* Από τον Σταύρο Γουλούλη
Ευχάριστη έκπληξη από το φύλλο της 9ης Ιουνίου της «Ε», όπου γίνεται λόγος για ένα αρχείο της Κατοχής από τα ΓΑΚ-Αρχεία Ν. Λάρισας που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο. Aξίζει να το δει ο αναγνώστης. Τέτοια κελεπούρια κάπου-κάπου συνηθίζουμε να τα βγάζουμε οι αρχειακοί στον αέρα -η «Ελευθερία» άλλωστε μας συνέδραμε μέγιστα σε αυτό- για πολλούς λόγους. Ένας είναι για να δείξουμε ότι κάτι συμβαίνει με τα Γεν. Αρχεία, μας ενδιαφέρουν όλους, οπότε ο πολίτης οφείλει να μην τα καταστρέφει, είτε προσωπικά, οικογενειακά, είτε, φευ, κρατικά, δημοσίου ενδιαφέροντος.
Το συγκεκριμένο όμως τεκμήριο, έχει μία ολόκληρη ιστορία πως σώθηκε, τόσο που αποτελεί αρχείο, προφορικό. Είναι από αυτά που δεν δηλώνονται δημόσια κι όσο υπηρετεί κανείς στη δημόσια θέση. Γιατί αν μεταφέρει την πάσα αλήθεια μπορεί να παρεξηγηθεί από τους κρατούντες, εδώ τα δύο Υπουργεία, Δικαιοσύνης και Παιδείας. Τώρα όμως δεν δεσμευόμαστε πια. Η ωμή αλήθεια των αρχείων της μνήμης, ετεροχρονισμένη, έχει το αλάτι και πιπέρι της.
Ας δούμε όμως τι μπορεί να ανασυρθεί από το συρτάρι της μνήμης.
Το Πρωτοδικείο της Λάρισας παρέδιδε το αρχειακό υλικό, εν έτει 2003, ένα ολόκληρο δωμάτιο, το ίδιο που έβαλαν φωτιά αργότερα στα γεγονότα Αλ. Γρηγορόπουλου (2008). Εδώ όμως είχαν περάσει πιο πριν μαστόροι που έσκαψαν για το σύστημα κλιματισμού και γέμισαν την αποθήκη με χώματα. Εκεί λοιπόν σ’ αυτόν τον διαταραγμένο χώρο είχα κληθεί να βρω άκρη. Κανονικά έπρεπε η αρμόδια ενδιαφερόμενη Υπηρεσία να τον καθαρίσει, να καταγράψει το υλικό της, να μας δώσει κατάσταση, κι εμείς να κρατήσουμε όσα νομίζαμε ό,τι είχαν ιστορική αξία. Υπήρχε νέο υλικό από δικογραφίες που κρατούσαμε ένα στα πέντε χρόνια. Όμως υπήρχε κι άλλο υλικό, σωρός επί σωρού, χύμα δηλαδή, που κανείς από την Υπηρεσία δεν αναλάμβανε να καταγράψει. Εντωμεταξύ το άχρηστο αρχειακό υλικό το είχε αναλάβει για ανακύκλωση ιδιωτική εταιρία (του κ. Τέλιου), που ήθελε να τελειώνει γρήγορα. Συστηματικός έλεγχος σήμαινε καθυστέρηση. «Πληρώνω μεροκάματα», μου έλεγε αυστηρά, «εσύ μας καθυστερείς». Δίκαιο είχε, αλλά αυτό έπρεπε να το πει στη Γραμματέα του Πρωτοδικείου, που είχε την ευθύνη (οι κ.κ. δικαστές δεν έχουν). Εγώ πάντως όφειλα να ελέγξω μέχρι τελευταίας ρανίδος το σωρευμένο αρχειακό υλικό. Κι άμα θες, λύση βρίσκεται. Ο εργάτης της εταιρίας μάζευε το υλικό, μου το έδειχνε, κρατώντας μου το χρήσιμο, άρα ήταν σαν να ήταν δικός μου εργάτης, αλλά κι εγώ τον βοηθούσα να κρατώ το σακί και να μαζεύω αν χρειαζόταν, άρα ήμουν εργάτης του!
