Από τον Γιώργο Καραβάνα
«Τα μέτρα που εμείς θα λάβουμε, λέει ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ Νίκος Φίλης, στην εκπομπή της Όλγας Τρέμη την 3η Ιουνίου 2015, θα έχουν σαφή αναδιανεμητικό χαρακτήρα…». Στην Ελλάδα, αν είπες τη λέξη «αναδιανεμητικό», καθάρισες! Η λέξη είναι στα καθ’ ημάς πλήρως καθαγιασμένη. Περιγράφει μονολεκτικά το «άγιο δισκοπότηρο» των ομαδικών μας πεποιθήσεων: το «δικαίωμα» μας να ζούμε, με τα λεφτά των άλλων! Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αναγάγει την αναδιανομή σε υπέρτατη αξία. «Ό,τι είναι αναδιανεμητικό – δηλαδή παίρνει χρήματα από τον έναν και τα δίνει σε κάποιον άλλον – είναι και καλό». Έτσι τουλάχιστον μας έμαθαν να πιστεύουμε, όχι μόνο οι αριστεροί, αλλά σύμπαντα τα κόμματα της μεταπολίτευσης, εδώ και 40 χρόνια. Ας αναρωτηθούμε όμως για λίγο, τι το τόσο ιερό περιγράφει η έννοια της αναδιανομής; Ίσως ψάχνοντας, να ανακαλύψουμε μια από τις βασικές παρανοήσεις και ένα από τα βασικά προβλήματα του οικονομικού μας μοντέλου.
Είναι σαφές πως σε μια κοινωνία, ο ακραία πλούσιος καλό είναι να δίνει - μέσω της φορολογίας - μέρος των εισοδημάτων του, στον ακραία φτωχό – δεν νομίζω να υπάρχει κανένας, που να εναντιώνεται σε αυτό. Όχι όμως επειδή έχει κάποια «φυσική υποχρέωση» να μοιράζεται με τους άλλους το προϊόν του κόπου του, αλλά επειδή τελικά, η αναδιανομή τον συμφέρει και εκείνον! Όταν οι διαφορές ανάμεσα στους φτωχότερους και στους πλουσιότερους μιας κοινωνίας δεν είναι τεράστιες, όταν δηλαδή έχουμε μεγάλη «κοινωνική συνοχή», τότε χαμηλότερη είναι και η εγκληματικότητα, χαμηλότερη και η κατάθλιψη, λιγότερος ο φθόνος και ψηλότερος ο βαθμός υγείας και ευτυχίας των πολιτών. Ως πού όμως μπορεί να φτάσει αυτό; Ως πού μπορούμε να θεωρούμε δικαίωμά μας να ζούμε με τα λεφτά που κάποιος άλλος παράγει και πληρώνει; Κι από ποιο σημείο και μετά, τα οφέλη της κοινωνικής συνοχής γίνονται αντικίνητρα για τους ανθρώπους που κοπιάζουν περισσότερο και υποχρεώνονται να μοιράζονται τον κόπο τους, με όσους κοπιάζουν λιγότερο;
Ας δούμε ένα παράδειγμα αναδιανομής: Πηγαίνετε στο ίδιο σχολείο με το γείτονά σας. Προέρχεστε κι οι δυο από οικογένειες με παρόμοια οικονομικά μέσα. Πάτε κι οι δυο φροντιστήριο, μπαίνετε κι οι δυο στο πανεπιστήμιο, τελειώνετε κι οι δυο την ίδια σχολή. Εκείνος με χαμηλό βαθμό, εσείς με ψηλότερο. Πιάνετε δουλειά - ανοίγετε ας πούμε κι οι δυο δικό σας γραφείο. Εκείνος δουλεύει χαλαρά, από το πρωί μέχρι το μεσημέρι και κερδίζει καθαρά 1000 ευρώ το μήνα. Εσείς δουλεύετε έντονα, με άγχος, από το πρωί ως αργά το απόγευμα και κάποιες φορές το βράδυ, και κερδίζετε 3000 ευρώ το μήνα. Θεωρείστε πλούσιος! Μπαίνετε σε ψηλότερη φορολογική κλίμακα! Από εκείνον το κράτος θα πάρει το 20% (ή και καθόλου) των κερδών του κι από εσάς το 30% (ή και το 40%). Μέρος των φόρων σας θα γίνουν κοινωνικές παροχές για τον συμμαθητή σας και τα παιδιά του. Γιατί να συμβαίνει αυτό; Τί το ηθικό υπάρχει σε αυτή την αναδιανομή, αν ο συμμαθητής σας έχει, με αυτά που βγάζει, ένα αποδεκτό βιοτικό επίπεδο; Και πώς η δυνατότητα να ζεις με τα λεφτά των άλλων αποτελεί κίνητρο για περαιτέρω παραγωγή κι όχι για ήσσονα προσπάθεια; Είναι νομίζω προφανές πως η υποχρέωση να μοιράζεσαι ακόμα περισσότερο αυτά που βγάζεις με τους υπόλοιπους, μάλλον αποτελεί αντικίνητρο για τους περισσότερους να προσπαθήσουν για το κάτι παραπάνω.
