Η μικρή μας συντροφιά, ύστερα από κουραστική αλλά γαλήνια πορεία στο ορεινό φθινοπωρινό απόγευμα κάπου στην Πίνδο, στάθηκε για ξεκούραση στο ξέφωτο του πυκνού δάσους. Εκεί που το τοπίο στολίζει ένας πανέμορφος ξενώνας από τους ομορφότερους που έχω συναντήσει στα ελληνικά βουνά. Για τη φροντίδα μας προσέτρεξαν δύο υπέροχα νέα παιδιά με τις οδηγίες της υπεύθυνης ιδιοκτήτριας του ξενώνα. Ο Αντώνης και η Ηλέκτρα. Ανάμεσα στο πήγαινε - έλα ενός νόστιμου γεύματος δεν παραλείψαμε να γνωριστούμε κάπως με τους... φροντιστές μας. Προσηνείς, ομιλητικοί οι δύο τους.
Ο Αντώνης 17 χρόνων, τελείωσε το Λύκειο. Δεν έδωσε πανελλήνιες. «Δεν υπάρχουν λεφτά για άλλο σχολείο», μας είπε. Από πάμφτωχη οικογένεια, δουλεύει από τα 15, τα καλοκαίρια, σε τουριστικά θέρετρα και τον υπόλοιπο χρόνο σε καφετέριες και ταβέρνες στα Τρίκαλα, κοντά στο πατρικό του. Πέρυσι με τις οικονομίες του πήρε μηχανάκι, για να προλαβαίνει τις δύο δουλειές στην πόλη και τον πηγαιμό στο σπίτι. Εκεί το νοικοκυριό φροντίζει η μάνα με τα άλλα 4 αδέλφια του Αντώνη. Ο πατέρας όλα τα χρόνια στην οικοδομή, και τελευταία αραιά μεροκάματα. Ο Αντώνης βοηθάει να τα βγάλουν πέρα. Η φίλη μας Μαντώ, τον ρώτησε, γιατί δεν σκέφτηκε κάποια σχολή σε Πανεπιστήμιο ή ΤΕΙ, όπου περνάς με 4 και 5. «Δεν υπάρχουν τα λεφτά κυρία, και τι θα μπορούσα να κάνω με ένα χαρτί; Ούτε μπορώ να κοροϊδεύω τον εαυτό μου. Στα γράμματα δεν μπορούσα να ξεπεράσω, ένα 15 με 16. Θα έχανα χρόνια μη μπορώντας να δουλέψω, και να διαβάζω μαζί, καθώς, έτσι κι αλλιώς, έπρεπε να δουλεύω πολύ για να βγαίνω στα έξοδα. Σερβιτόρος θα κατέληγα, χάνοντας χρόνια χωρίς νόημα». Η Μαντώ, καθώς της άρεσε η κουβέντα μαζί του, του απαντάει, πως θα κέρδιζε σε μόρφωση, που θα τον βοηθούσε στη ζωή. «Να σας πω κάτι κυρία;» της απαντά. «Στη Σκόπελο που δούλευα πέρυσι, ήμουν ένας από τους 8 εκεί υπαλλήλους. Οχτώ για όλες τις δουλειές. Οι τρεις είχαν τελειώσει Πανεπιστήμιο, άλλοι δύο ΤΕΙ. Μια κοπέλα ήταν φοιτήτρια της Ιατρικής, στη Ρουμανία. Κανένας δεν έκανε τη δουλειά που σπούδασε. Εγώ στα 16 χρόνια μου είχα στην άκρη και λίγες οικονομίες. Για φέτος όλοι μας ψάχναμε πάλι καλοκαιρινές δουλειές». Τον ρώτησα, αν διαβάζει εξωσχολικά βιβλία. Με καθήλωσε λέγοντας, ότι του αρέσει ο Τολστόι, ο Ουγκώ και το καλό αστυνομικό μυθιστόρημα. Ποιος αστυνομικός συγγραφέας σου αρέσει, τον ρώτησα: «Έχω διαβάσει όλα τα βιβλία του Τζων Λε Καρρέ από δεύτερο χέρι», με καθήλωσε.
