Αν κάποιος έχει πρόβλημα με την εικοσαετία, ας βάλει άλλο νούμερο. Μερικά παραδείγματα προς ενίσχυση της καθυστέρησης είναι, το πόσο άργησαν να φτάσουν οι ιδέες της φιλικής πόλης για τους πολίτες με τους ποδηλατοδρόμους και τους χώρους πρασίνου, τα δικαιώματα των αναπήρων, η ιδέα της ανακύκλωσης και η προστασία του περιβάλλοντος, η ιδέα του να μην κακοποιούμε τα ζώα. Θα μπορούσα να συνεχίσω. Ίσως ένας δύσπιστος να έλεγε ότι αυτές οι ιδέες είναι γνωστές. Όμως το θέμα μας δεν είναι η διάδοση μιας ιδέας μέσω τηε τηλεόρασης ή του διαδικτύου αλλά η ενσωμάτωσή τους στην πολιτισμική μας συνείδηση.
Τι σας λέω τώρα, πολιτισμική συνείδηση και θεωρητικολογίες; Κι όμως. Χωρίς αυτή την πολιτισμική επανάσταση οι γυναίκες θα ήταν ακόμα κλεισμένες μέσα στο σπίτι, τα παιδιά θα δούλευσαν στα ορυχεία, ο χωροφύλακας θα μας χαστούκιζε χωρίς λόγο και θα ζητούσαμε και συγγνώμη. Οι φίλοι μας οι κομμουνιστές θα πουν ότι οι αγώνες ενάντια στον καπιταλισμό άνοιξαν τον δρόμο για τα δικαιώματα. Οι δεξιοί θα πουν ότι το ελεύθερο εμπόριο έκανε αυτό που ήμαστε στη Δύση. Ο Φρόιντ θα μας έλεγε ότι το υποσυνείδητο ορίζει τον κόσμο και πάει λέγοντας. Ο καθένας λοιπόν έχει μια κοσμοθεωρία για να εξηγεί ότι του φαίνεται εξηγητέο.
Μια ιδέα που έρχεται ταχέως από την Αμερική είναι η ομαδική εργασία (teamwork theory). Φαίνεται πως δεν την έχουμε ενσωματώσει ακόμα στην πολιτισμική μας συνείδηση και το πληρώνουμε καθημερινά, παντού. Η απουσία της ομαδικής εργασίας παρατηρείται ακόμα και στις επιστημονικές κοινότητες που υποτίθεται δουλεύουν πιο ομαδικά. Ας δούμε το παράδειγμα της ιατρικής. Ακούμε συχνά το γνωστό, «μου έσωσε τη ζωή ο τάδε γιατρός». Στέκει αυτό όμως σε μια σοβαρή κριτική; Θα το πω και ας στεναχωρηθούν κάποιοι συνάδελφοί μου. Αγαπητοί, χωρίς τη ΔΕΗ να μας δώσει ρεύμα, χωρίς τους αδικημένους καθαριστές, χωρίς ΕΚΑΒ, χωρίς τους ερευνητές που παράγουν τη γνώση, χωρίς το λογιστήριο, δηλαδή με σειρά από επαγγελματίες, θεσμούς και νόμους, νοσοκομείο και υγεία δεν δουλεύει. Αν αναφέρω και τους αγρότες που δίνουν το φαγητό στους ασθενείς, θα …πάει πολύ μακριά η βαλίτσα. Όλοι είναι απαραίτητοι εξίσου σε μια οργανωμένη κοινωνία. Δεν υπάρχουν ήρωες ούτε στην ιατρική ή, αν υπάρχουν, είναι τόσο ήρωες όσο είναι όλοι οι άνθρωποι που εργάζονται από τη μία άκρη της γης στην άλλη. Αν αυτό ισχύει, που πολύ θα το ήθελα, όλοι αξίζουμε τις τιμές του ήρωα. Αν αυτό ίσχυε θα είχε σαν αποτέλεσμα κάθε μέρα να αποδίδουμε τιμές ο ένας στον άλλο, τι υπέροχη στιγμή! Φυσικά αυτό είναι μια ακόμα ουτοπία για την Ελλάδα που αποδίδει τιμές μόνο σε όσους συμπαθεί (και αυτό κατά καιρούς γιατί αλλάζουν τα γούστα μας συχνά)!
