- στη μείωση της ρύπανσης των νερών που προκαλείται από νιτρικά γεωργικής προελεύσεως και στην πρόληψη της περαιτέρω ρύπανσης αυτού του είδους.
Θα ήταν χρήσιμο να θυμίσουμε ότι οι ευαίσθητες στη νιτρορύπανση περιοχές έχουν καθορισθεί αναγκαστικά, λόγω έλειψης επαρκών δεδομένων, με βάση το μέσο όρο της συγκέντρωσης νιτρικών στα νερά (κυρίως υπόγεια). Επιπλέον, οι περισσότερες εξ αυτών καθορίσθηκαν τη δεκαετία του '90 (Τμήμα Υδρογεωλογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών). Είναι προφανές ότι οι μεθοδολογίες έχουν αλλάξει, και οι ευαίσθητες περιοχές πρέπει να οριοθετηθούν με αυστηρότερα κριτήρια, με βάση τα όρια των λεκανών απορροής.
Η Ελλάδα για την αντιμετώπιση της νιτρορύπανσης, πρέπει να εγκαταστήσει ένα συστηματικό και αντιπροσωπευτικό, δίκτυο παρακολούθησης νιτρικών στα υπόγεια και επιφανειακά νερά. Επίσης, πρέπει να αποδείξει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αν από από το 1996 μέχρι σήμερα (που εφαρμόζεται το Πρόγραμμα της νιτρορύπανσης), έχουν μειωθεί τα νιτρικά στα υπόγεια και επιφανειακά νερά, ειδικά στις ευαίσθητες στη νιτρορύπανση περιοχές της Θεσσαλίας. Είναι αλήθεια ότι το ΥΠΕΚΑ τα τελευταία 4-5 χρόνια έχει εγκαταστήσει ένα δίκτυο παρακολούθησης των επιφανειακών και υπόγειων νερών (για την εφαρμογή της Οδηγίας 60/200 για τα νερά), που σίγουρα είναι χρήσιμο. Όμως, πρέπει να αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των σημείων παρακολούθησης και να αξιοποιηθούν οι προγενέστερες μετρήσεις από άλλα δίκτυα παρακολούθησης.
Οι αρμόδιοι του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, θεωρούν ως δεδομένο τον ορισμό των 30 ευαίσθητων στη νιτρορύπανση περιοχών, οι οποίες μάλιστα όπως ισχυρίζονται έγιναν αποδεκτές από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Πώς έχουν ορισθεί οι ευαίσθητες στη νιτρορύπανση ζώνες (nitrates vulnerable zones), ενώ δεν έχει εγκατασταθεί συστηματικό και πυκνό δίκτυο παρακολούθησης νιτρικών στα επιφανειακά και υπόγεια νερά; Πιστεύω ότι γνωρίζουν τα αρμόδια Υπουργεία ότι για το χαρακτηρισμό πρέπει να ακολουθήσουν τις οδηγίες που συνέταξε η επιτροπή εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Ενωσης και περιγράφονται στη σχετική Εκθεση που εκδόθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2012. Νομίζω ότι πρέπει να γίνει επαναπροσδιορισμός των ευαίσθητων στη νιτρορύπανση περιοχών με την ταυτόχρονη χρήση κριτηρίων που ισχύουν για τις Χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ο νέος προσδιορισμός των ευαίσθητων στη νιτρορύπανση περιοχών, πρέπει να στηρίζεται στη ταυτόχρονη χρήση ΟΛΩΝ των παρακάτω κριτηρίων, για να γίνουν αποδεκτές από τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης:
- στην ανάλυση υδροχημικών στοιχείων στα επιφανειακά και υπόγεια νερά
- στην ανάλυση κλίσεων και υπο λεκανών που στραγγίζουν στις προσδιορισμένες ευαίσθητες ζώνες των επιφανειακών και υπόγειων νερών
- στην ανάλυση των τροφικών συνθηκών στα παράκτια νερά και στις λίμνες
- στον υπολογισμό των εισροών αζωτούχων λιπασμάτων για κάθε λεκάνη απορροής
Διαφορετικά, πρέπει ολόκληρη η Ελλάδα να χαρακτηρισθεί ως ευαίσθητη στη νιτρορύπανση, όπως έκαναν άλλες χώρες π.χ. Γερμανία, Αυστρία, Ολλανδία, Δανία, Φινλανδία, Σλοβενία κ.ά. Όμως, αυτή η επιλογή θα δημιουργήσει νέα και σύνθετα προβλήματα που σχετίζονται με τις δυσκολίες διαχείρισης περιοχών με διαφορετικές εδαφοκλιματικές συνθήκες, το αυξημένο κόστος εφαρμογής των μέτρων, την έλλειψη εδαφολογικού χάρτη στην απαιτούμενη κλίμακα κ.ά.
Ο χάρτης που περιλαμβάνει τις 30 ευαίσθητες στη νιτρορύπανση ζώνες, δεν συντάχθηκε με βάση την προβλεπόμενη μεθοδολογία, ενώ δεν υπάρχουν τα επιστημονικά δεδομένα που απαιτούνται.
Για τους παραπάνω λόγους, βλέπουμε στον χάρτη με τις ευαίσθητες στη νιτρορύπανση ζώνες να περιλαμβάνεται ο Όλυμπος και άλλα βουνά της Χώρας. Παγκόσμια πρωτοτυπία!!!
Στο Πρόγραμμα για τη μείωση της νιτρορύπανσης που πρόκειται να εφαρμοσθεί, προβλέπεται ενταχθεί και η καλλιέργεια ψυχανθών, τα οποία δεσμεύουν άζωτο από την ατμόσφαιρα. Δεν επιθυμώ περαιτέρω σχολιασμό των γεωργικών πρακτικών που προβλέπει το Πρόγραμμα, Το σίγουρο είναι ότι ορισμένες πρέπει να αναθεωρηθούν, αλλά υπάρχουν σημεία που βάζουν σε κίνδυνο το Πρόγραμμα. Για παράδειγμα αφού η καλλιέργεια των ψυχανθών αυξάνει το άζωτο στα εδάφη (και επομένως τα νιτρικά) με τη διαδικασία της βιολογικής δέσμευσης, για ποιο λόγο το Υπουργείο πρότεινε την πρακτική αυτή; Πώς θα το δικαιολογήσουν στις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής;
Σχετικά με την ειδική δέσμευση των αγροτών που αφορά στις ζώνες ανάσχεσης, αυτές πρέπει να επανακαθορισθούν από την αρχή με βάση τα υδρολιθολογικά και εδαφολογικά κυρίως χαρακτηριστικά και όχι με μοναδικό κριτήριο την απόσταση της καλλιέργειας από την υδάτινη επιφάνεια π.χ. ενός ποταμιού, λίμνης, υδατορέματος κ.λ.π. Τέλος, πριν την εφαρμογή του Προγράμματος χρειάζονται αρκετές εξειδικεύσεις και τροποποιήσεις των δεσμεύσεων για τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις, ενώ πρέπει να συνταχθεί ορθολογικό και εξειδικευμένο ανά καλλιέργεια σχέδιο λιπαντικής αγωγής και διαχείρισης των νερών άρδευσης.
* Του δρ. Θόδ. Καρυώτη, γεωπόνου-εδαφολόγου
*Ο κ. Θόδ. Καρυώτης υπηρέτησε στη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες
