Την άνοιξη δεν την κρατάς και τα τελευταία κρύα του χειμώνα δεν θα την ανασχέσουν. Στον κατάμεστο Ιερό Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Αχιλλίου, κλήρος και λαός γιόρτασαν χτες την Κυριακή της Ορθοδοξίας, την αναστήλωση δηλαδή των «ιερών και σεπτών εικόνων» από την αυτοκράτειρα Θεοδώρα, στη Βασιλεύουσα το 842 μ. Χ. Οι αποκαλούμενοι και «εικονολάτρες» είχαν θριαμβεύσει σε έναν πόλεμο που ναι μεν είχε θεολογικό υπόβαθρο, πλην όμως ήταν κατά βάση ένα πόλεμος πολιτικός. Και βέβαια, ένας ακόμη από τους πολλούς εμφύλιους που δίχασαν τούτο τον τόπο και τούτον τον λαό.
Ιστορική αλήθεια είναι ότι οι εικονομάχοι βασιλείς είχαν μεταρρυθμιστικές προθέσεις. Με σημερινούς όρους μιλώντας, ήταν σαν κάποιος ηγέτης να επιχειρούσε χωρισμό Εκκλησίας και Κράτους, αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας προς όφελος του λαού, διεύρυνση της φορολογίας μεταξύ των πιο πλούσιων, υποχρεωτική θητεία για όλους ώστε να αποκατασταθεί το αξιόμαχο του Στρατού (δεδομένου ότι, τότε, οι μοναχοί που απέφευγαν τη στράτευση συνιστούσαν πια μείζον πρόβλημα).
Ποιο λάθος έκαναν οι εικονομάχοι;
Υποτίμησαν τη δύναμη της εικόνας, των συμβόλων και των μύθων που ασκούσαν και ασκούν μέγιστη επιρροή στις λαϊκές μάζες. Μην πάτε μακριά… Πάτε στο λεγόμενο «Μακεδονικό». Ενώ η λογική λέει πως συμφέρει να το κλείσουμε έστω και με σύνθετη ονομασία και να ασχοληθούμε με τα ανατολικά μας σύνορα, ωστόσο, το συναισθηματικό φορτίο που κουβαλάει ο όρος «Μακεδονία» στο φαντασιακό του λαού εμποδίζει κάθε ορθολογική προσέγγιση. Μεγαλέξανδροι, πανοπλίες, Παύλοι Μελάδες, Βουκεφάλες και τόσα άλλα σύμβολα ξεχύνονται και γεμίζουν τις πλατείες σε συλλαλητήρια συναισθηματικού τύπου, πλατείες που ποτέ δεν θα γεμίσουν από ανθρώπους που θα διαδηλώνουν για πολύ πιο σοβαρά θέματα, όπως ας πούμε η ανεργία των νέων ανθρώπων, ή η περικοπή των συντάξεων.
Ό,τι δεν κατάλαβαν τότε οι «εικονομάχοι» το έχουν εμπεδώσει οι σημερινοί ηγέτες και γενικώς τα δημόσια πρόσωπα: Τα πάντα είναι «εικόνα». Οι αγγλοσάξονες μάλιστα – μεγάλα μαστόρια στην επικοινωνία-, έχουν επιβάλει διεθνώς τον όρο «ίματζ» ως ένα πανίσχυρο συστατικό, ως προϋπόθεση για την άσκηση πολιτικής. Το «ίματζ» του πολιτικού είναι αυτό που υπαγορεύει σε πολύ μεγάλο βαθμό τις αποφάσεις του, σχεδόν καθημερινά. Εφημερίδες, κανάλια, ραδιόφωνα και – τα τελευταία χρόνια – τα πανίσχυρα «Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης» «πολιορκούν» τους δημόσιους άνδρες και έχουν κάνει τον δείκτη καταγραφής της δημοτικότητάς τους εξαιρετικά ευαίσθητο.
Είναι πραγματικά άτυχοι οι σημερινοί ηγέτες, που καταδυναστεύονται από την τυραννία της εικόνας. Οι προγενέστεροί τους ήταν πολύ πιο τυχεροί. Βασιλιάδες, αυτοκράτορες, πρωθυπουργοί, δεν ζούσαν υπό το διαρκές άγχος της δημοφιλίας και των δημοσκοπήσεων. Οι πολιτικές τους κρίνονταν σε βάθος χρόνου. Ο χρόνος ήταν αυτός που έκανε άλλους μεν πραγματικούς «μύθους», άλλους δε καταδείκνυε ως πραγματικά ανίκανους. Δεν υπήρχαν τα μέσα διαμόρφωσης της κοινής γνώμης και οι μηχανισμοί διαμόρφωσης της εικόνας ήταν απολύτως ελεγχόμενοι. Βέβαιο είναι ότι αν ο Μεγαλέξανδρος είχε Facebook, ίσως και να σχεδίαζε τη μάχη στα Γαυγάμηλα ανάλογα με το πόσα … like θα είχε λάβει μετά τη μάχη του Γρανικού και ο Ναπολέων μέσα από το Twitter να έπειθε τους συμπατριώτες του ότι στο Βατερλώ η μεγάλη γαλλική στρατιά έκανε απλώς μια επουσιώδη ήττα, απλά μια «γκέλα».
Η υποταγή των σημερινών πολιτικών ανδρών στην τυραννία των εικόνων, εξηγεί σε μεγάλο βαθμό γιατί σήμερα «δεν υπάρχουν ηγέτες»- όπως στερεοτυπικά επαναλαμβάνεται κάθε τόσο. Ο πραγματικός ηγέτης δεν μπορεί να λειτουργεί με όρους δημοφιλίας. Δεν αποφασίζει με βάση τι είναι αρεστό στο λαό, αλλά με βάση τι είναι χρήσιμο. Και το αρεστό με το χρήσιμο δεν ταυτίζονται πάντα. Αντιθέτως, χρήσιμο σε βάθος χρόνου είναι συνήθως το δυσάρεστο. Αν π.χ. μιλήσουμε με όρους της σημερινής Ελλάδας ένας πραγματικός ηγέτης, αδιαφορώντας για τις ψευτοαντιδράσεις, θα σάρωνε τα πάντα σ’ αυτό το Κράτος – παράγκα που είναι ακόμη η Ελλάδα. Θα προχωρούσε σε πραγματικό εκσυγχρονισμό της χώρας κυρίως σε επίπεδο νοοτροπίας. Θα ξεβόλευε όλη αυτήν την πλαδαρή και βολεμένη δημοσιοϋπαλληλική κοινωνία όπως γίναμε όλοι μας δίνοντάς της μια κλοτσιά στα πισινά και θα έλυνε τα εθνικά θέματα με λογική και αποφασιστικότητα και όχι με περικεφαλαίες και σάρισες. Ένας πραγματικός ηγέτης, θα έβαζε δίκαιους φόρους, θα απέλυε το μισό δημόσιο, θα έβαζε τον ιδιωτικό τομέα να παράγει και όχι να νέμεται απλώς επιδοτήσεις και θα έφτιαχνε παιδεία της προκοπής. Θα ήταν ένας ηγέτης δίκαιος, που θα αγνοούσε το πολιτικό κόστος, θα επιβράβευε τους άξιους, δεν θα υπολόγιζε τις συντεχνίες και τα οργανωμένα συμφέροντα. Θα σεβόταν το δημόσιο χρήμα, θα το έριχνε σε έργα χρήσιμα και δεν θα το σκορπούσε σε επιδόματα πότε στους ενστόλους, πότε στους συνταξιούχους – ανάλογα με τους ποιους θεωρούμε κάθε φορά εκλογική μας πελατεία.
Αλλά, ο ηγέτης που περιγράφουμε ανήκει στη σφαίρα της φαντασίας. Αν ποτέ υπήρχε, θα έπεφτε μέσα στον πρώτο χρόνο. Ηγέτης, κατά την έννοια που περιγράψαμε, ήταν ο Καποδίστριας. Τα συμφέροντα της εποχής τον «καθάρισαν» μέσα σε τριάμισι χρόνια. Και άργησαν κιόλας.
Αλλά στους σημερινούς σύνθετους καιρούς δεν ψάχνουμε Μεγαλέξανδρους που θα λύσουν «γόρδιους δεσμούς» ούτε και εικονομάχους μεταρρυθμιστές όπως οι Ίσαυροι. Καλούς διαχειριστές αναζητούμε, μετριοπαθείς και σοβαρούς που θα εργάζονται ήρεμα, συστηματικά και αθόρυβα για το καλό της χώρας, συμβάλλοντας όλοι σε ένα κλίμα συνεννόησης.
Δεν είναι όμως εύκολο. Οι σημερινοί – εξ’ ου και η αποτυχία τους- «προσκυνούν» περισσότερο την εικόνα τους παρά το εθνικό καλό. Δες μόνο την επικαιρότητα των τελευταίων ημερών. Πόσες «κωλοτούμπες» έκαναν όλοι –μηδέ της εκκλησιαστικής ηγεσίας εξαιρουμένης- για να δώσουν στον λαό αυτό που οι ίδιοι του καλλιέργησαν: την εικόνα του … ασυμβίβαστου με τα εθνικά θέματα ηγέτη.
Μόνο που δεν μας είπαν ποιο θέμα έλυσαν με τον τρόπο αυτό…
ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΕΣΗΣ
alexiskalessis@yahoo.gr
