Ένα τέτοιο διαφημιστικό σποτ είναι κι αυτό μιας εταιρίας Super Market με πρωταγωνιστή έναν παππού, ο οποίος ένα βράδυ βλέπει ένα φωτεινό αστέρι να πέφτει έξω από την πόρτα του. Η ιστορία με το μαγικό πεφταστέρι που φέρνει τον παππού στον εγγονό του, εκπληρώνοντας την επιθυμία του μικρού, δεν συγκινεί απλά, αλλά διαμορφώνει ένα ολόκληρο σκηνικό που ο καθένας φαντάζεται για τον ίδιο και την οικογένειά του.
Στο ίδιο μήκος κύματος θυμάμαι μια παλιότερη διαφήμιση γερμανικής εταιρίας Super Market όπου ένας άλλος παππούς σκαρφίζεται τον θάνατό του για να καταφέρει να μαζέψει όλη την οικογένεια στο σπίτι.
Από τις διαφημίσεις αυτές προκύπτουν δύο θεμελιώδη ζητήματα της σύγχρονης εποχής. Αφενός, η μοναξιά που μπορεί να βιώνει η Τρίτη Ηλικία, ιδιαίτερα τις γιορτές και αφετέρου η διασύνδεση των γενεών και οι αρμονικές σχέσεις μεταξύ τους ως ένα ζητούμενο, που, τουλάχιστον τις εορταστικές μέρες, επανέρχεται σχεδόν επιτακτικά.
Μπορεί οι κοινωνικές αλλαγές να διαμόρφωσαν ένα νέο πεδίο στις διαγενεακές σχέσεις, όπου οι γηραιότεροι ένιωθαν σχεδόν αποκλεισμένοι από τις κάτω γενιές, τα τελευταία χρόνια όμως παρατηρούμε μια στροφή, ίσως καταναγκαστική, προς την επανασύνδεση των γενεών, για οικονομικούς κυρίως λόγους. Όμως δεν έχουν όλοι τα εργαλεία ώστε αυτή η σχέση να είναι λειτουργική. Υπάρχουν πολλές εντάσεις που μάλλον πηγάζουν από τις διαφορετικές αντιλήψεις πάνω σε θέματα ρόλων και διαπαιδαγώγησης των παιδιών.
Στα μάτια των παιδιών ο παππούς και η γιαγιά είναι πολλές φορές ένα αντιφατικό πρόσωπο, που ενώ είναι απαραίτητο η μαμά του φωνάζει, δεν είναι ευχαριστημένη από εκείνο και βιώνει τη σχέση τους σαν ένα αναγκαίο κακό. Είναι δύσκολο να πληρώνει babysitter, οπότε παρκάρει τα παιδιά στους παππούδες, δεν τα βγάζει πέρα οικονομικά και περιμένει τη βοήθειά τους, μα το κυριότερο απ’ όλα κάτι συμβαίνει σε αυτή τη σχέση που ένα παιδί δεν μπορεί να καταλάβει. Τι κρύβεται πίσω από τις εντάσεις; Γιατί η μαμά κι ο μπαμπάς γκρινιάζουν συνέχεια για τους γονείς τους; Πολλά μπορεί να κρύβονται πίσω από αυτά, μα ένα είναι σίγουρο, πως κάπου μεταξύ των γενιών έχει μπλοκάρει η επικοινωνία. Η γενιά των παππούδων τα έδωσε όλα για να μεγαλώσει τα παιδιά της και τώρα βρίσκεται μετέωρη μεταξύ ενός αισθήματος μοναξιάς και ματαίωσης. Είναι σαν να κόβεται η συνέχεια της οικογενειακής αφήγησης και να φτάνει στα εγγόνια διακεκομμένη και με θορύβους. Οι παππούδες που συνδέουν την οικογένεια με το παρελθόν της και τα εγγόνια που αντιπροσωπεύουν το μέλλον είναι δύο συστήματα που δεν καταφέρνουν πάντα να επικοινωνήσουν, γιατί λείπει η γέφυρα του ενδιάμεσου συστήματος, των γονιών, με χαμένους σίγουρα τα εγγόνια τα οποία δεν μπορούν να συνθέσουν μια συνεκτική και με νόημα οικογενειακή αφήγηση, μα κυρίως χάνουν τη δυνατότητα να εμπνευστούν από μια γενιά που έζησε πολλά, έχει μαζέψει μια τεράστια εμπειρία κι ένα πλούτο συναισθημάτων.