Στην Ελλάδα δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι ο ήρωας πέθανε όχι όμως και ο ηρωισμός. Δείτε το παράδειγμα της NASA. Νομίζετε ότι πήρε κάποιος τη δόξα ή το χρήμα όταν το διαστημόπλοιο Cassini-Huygens έφτασε στον δορυφόρο του Κρόνου, τον Τιτάνα, το 2005 κάνοντας ένα απίστευτο διαπλανητικό ταξίδι; Αλλά ας μην ξεφύγουμε από το θέμα μας κοιτώντας τα άστρα. Το θέμα μας είναι οι γιατροί και ο ηρωισμός. Στην Ευρώπη και την Αμερική είναι στην επόμενη φάση, στη φάση δηλαδή που οι δικοί τους γιατροί δεν επαρκούν και κάνουν εισαγωγές από άλλες χώρες. Αυτό συμβαίνει γιατί εκεί χάθηκε από καιρό τώρα ο παλιός ήρωας ιατρός με το ισχυρό κοινωνικό και οικονομικό στάτους, το κύρος και τον σεβασμό.
Όλοι στις μέρες μας είμαστε εργαζόμενοι. Έτσι, οι ήρωες γιατροί στη Δύση εφημερεύουν μόνο στα σήριαλ της τηλεόρασης, όχι στον αληθινό κόσμο που ζούμε όλοι. Ο Doctor House είναι ο τελευταίος ήρωας, ένας νεκρός ήρωας που σώζει ψεύτικους ανθρώπους.
Στην αγγλοσαξονική πολιτισμική συνείδηση τα παιδιά τους συνήθως δεν γίνονται γιατροί και καλύπτουν τις ανάγκες τους με Έλληνες, με Ινδούς ή όπου αλλού βρουν. Εμείς γινόμαστε ακόμα γιατροί από κεκτημένη ταχύτητα (είκοσι χρόνια πίσω όπως είπα) και οι γονείς γιορτάζουν που το παιδί τους πέρασε ιατρική και καλώς κάνουν. Όμως, παρότι οι ιδέες αργούν, τελικά φτάνουν και φοβάμαι ότι θα ενσωματωθούν βίαια γιατί δεν προετοιμαζόμαστε. Σιγά – σιγά καταλαβαίνουν όλοι ότι δεν αξίζει οικονομικά και κοινωνικά να γίνει κάποιος γιατρός. Και όταν θα είμαστε πραγματικά λίγοι, δεν θα μπορούμε να βρούμε από την Ινδία όπως κάνει καλή ώρα η Μεγάλη Βρετανία. Αν πάλι δώσουμε επιπλέον κίνητρα, εννοώ οικονομικά, οι άλλες εργασιακές ομάδες θα ξεσηκωθούν και με το δίκιο τους. Τότε τι κάνουμε για να έχουμε καλά εκπαιδευμένο και επαρκές ιατρικό προσωπικό; Δύσκολη η απάντηση, εκτός κι αν είσαι επαγγελματίας πολιτικός.
Το 2020 είναι κοντά, τότε που φεύγει η πρώτη φουρνιά του ΕΣΥ. Οι εναπομείναντες θα δείξουν τον ηρωισμό τους κάνοντας πράξη τον λιτό και σιωπηλό βίο που οι Φιλόσοφοι και οι Άγιοι μας προτρέπουν να κάνουμε. Με τον τρόπο αυτό θα εφαρμόσουμε την τιτάνια ηθική επιταγή που προτείνει ο Ιμμάνουελ Καντ όταν μιλά για την «οδύνη τού καλώς πράττειν». Ίσως οι νέοι να εξακολουθούν να θέλουν να γίνουν γιατροί από καθαρό ανθρωπισμό, μακάρι. Μόνο που θα είναι τόσοι λίγοι και οι ασθενείς τόσοι πολλοί που ο ηρωισμός τους να μην αρκεί. Αν ήταν πάντως να επιλέξω ανάμεσα στον ήρωα και τον ηρωισμό θα διάλεγα το δεύτερο. Γιατί τον ηρωισμό μου τον γνωρίζω ο ίδιος και δεν αναμένω καμία αναγνώριση από τους άλλους. Ούτως ή άλλως είναι δύσκολο να κατανοήσουν οι ασθενείς το βάθος της ιατρικής και να αναγνωρίσουν το τι κάνω. Οι ασθενείς μπορούν να κρίνουν μόνο το πώς τους συμπεριφέρθηκα. Έτσι, ακουμπώ τον ώμο μου στη ρήση ενός αγαπημένου μου φίλου που πέθανε το 1592, του Μονταίν, που έλεγε ότι «η ανταμοιβή της καλής πράξης είναι ότι την έκανες». Θα προέτρεπα τους συναδέλφους μου να ξανά κοιτάξουν την επιστήμη τους και τον εαυτό τους υπό αυτό το πρίσμα γιατί οι καιροί άλλαξαν. Κι αν αυτό είναι δύσκολο, ας αναζητήσουν αλλού την τύχη τους και τον ευδαίμονα βίο.
Από τον Αχιλλέα Ε. Κούμπο, αναισθησιολόγο
