Η ιστορία όμως αποδεικνύει πως ο σύγχρονος επιχειρηματίας μπορεί να ωφεληθεί σημαντικά στη λήψη στρατηγικών αποφάσεων εάν μελετά επιχειρηματικές ιστορίες, τόσο επιτυχημένες όσο και αποτυχημένες.
Στις 27 Ιανουαρίου πέθανε ο ιδρυτής του Ομίλου IKEA, Ίνγκβαρ Κάμπραντ, σε ηλικία 91 ετών αφήνοντας πίσω του μια περιουσία που αγγίζει ή και ξεπερνά τα 58,7 δις δολάρια! Γιος αγροτών από την Σουηδία, άρχισε την επιχειρηματική του καριέρα σε ηλικία μόλις πέντε ετών πουλώντας σπίρτα σε γείτονες και σύντομα συμπεριέλαβε στο εμπόρευμά του ψάρια, σπόρους, επιστολόχαρτα, μολύβια και στυλό διαρκείας. Ίδρυσε την ΙΚΕΑ σε ηλικία 17 ετών και έγινε ένας από τους σπουδαιότερους επιχειρηματίες του 20ου αιώνα.
Η περίπτωση του «κου ΙΚΕΑ» αποτελεί μελέτη καλής πρακτικής στην πλειοψηφία των Ακαδημαϊκών Τμημάτων που ασχολούνται με την επιχειρηματικότητας σε όλες της ηπείρους και συχνά διανθίζεται με ανέκδοτα για τις ιδιοτροπίες του επιχειρηματία ή έντονες συζητήσεις για τα λάθη της νεότητας, τον αλκοολισμό και τον τρόπο ζωής του. Προσπερνώντας το κοινωνικό μέρος της ιστορίας του κου ΙΚΕΑ, θα εστιάσουμε σε πέντε σημεία θεμελιώδους σημασίας για επίδοξους, νέους και καθιερωμένους επιχειρηματίες:
α) Η κρίση δεν πρέπει να φοβίζει αλλά να δημιουργεί ευκαιρίες: ο δεκαεπτάχρονος Κάμπραντ εντόπισε την ανάγκη για φθηνό και άμεσα αποκτώμενο έπιπλο μετά τις καταστροφές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ίδρυσε την ΙΚΕΑ χωρίς χρηματοδότηση (το αρχικό του κεφάλαιο ήταν ένα μικρό ποσό που του έδωσε ο πατέρας του ως επιβράβευση για τις επιδόσεις του στο σχολείο) σε ένα ιδιαίτερα ασταθές περιβάλλον.
β) Η επιχειρηματική ιδέα του ΙΚΕΑ βασίστηκε στην παρατηρητικότητα και δημιουργικότητα του νεαρού τότε επιχειρηματία: Η στιγμή του «εύρηκα!» ήρθε όταν ο Κάμπραντ παρατήρησε έναν εργαζόμενο να βγάζει τα πόδια ενός τραπεζιού για να το μεταφέρει με το αυτοκίνητο! Εκείνη τη στιγμή γεννήθηκε η επίπεδη συσκευασία που μεταφράστηκε άμεσα σε λιγότερα κόστη μεταφοράς και αποθήκευσης και στην ανάπτυξη της γνωστής εταιρικής φιλοσοφίας του ΙΚΕΑ που βάζει τον πελάτη να συμμετέχει στην επιλογή, τις μετρήσεις και τη συναρμολόγηση των επίπλων του.
γ) Η ανάπτυξη του επιχειρηματικού οράματος και η οργανωμένη στρατηγική: O νεαρός Κάμπραντ δεν έμεινε μόνο στην δημιουργία του flat pack οράματος. Έχτισε σταθερά τη στρατηγική του αξιοποιώντας το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που του έδωσε η συγκεκριμένη καινοτομία. Δεν χάθηκε στην καθημερινότητα! Δημιούργησε ένα παγκόσμιο brand πάνω στο σλόγκαν της καλύτερης καθημερινής ζωής για τους πολλούς, την εξοικονόμηση πόρων και το ισχυρό «δημοκρατικό design». Παράλληλα, οργάνωσε τις επιχειρηματικές λειτουργίες με βάση στρατηγικές επιλογές όπως να μην παράγει η ίδια η ΙΚΕΑ τα προϊόντα της (αρχικά) αλλά να ασκεί αυστηρή εποπτεία στην παραγωγική διαδικασία των συνεργατών, ενώ το design παραμένει αποκλειστικά θεμελιώδης επιχειρηματική ικανότητα της ΙΚΕΑ. Η στρατηγική ανάπτυξης του κου Κάμπραντ αποτελεί πολυσέλιδο τόμο. Θα σταθούμε όμως στο ότι αξιοποιούσε τόσο τις απειλές όσο και τις ευκαιρίες, δεν επαναπαυόταν σε ότι είχε καταφέρει και επένδυε σημαντικά στην καινοτομία, το design και τις οικονομίες κλίμακας.