Η εργασία χρειάστηκε 2-3 ημέρες να τελειώσει. Εκεί λοιπόν στην τελευταία ημέρα, κάτω από έναν σωρό με άγνωστο υλικό, την ώρα που δουλεύαμε δυο μας, εντοπίσαμε το συγκεκριμένο αρχείο. Ήταν όλα κι όλα δύο τετράδια της εποχής, είχαν επάνω τον τίτλο «Ελληνική Πολιτεία» και περιείχαν καταλόγους συσσιτούντων στα συσσίτια της περιόδου της Κατοχής [ΑΒΕ 151]. Πολλοί έτρωγαν τον επιούσιο, ακόμη και κατακτητές! Όπως έμαθα μετά υπήρχαν κι άλλα τέτοια τετράδια, αλλά τα έφαγε το μαύρο σκοτάδι, μάλλον.
Η λύση που βρέθηκε, μάλιστα ξεπερνώντας την παροιμία «και η πίτα άθικτη και ο σκύλος χορτάτος», ήταν γιατί εξυπηρετήθηκε και τρίτος παράγοντας. Και το Πρωτοδικείο έκανε την δουλειά του και μάλιστα ακόπως, ανάσανε, και η Εταιρεία Ανακύκλωσης πήρε το χαρτί της χωρίς να πληρώσει μεροκάματα. Αλλά και η Ιστορία της πόλης κέρδισε ένα αρχείο από το χείλος της καταστροφής. Σε ό,τι μας αφορά, δεν οργανώθηκε από υπηρεσιακό ζήλο, όπως ίσως θα νόμιζαν μερικοί, αλλά καθαρά από συναίσθημα. Ένα βιβλίο το ξαναβρίσκεις, ένα αρχείο είναι ένα και μοναδικό τεκμήριο. Αν καταστραφεί, χάθηκε για πάντα.
Έτσι γινόταν η εκκαθάριση αρχείων στις Δ.Υ., σχεδόν κατά κανόνα. Πράγμα που δεν έκαναν άλλοι συνάδελφοι, απαιτώντας κατάσταση από τις Δ.Υ., αλλά εκείνες τα πήγαιναν για ανακύκλωση. Μου το ομολογούσαν ενίοτε οι υπάλληλοι.
Ειδικά με τον κ. Τέλιο, έναν σκληρό, αλλά άξιο επιχειρηματία, είχαμε πολλές φορές συνεργασία, γίναμε φίλοι οι φορείς μας. Έτσι που κάποτε τον ρώτησα αν παίρνει κρατικά αρχεία από τον Νομό Λάρισας. Θεώρησα πολύ κολακευτικό, όταν τον άκουσα να λέει ότι κρατικό υλικό δεν έπαιρνε βέβαια από Λάρισα, αλλά από Καρδίτσα και Τρίκαλα (Ο Βόλος έχει δική του Δημοτική Εταιρεία Ανακύκλωσης).
Όμως έπρεπε να συμβιβάζεται κανείς, να βρίσκει τρόπους για να γλιτώσει το μερίδιό της η Ιστορία. Μ’ αυτή τη γόησσα δεν ήταν να παίζει, να αδιαφορεί, γιατί εξοντώνει, αφού κρίνει πάντα κρύα και τελευταία. Χωρίς να εξετάσει το δίκιο του. Έστω κι έτσι άξιζε τον κόπο, δεν μετανιώσαμε καθόλου, είμαστε υπερήφανοι μάλιστα. Άσχετα αν μετά τα σκουπίδια της αχαριστίας ορισμένων περίσσεψαν…
* Ο Σταύρος Γουλούλης είναι πρώην προϊστάμενος ΓΑΚ Αρχείων Ν. Λάρισας