Πώς, λοιπόν, μπορεί να γίνει η σύγκλιση των γενεών, να υπάρχει συνεχής ροή και ανατροφοδότηση της μιας από την άλλη και, τελικά, τι έχει να δώσει και να πάρει ο καθένας από αυτή την αλληλεπίδραση;
Γεγονός είναι πως η πείρα των ηλικιωμένων στο κομμάτι που σχετίζεται με την εργασιακή εμπειρία δεν αποτελεί πλέον ένα ισχυρό πρότυπο για τους νέους όπως συνέβαινε παλιότερα. Η εμπειρία πλέον δεν μπορεί να είναι οδηγός για τους νέους δεδομένου πως η τεχνολογική εξέλιξη καθιστά πολύ γρήγορα ξεπερασμένη την προηγούμενη γνώση και κάνει αναγκαία τη συνεχή αναζήτηση της νέας γνώσης από το διαδίκτυο ή τους θεσμούς εκπαίδευσης. Η γνώση δεν είναι πια συνυφασμένη με την ηλικία, αλλά με τη διαθεσιμότητα και την ευελιξία στην αναζήτησή της. Πού μπορούν, επομένως, οι ηλικιωμένοι να είναι υποστηρικτικοί και πώς μπορούν να σχετιστούν διαφορετικά με τη νέα γενιά;
Οι ηλικιωμένοι έχουν διανύσει ένα μεγάλο μέρος της ζωής τους, δεν βιάζονται κι έχουν μάθει να αγαπούν και να συγχωρούν, ώστε μπορούν να αποτελέσουν ένα «μαγικό» πλαίσιο για να μεγαλώσει ένα παιδί, εκεί όπου όλα επιτρέπονται κι όλα σχεδόν μπορούν να πραγματοποιηθούν, εκεί που δεν χαλάει κανένα χατίρι. Στις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν εμπλοκές στην επικοινωνία τα εγγόνια βρίσκουν σε αυτή τη σχέση περισσότερο αποδοχή, κατανόηση και υποστήριξη και λιγότερο οριοθέτηση. Έτσι, βιώνουν μια σχέση πιο χαλαρή, ζεστή και τρυφερή με ιδιαίτερα οφέλη και για τις δύο πλευρές. Οι παππούδες είναι η ζωντανή παράδοση της οικογένειας, μεταφέρουν ιστορίες, μύθους και γεγονότα που ενσαρκώνουν τις θέσεις, τις αρχές και τις αξίες της οικογένειας και φυσικά έχουν όλο τον χρόνο για να τις αφηγηθούν. Τα παιδιά μέσα από τις αφηγήσεις αυτές μπορούν να ταξιδέψουν νοερά στο παρελθόν, να φανταστούν πώς ήταν οι γονείς τους παιδιά και πώς εκείνοι σχετίζονταν με τους δικούς τους γονείς προκειμένου να νιώσουν κομμάτι μιας ιστορικής διαδρομής που αυτοί καλούνται να συνεχίσουν.
Όταν κάποιος είναι ευλογημένος και φτάσει να γίνει παππούς ή γιαγιά ζει μια από τις πιο ευτυχισμένες και μεστές περιόδους της ζωής του, εξάλλου το αποδεικνύει η ρήση, «των παιδιών μου τα παιδιά είναι δυο φορές παιδιά μου». Από την άλλη το να έχει ένα παιδί παππού και γιαγιά το κάνει να νιώθει μοναδικό. Ο δεσμός μεταξύ τους είναι ιδιαίτερος και αμφίπλευρα χρήσιμος μιας και τα εγγόνια προσφέρουν ελπίδα και χαρά και οι παππούδες ανιδιοτελή αγάπη.
Η αποδοχή στις ρίζες θρέφει τους βλαστούς!!!
* Του Γιώργου Γιαννούση, ψυχοθεραπευτή, οικογενειακού θεραπευτή