δ) Η διεθνοποίηση: Ο Κάμπραντ καταλαβαίνει πολύ νωρίς την αξία της εξάπλωσης στην παγκόσμια αγορά. Αν και η πρώτη του κίνηση οφειλόταν σε πιέσεις των ανταγωνιστών, σύντομα δημιούργησε καλά οργανωμένη εξαγωγική στρατηγική ώστε να διεισδύει στις αγορές άλλων κρατών, αυξάνοντας τις πωλήσεις και εξασφαλίζοντας την ανάπτυξη της ΙΚΕΑ. Αξιοσημείωτο είναι ότι φρόντισε να διατηρήσει αναγνωρίσιμο το Σκανδιναβικό στυλ τόσο με το design των προϊόντων όσο και με την κουλτούρα που εκπέμπουν όλα τα καταστήματα ΙΚΕΑ απανταχού της Γης. Ας σημειωθεί εδώ ότι ενώ η δυναμική διεθνοποίηση της ΙΚΕΑ από το 1963 ήταν στρατηγική επιλογή, σήμερα είναι επιτακτική ανάγκη.
ε) Το φλέγον θέμα της διαδοχής στην οικογενειακή επιχείρηση ΙΚΕΑ: πότε αλήθεια αποχωρεί ο ιδρυτής; Το 1986 και σε ηλικία 60 ετών ο Κάμπραντ δήλωσε ότι αποσύρεται από τη διοίκηση του Ομίλου. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, η ηλικία ήταν η πλέον ορθή όπως και η απόφασή του να παραμείνει σύμβουλος της οικογενειακής επιχείρησης. Η επιλογή του Moberg, ενός τριανταπεντάχρονου στελέχους στη θέση του Προέδρου και Διευθύνοντα Συμβούλου του Ομίλου προκαλεί αμηχανία. Φυσικά ο Κάμπραντ δεν περιορίστηκε στο ρόλο του συμβούλου. Εκείνο που εκπλήσσει είναι το γεγονός ότι μετά την αποχώρηση του Moberg, το 1999, τη διοίκηση δεν ανέλαβε κάποιος από τους 3 γιους του (30, 28 και 25 ετών τότε) αλλά ο 40χρονος Dahlvig (επί 14 χρόνια στέλεχος του Ομίλου). Η δομή της ΙΚΕΑ είναι μοναδική! Σύμφωνα με το πλάνο του Κάμπραντ, η κυριότητά της ανήκει σε ένα Ολλανδικό ίδρυμα με σκοπό την «υποστήριξη της καινοτομίας του design» ενώ τα εμπορικά σήματα και η ιδέα της εταιρείας τέθηκαν υπό τον έλεγχο ενός Ιδρύματος με έδρα το Λιχτενστάιν. Η δομή σχεδιάστηκε για να εξασφαλίσει πως κανένα άτομο, είτε διευθυντής είτε κληρονόμος, δεν θα μπορεί να αναλάβει τον έλεγχο μετά το θάνατο του ιδρυτή.
Ο Κάμπραντ αποσύρθηκε από το διοικητικό συμβούλιο το 2013. Πρόεδρος της Inter IKEA ανέλαβε τότε ο μικρότερος γιος του, Ματτίας, «καλά προετοιμασμένος» σύμφωνα με τον πατέρα. Τα άλλα 2 αδέρφια κατέχουν επίσης σημαντικές θέσεις στον Όμιλο. Ο όμιλος ΙΚΕΑ σήμερα έχει 412 καταστήματα σε 49 χώρες. Ο θάνατός του «κου ΙΚΕΑ» δεν θα επηρεάσει καθόλου την οικογενειακή του επιχείρηση. Δεν είναι και αυτό μια επιτυχημένη επιχειρηματική στρατηγική;
Της Γλυκερίας Καραγκούνη*
*Η κ. Γλυκερία Καραγκούνη είναι επίκουρος καθηγήτρια στο Τμήμα Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ξύλου και Επίπλου του ΤΕΙ Θεσσαλίας
