Κατανοείται τι είδους συμφέροντα διακυβεύονται. Η Αμερική στηρίζει οικονομικά την κρατική υπόσταση των Σκοπίων, τώρα επίκειται να αναλάβει η Ευρώπη, προφανώς το αντάλλαγμα αξίζει τις θυσίες. Πάση θυσία δεν πρέπει να γίνουν υποχείριο στον πανσλαβισμό της Ρωσίας. Οι Σέρβοι παραείναι πληθωρικοί -είναι και πιο κοντά στους Ρώσους. Οι Βούλγαροι είναι φτωχοί. Τη μόνη που ζηλεύουν είναι η Ελλάδα, αλλά το πολιτιστικό και γεωπολιτικό οπλοστάσιό της (θέση, κλίμα, ανέσεις, παράδοση) θα τους σαρώσει. Από το σχολείο μαθαίνουν ότι ο πολιτισμός ήλθε από τον Νότο…
Τα αγάλματα είναι ένα εξωτερικό μέρος μιας εθνικιστικής αλλά φαντασιακής πολιτικής. Θεωρείται η ‘μακεδονική’ τους ταυτότητα από τους ιστορικούς διεθνώς ως κλασική περίπτωση φαντασιακής κοινότητας (fantastic Community). Θα επικεντρώσω σε αυτά μερικές σκέψεις. Οι ιστορικοί της τέχνης ξέρουν καλά ότι τα δημόσια έργα τέχνης κρύβουν πολλά, ό,τι σημαίνει η λέξη «προπαγάνδα» (στήριξη), ασχέτως αν η λέξη σε μας έχει αρνητική φόρτιση. Ήταν εποχές που οι άνθρωποι δεν είχαν πρόσβαση σε αρχεία και βιβλιοθήκες, οπότε τα καλλιτεχνικά θεάματα αναπλήρωναν το κενό με τον καλύτερο τρόπο.
Τα αρχαία αγάλματα εξιδανίκευαν, αλλά δεν καταργούσαν την ιστορία. Επέμειναν στα πραγματικά φυσιογνωμικά του προσώπου, αλλά αποτύπωναν το πνεύμα του εικονιζόμενου, το ήθος. Στη βυζαντινή δε τέχνη την αγιότητα, τη μέθεξή του με το θείον. Αλλά σήμερα ούτε η πραγματικότητα ούτε η μεταφυσική ενδιαφέρει. Απλώς προσμετρείται η γεωπολιτική αξία μιας fantastic Community. Ας πούμε ότι ένα ζωτικό ψεύδος αναγνωρίζεται διεθνώς ως νόμιμον. Βέβαια αυτό δημιουργεί πρόβλημα με τη δυτική επιστήμη, η οποία στηρίζεται στην αλήθεια. Αλλιώς οι δυτικοί, ρυθμιστές της παγκοσμίας τάξεως, δεν θα είχαν δυνατότητα να γίνονται διαιτητές σε όλες τις εστίες ανωμαλίας, με το αζημίωτο βέβαια.
Τα αγάλματα στα Σκόπια ήλθαν να συμπληρώσουν τη νέα αρχιτεκτονική που επενδύθηκε τις τελευταίες δεκαετίες κυρίως στο κέντρο της πόλης, λαμβάνοντας ένα στυλ (τεχνοτροπία), κράμα από την ελληνιστική και ελληνορωμαϊκή τέχνη. Όχι από την κλασική Ελλάδα [Μην ξεχνούμε ότι εδώ διατηρούνται τα αρχέτυπα του κλασικισμού]. Κι αυτό είναι μία πρώτη διαφοροποίηση από τη σύγχρονη Ελλάδα, η οποία δημιούργησε την δική της εκδοχή νεοκλασικισμού τον 19ο αιώνα. Είπαμε, αγαπημένοι, αλλά μακριά από την Ελλάδα.
Φυσικά όλο αυτό το σκοπιανικό μπαρόκ, δηλαδή ένα ‘φούσκωμα’ μορφών, όγκων και επιφανειών, περισσότερο έχει τον ρόλο εκθέσεως, δηλαδή βιτρίνας, κι όχι λειτουργικής ένταξης στις πραγματικές ανάγκες μιας πρωτεύουσας χώρας. Έχει κάτι από Disney-land. Γι’ αυτό δεν έχει συνέχεια σε άλλη χώρα. Δεν προκύπτει από πραγματικές αισθητικές ανάγκες ως αποτέλεσμα ειλικρινούς στάσεως στη ζωή.
Δείξετε την αρχιτεκτονική μιας χώρας, να σας δείξουν οι ιστορικοί το πολιτικό της σύστημα.
