σκόρπισε σαν άχυρα τα στέφη των βαρβάρων στην ξηρά, και καταπόντισε τα πλοία τους στη θάλασσα.
Ο Υμνος προϋπήρχε και ψάλλονταν, ιδιαίτερα το Δεκαπενταύγουστο, «Κοίμηση της Θεοτόκου». Μια εορτή Θεομητορική, που ισοδυναμεί με Μεγάλη Παρασκευή. Ένα δεύτερο Πάσχα! «Αι γενεαί πάσαι μακαρίζομέν σε την μόνην Θεοτόκον».
2. Περιεχόμενο: Αποτελείται από 24 τροπάρια με αλφαβητική ακροστιχίδα. (Α-Ω): «Αγγελος πρωτοστάτης ουρανόθεν επέμφθη ειπείν τη Θεοτόκω το Χαίρε...» - «Ω Πανύμνητε Μήτερ, η τεκούσα τον πάντων αγίων αγιώτατον Λόγον...».
Τα 12 αρχίζουν με το «Χαίρε...» και τελειώνουν με το εφύμνιο: «Χάιρε, Νύμφη ανύμφευτε». Τα άλλα 12, με το «Αλληλούια» (Αινείτε τον Θεόν).
Αργότερα, (9ο αιώνα: 800-900 μ.Χ.) προστέθηκαν:
α) Το μικρό Απόδειπνο και
β) Ο Κανών του Ιωσήφ - Υμνογράφου (από τη Σικελία). Αποτελείται από 45 τροπάρια σε 8 ωδές. Είναι κι αυτός καλλιτέχνημα, γνωστό και αγαπητό, που υμνεί την Θεοτόκο: «Ανοίξω το στόμα μου και πληρωθήσεται Πνεύματος...».
3. Το Πνευματικό οικοδόμημα του Υμνου: «Είναι το Μυστήριο: «Ο Θεάνθρωπος, εκ Πνεύματος Αγίου. Ο Ακάθιστος Υμνος έχει μεγάλη αξία από άποψη: Διηγηματική, ιστορική, θεολογική - δογματική, πολεμική: «Χαίρε της Εκκλησίας ο ασάλευτος πύργος. Χαίρε της Βασιλείας το απόρθητον τείχος. Χαίρε δι ης εχθροί καταπίπτουσι».
4. Αξία ποιητική και λυτρωτική: Αναφέρεται στην εσωτερική, έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου να δοξολογήσει, να εξάρει, να εξυψώσει το Θείον και μάλιστα την Ενανθρώπηση του Κυρίου δια της Θεοτόκου Παρθένου. Μια αλλεπάλληλη επίκληση χαράς, αγαλλίασης, λύτρωσης. Ο Ακάθιστος Υμνος θα αποτελεί πάντοτε σύμβολο Ευψυχίας και ανδρισμού. Ελληνικά δώρα ανύπαρκτα, χωρίς την Ορθόδοξη Χριστιανική Πίστη και αγάπη προς την Πατρίδα. Εδώ, αξίζει να σταθούμε για λίγο σιωπηλοί και προβληματισμένοι μπροστά στις μεγάλες μορφές ηρώων του Γένους μας, «Λογίων» και μαχομένων μέχρις εσχάτων υπέρ Πίστεως και Πατρίδος:
1) «Γέρος του Μωριά»
Η μάνα του: «Παιδί μου, αυτόν φίλεψες;.. άφησέ τον μάνα, ξέρω... σκότωσε τον αδελφό μου... ήταν το καλύτερο μνημόσυνο (για την ψυχή του) (βλ. Απαντα Κολ/νη).
2) Μακρυγιάννης: «Εγώ την Θρησκείαν μου δεν την εμβάζω εις τον κλήρον...».
3) Παύλος Μελάς: «Εσχάτη ώρα εστί», «αναλαμβάνω τον αγώνα...» (γράμμα στη σύζυγό του Ναταλία... Από τη Μακεδονία».
4) Οι Χαριτωμένοι μας, επί των ημερών μας, άγιοι (4): Παΐσιος Αγειορείτης για το... «Ουδετεροθρησκεία» - και Μακεδονικό ξεσηκωμό... στην Ελλάδα»:
Σύμβολον εθνότητας του Εθνους μας, ο Ακάθιστος Υμνος!
Το «Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε», οδήγησε στο «Χαίρε ω Χαίρε Ελευθεριά». Δυο «Χαίρε» - δύο Λυτρώσεις! Μέσα σ' αυτό το χωνευτήρι - της Ελληνο-Ορθόδοξης Παράδοσής μας - αναμορφώνεται ο εαυτός μας, φρονηματίζεται ο κόσμος μας και αξιοποιείται η ύπαρξή μας! (Χ Βιβλ. «Αγ. Παΐσιο Αγιορείτη).
Από τον Κων/νο Δ. Χλωρό - θεολόγο