Για το γλυκό, τον καφέ και για το καθάρισμα των τραπεζιών, φρόντισε η Ηλέκτρα. Μια κούκλα 16 χρόνων με καταγωγή από την Καλαμπάκα. Γλυκύτατο χαμόγελο και περιποιημένο ντύσιμο. Περίεργος ο Γεράσιμος της παρέας έπιασε κουβέντα. Ακολουθήσαμε οι άλλοι. «Το Λύκειο θα το σχολάσω» ήταν η πρώτη της απάντηση. «Σπουδές δεν θα κάνω. Είμαι καλή μαθήτρια, αλλά ο μπαμπάς έχει ξηροκαρπάδικο στην Καλαμπάκα, που το δουλεύει με τη μητέρα. Θα μπω στη δουλειά, να τους ξεκουράσω κάποια στιγμή. Έχω προχωρήσει πολύ και στ' Αγγλικά. Του χρόνου θα τελειώσω το Λύκειο, και σκέφτομαι, να κάνω ξεναγήσεις στους πελάτες του θείου μου, που έχει δίπλα μας ξενοδοχείο. Έτσι που είναι τα πράγματα, κύριε Γεράσιμε, τα πτυχία δεν χρησιμεύουν στην Ελλάδα. Δεν είμαι και μαθήτρια του 19 και του 20. Τότε θα μπορούσα να σκεφτώ μια επιστήμη, που θα μ' έκανε ανεξάρτητη. Εσείς ξέρετε πολλά παιδιά, να τα βγάζουν πέρα μόνα τους πριν από τα τριάντα πέντε τους; Μήπως και πιο μεγάλοι; Εκτός απ' όσους δουλεύουμε κοντά στην οικογένεια η σε άλλες δουλειές, οι γονείς των υπολοίπων πληρώνουν για πολλά χρόνια, από χρήματα που δεν υπάρχουν, για δουλειές που δεν θα έρθουν. Έχω άδικο;..» Πέντε κουβέντες 16χρονου κοριτσιού και στον τόπο...
Εκεί μπήκε στην κουβέντα ο Περικλής. «Βρε Ηλέκτρα μου, τη μόρφωση πού την πας;». Ετοιμόλογη η Ηλέκτρα: «Εγώ βλέπω, κύριε Περικλή, ότι τα χαρτιά των Πανεπιστημίων, χρειάζονται για να σε βοηθούν στη δουλειά σου. Αυτό στην Ελλάδα δεν το έχω δει. Ο γιος του θείου μου, που έχει το ξενοδοχείο στην Καλαμπάκα, σπουδάζει εδώ και 9 χρόνια. Δεν βλέπω να τελειώνει. Και να τελειώσει, πάλι στο ξενοδοχείο θα δουλέψει. Ο πατέρας του όμως τον ήθελε επιστήμονα».
Κάπως έτσι έκλεισε η κουβέντα, που μας άφησε σκεφτικούς. Χαμένα χρόνια των παιδιών. Όλων των παιδιών. Χαμένα λεφτά από υστέρημα των οικογενειών. Μελαγχολία, άγχος και ανασφάλεια. Όμως το ''Πανεπιστημιακό Σύνδρομο'', που κατατρώγει την κοινωνία μας μετά τον πόλεμο, κι ένα παιδαγωγικό σύστημα που βαδίζει προς τον κατήφορο, καταστρέφουν πολύτιμα χρόνια νέων παιδιών, αιμοδοτούν ξένα πανεπιστήμια και συντρίβουν τις οικονομίες φτωχών οικογενειών. Για όλους αυτούς η Ελλάδα, έχει ξοδέψει κάποιες εκατοντάδες δισεκατομμύρια. Δεκάδες πανεπιστήμια και ΤΕΙ, που ελάχιστο έως καθόλου ρόλο παίζουν στην Εθνική Οικονομία. Άντε να πούμε και για κάποιες εξαιρέσεις. Μας εντυπωσίασε όλους η ωριμότητα των παραπάνω παιδιών και των γονιών τους. Η περιφρόνηση προς ένα "χαρτί", χωρίς αξία. Οι εξαιρέσεις, για λίγα και γερά μυαλά με έφεση στη μάθηση, ή για παιδιά οικογενειών με μεγάλη άνεση. Οι Έλληνες έχουμε ευρηματικό πνεύμα και δεξιότητες. Το σύστημα εκπαίδευσης όμως δεν μας βοηθά να βρούμε και να ανακαλύψουμε τα ταλέντα μας. Στοιβάζει στην αγορά εκατοντάδες χιλιάδες επιστήμονες ασύνδετους με την παραγωγική διαδικασία και χωρίς προοπτική για το μέλλον. Και ένας ανώριμος κοινωνικός ανταγωνισμός, οδηγεί τα νοικοκυριά στο κυνήγι του "χαρτιού" αρκεί ο νέος ή η νέα της οικογένειας, να βγουν "επιστήμονες". Αυτό ονομάζω "πανεπιστημιακό σύνδρομο". Με ανάλογες νοοτροπίες, πολιτικές και πρακτικές, προκοπή δεν θα υπάρξει. Πέραν… των άλλων παθογενειών του τόπου.
Γράφει ο «Όμηρος»
(omhros_el@gmail.com, fb: Ομηρος Ελευθερία)