Πέραν της αναδιανομής που γίνεται από τον πιο παραγωγικό προς τον λιγότερο παραγωγικό, στην Ελλάδα έχουμε και μια άλλη αναδιανομή: αυτή που γίνεται από τον λιγότερο οργανωμένο υπέρ του πιο προνομιούχου. Οι περισσότεροι ίσως δεν το γνωρίζουν, αλλά εκτός της άμεσης (και μάλιστα «προοδευτικής») φορολογίας, υπάρχουν και πολλοί άλλοι τρόποι αναδιανομής εισοδήματος! Όταν αγοράζετε οποιοδήποτε καταναλωτικό προϊόν, μέρος της τιμής που πληρώνετε (το 20% του διαφημιστικού του κόστους) πηγαίνει στο ασφαλιστικό ταμείο των δημοσιογράφων. Παρόμοιες κρατήσεις, σε πλείστες όσες διοικητικές πράξεις πληρώνετε, καταλήγουν σε ασφαλιστικά ταμεία νομικών, μηχανικών - ως και το μετοχικό ταμείο στρατιωτικών. Αναδιανομή είναι και οι κρατικές επιδοτήσεις του ταμείου της ΔΕΗ, του ΟΤΕ και άλλων ταμείων, που πληρώνονται μέσα από τη φορολογία των πολιτών. Αναδιανομή
ουσιαστικά είναι και κάθε διάταξη, που δίνει προνόμια ή προστατεύει έναν κλάδο από τον ανταγωνισμό (π.χ. η απαγόρευση διάθεσης μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων από σούπερ μάρκετ), που διατηρούν ψηλά τις τιμές που πληρώνετε και οι άλλοι εισπράττουν. Και η λίστα ανάλογων προνομίων δεν έχει τελειωμό…
Πίσω από τη λέξη «αναδιανομή» στην Ελλάδα, έχουν κρυφτεί τα πιο ανομολόγητα και πιο άδικα συμφέροντα προνομιούχων ομάδων, κατά των λιγότερο οργανωμένων ή υποψιασμένων πολιτών. Αυτού του είδους η αναδιανομή, καμία σχέση δεν έχει με τη μεταφορά πόρων προς τις πραγματικά ευπαθείς ομάδες, την οποία ευαγγελίζεται. Αντίθετα, συνήθως αφορά μεταφορά πόρων από τις πιο ευπαθείς στις πιο προνομιούχες ομάδες, που μπορούν να απολαμβάνουν καλύτερες απολαβές και καλύτερες συντάξεις, βασισμένες σ’ ένα σύστημα που έχει ως κανόνα τη δυνατότητα να αφαιρεί – μέσω φόρων και ρυθμίσεων - χρήματα του ενός, υπέρ κάποιου άλλου.
Η αναδιανομή έχει νόημα, μόνον όταν απευθύνεται στους πραγματικά αναξιοπαθούντες μιας κοινωνίας και μόνον όταν αφορά στις βιοτικές τους ανάγκες. Κάθε άλλη αναδιανομή πλούτου αποτελεί, εκτός από κατάφωρη αδικία, και αντικίνητρο οικονομικής προόδου. Αποτελεί τον σιγουρότερο τρόπο να μην έχει κανένας ιδιαίτερο κίνητρο να προσπαθήσει, να ρισκάρει ή να καινοτομήσει, για να κερδίσει το κάτι παραπάνω. Κι όμως, ο καλύτερος τρόπος για να βγει μια κοινωνία από την οικονομική κρίση, είναι να επιτραπεί σε όλα τα μέλη της να προσπαθήσουν να γίνουν πλουσιότερα, μέσα από απλούς και διαφανείς κανόνες και με τη δυνατότητα να απολαύσουν κυρίως οι ίδιοι, τους καρπούς των δικών τους κόπων!
*Ο Γιώργος Καραβάνας είναι μέλος της ΔΕ της ΔΡΑΣΗΣ και υποψήφιος βουλευτής με το «Ποτάμι».