Σήμερα η κυβέρνηση της χώρας αυτής προτίθεται να κατεβάσει τα αγάλματα, πράξη χωρίς ιδιαίτερη σημασία. Αγάλματα του Αλεξάνδρου υπάρχουν σε όλον τον κόσμο, ως το Πακιστάν. Τα αγάλματα είναι μέσον, όχι σκοπός, όπως η δημιουργία μιας εθνικής ταυτότητας ώστε να μην αφομοιωθεί από συγγενική χώρα, ιδίως τη Βουλγαρία (ως σχεδόν ομόγλωσση) ή την Ελλάδα, ιδίως αν κάποια στιγμή αποδεχθούν, αυτό που απορρίπτουν σήμερα, ότι οι αρχαίοι Μακεδόνες ήταν Έλληνες! Ήδη π.χ. ανασκαφές (όπως στη λεκάνη του Αμυνταίου από τη ΔΕΗ) και έρευνες δείχνουν τον ακμάζοντα μακεδονικό ελληνισμό.
Τα αγάλματα πάντα ήταν στόχος, γι’ αυτό και αποκαθηλώνονταν, όταν άλλαζε η πολιτική κατάσταση. Γίνονταν σύμβολα καταπίεσης (π.χ. των Λένιν, Στάλιν, του Γερμανού Κάϊζερ, κοκ). Πρώτη φορά όμως δημιουργούν κρίση πολιτιστικής ταυτότητας.
Θα είμαστε αφελείς αν νομίζουμε ότι με την αποκαθήλωση μερικών αγαλμάτων θα παραιτηθούν οι εντόπιοι από μια πολιτική δεκαετιών. Είναι κόσμος με μικρή παράδοση στον αλληλοσεβασμό και τη δημοκρατία, στον ρεαλισμό και την αλήθεια, η οποία μόνη προάγει τις σχέσεις των ανθρώπων.
Μην μας αφοπλίζει που αγαπούν τον ελληνικό πολιτισμό. Όποιος αγαπά, ζηλεύει, συμβαίνει ακόμη και σε προσωπικό επίπεδο. Και μετά, τον πριν αγαπώμενο, τον κάνει υποχείριο, αν μπορεί. Οι λαοί αυτοί, για διάφορους λόγους -έλλειψη δημοκρατίας, διάφορες ανεπάρκειες- έχουν μια παράδοση στην αρπαγή. Τώρα που διδάσκεται το παρελθόν συστηματικά θα μαθαίνουν π.χ. ότι οι παλαιοί Βούλγαροι (διοικούμενοι από τουρκικό φύλο) εγκαταστάθηκαν σε ρωμαϊκά εδάφη (το 680) ως φοιδεράτοι (οργανικοί σύμμαχοι), για να φυλούν τον Δούναβη, εξού και η αποζημίωση που ελάμβαναν. Πήραν εδάφη αλλά σταδιακά έγιναν ανεξάρτητοι. Μετά πήραν περισσότερα, πάντα απαιτώντας χρήματα ως τον 10ο αιώνα! Τους αναγνωρίστηκε και ανεξάρτητη εκκλησία, αλλά κατέληξαν να θέλουν την ίδια την Κων/πολη!
Mην την πάθουμε όπως με τους Αλβανούς. Είδαμε τι έγινε με την ΑΟΖ, που ήταν το αντίβαρο (deal) για να περάσει η Αλβανία στο ΝΑΤΟ! Πήραν την υπογραφή πίσω! Μπέσα; Ποιος ενδιαφέρεται, αφού και οι δικοί μας το κρύβουν από την ελληνική κοινή γνώμη. Ας τους ζητήσουμε ανάλογο χρονικό διάστημα προσαρμογής (να αλλάξουν βιβλία, προπαγάνδες, κοκ), δεν είναι απαραίτητο να καταστρέψουν τα αγάλματα. Αν τους αρέσουν, ας τα χαίρονται. Ιδέες να αλλάξουν. Οι Βυζαντινοί, η μεγαλύτερη διπλωματική σχολή στην ιστορία, θα τους έδινε περιθώριο π.χ. 10 ετών, 25, 50 κ.ο.κ. Όσο θα χρειαζόταν για να αλλάξουν μυαλά. Οριστικά.
Κακό δεδομένο είναι ότι σε νέα ταλέντα των Ελλήνων πολιτικών, της κεντρικής πολιτικής σκηνής, εκτός από άγνοια της ιστορίας, ελληνικής και παγκόσμιας, δεν έχει σφυρηλατηθεί ένα νόημα συλλογικής ύπαρξης των νεοελλήνων, με αποτέλεσμα ο αγνός και λογικός πατριωτισμός, η φυσική άμυνα, όπως αγαπά, κανείς τον εαυτό του (αγάπα τον πλησίον ως εαυτόν, λέγει, όχι περισσότερο), να γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης, τόσον από υπερπατριώτες όσο και από μηδενιστές της πατρίδας.
Η Ιστορία δεν γίνεται franchise. Σήμερα χαιρόμαστε έναν υπαρκτό παγκόσμιο πολιτισμό, βλέπουμε ευοίωνα το μέλλον, δεν έχουμε ανάγκη από ζωτικά ψέματα.
Από τον Στέλιο Γουλούλη
