Μία, σε αδρότατες γραμμές, ιστορική αναδρομή, θα μας επιτρέψει να γνωρίσουμε κάποια στάδια από τα οποία διήλθε η Δημόσια Διοίκηση, για να καταλήξει στο σημερινό ισχύον καθεστώς.
Με τη συγκρότηση του ελεύθερου Κράτους η Δημόσια Διοίκηση ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Ο πρώτος Κυβερνήτης της χώρας, ο Ιωάννης Καποδίστριας (1776 - 1831), αντιμετώπισε μια χαώδη κατάσταση σε όλους τους τομείς. Άρχισε, τότε, να λαμβάνει ορισμένα μέτρα. Επειδή η θητεία του ήταν βραχύβια, λόγω της δολοφονίας του, δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθεί η συμβολή του στην οργάνωση της Δημόσιας Διοίκησης.
Η έλευση του βασιλιά Όθωνα (1815 - 1867) και της λόγω ανηλικότητάς του, αντιβασιλείας, επιχείρησε να μεταφυτεύσει θεσμούς από την Ευρώπη. Όσο διαρκούσε η Οθωνική μοναρχία δεν είχε καθιερωθεί κάποιας μορφής μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων, ούτε προσόντα για την κατάληψη δημοσίων θέσεων, γιατί δεν υπήρχαν εκπαιδευμένοι υποψήφιοι προς τούτο. Οι δημόσιοι υπάλληλοι διορίζονταν και απολύονταν με διατάγματα ευχερώς από την κρατική εξουσία, ο μονάρχης, όμως, φρόντιζε ώστε να μην απολύονται οι δημόσιοι υπάλληλοι χωρίς νόμιμη αιτία, ούτε αναιτιολόγητα. Μετά τη μεταπολίτευση του 1862, επικράτησε στη χώρα, για πολλές δεκαετίες, άμετρος κοινοβουλευτισμός και κομματική συναλλαγή, η δε θέση των δημοσίων υπαλλήλων τελούσε στην πλήρη διάθεση της κάθε κυβέρνησης. Το αποτέλεσμα ήταν ότι ο κόσμος των δημοσίων υπαλλήλων να υποστεί φοβερά δεινά κατά την περίοδο εκείνη της κοινοβουλευτικής παντοδυναμίας. Για πέντε περίπου δεκαετίες, μετά από κάθε κυβερνητική μεταβολή, απολύονταν όσοι κατείχαν δημόσιες θέσεις και προσλαμβάνονταν οι φίλα προσκείμενοι προς τη νέα κυβέρνηση. Οι απολυόμενοι συγκεντρώνονταν διαμαρτυρόμενοι και κλαίγοντας στη γνωστή «πλατεία Κλαυθμώνος»! Το 1911 με την αναθεώρηση του Συντάγματος του 1864 καθιερώθηκε για πρώτη φορά η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων.
Το επόμενο στάδιο ήταν η σύνταξη ενός δημοσιοϋπαλληλικού Κώδικα. Πρώτη προσπάθεια έγινε το 1917 από ειδική επιτροπή, το σχέδιο της οποίας δεν έγινε νόμος του Κράτους. Νέα προσπάθεια έγινε με το «Σχέδιο 1931», το οποίο κι αυτό είχε την ίδια τύχη. Ακολούθησε με τον ν. 342/1946 η συγκρότηση νέας επιτροπής υπό τον καθηγητή Μιχ. Στασινόπουλο (1903 - 2002), το σχέδιο της οποίας επεξεργάστηκε διακομματική επιτροπή της Βουλής και κατόπιν μεγάλης ταλαιπωρίας έγινε νόμος του Κράτους (ν. 1811/1951-ΦΕΚ Α΄ 141/15.05.1951).
Επόμενο σημαντικό βήμα για τη Δημόσια Διοίκηση ήταν η ίδρυση της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, με το ν. 1388/1983 (ΦΕΚ Α΄ 113/29.08.1983), με πρωτοβουλία του τότε υπουργού Προεδρίας της Κυβέρνησης, Αγαμ. Κουτσόγιωργα (1922 - 1991). Για τη Σχολή αυτή αποτέλεσε πρότυπο και πηγή έμπνευσης η περίφημη Γαλλική Εθνική Σχολή Διοίκησης (Ecole Nationale d’ Administration - ENA) την οποία ίδρυσε το 1945 ο Charles de Gaulle (1890 - 1970), με διεπιστημονικό υπόβαθρο γνώσεων και αρχών.
Το 1991 η τότε Κυβέρνηση Κων. Μητσοτάκη, επιχείρησε να εκσυγχρονίσει τη Δημόσια Διοίκηση με τον ν. 1943/1991 (ΦΕΚ Α΄ 50/1991), προσπάθεια η οποία είχε πενιχρά αποτελέσματα, κυρίως, λόγω σφοδρής αντίδρασης της ΑΔΕΔΥ, αλλά και της μη υποστήριξης αυτής από τα λοιπά κόμματα.
Σταθμό στη Δημόσια Διοίκηση αποτέλεσε και ο «νόμος Πεπονή» (ν. 2190/1994, ΦΕΚ Α΄ 28/03.03.1994), με τον οποίο συστάθηκε το Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ), ο οποίος, με τις τροπολογίες που ακολούθησαν κατάντησε.. αγνώριστος!
Η Κυβέρνηση Σαμαρά - Βενιζέλου με τον ν. 4250/2014 (ΦΕΚ Α΄ 74/26.03.2014), επιχείρησε να προβεί σε αξιολόγηση στο Δημόσιο. Ο ΣΥΡΙΖΑ και η ΑΔΕΔΥ «βγήκα στα κεραμίδια». Και η μεν ΑΔΕΔΥ μιλούσε «για εμμονή της Κυβέρνησης στην εφαρμογή πολιτικών συρρίκνωσης του Δημοσίου, μέσω της κατάργησης υπηρεσιών και της δραστικής μείωσης των δημοσίων υπαλλήλων», χαρακτηρίζοντας «αναξιοκρατικές και υπονομευτικές» τις διαδικασίες, μέσω των οποίων θα αξιολογούνται οι δημόσιοι υπάλληλοι. Ο δε ΣΥΡΙΖΑ, ενισχύοντας τις κατηγορίες της ΑΔΕΔΥ, κατηγορούσε την Κυβέρνηση ως «προκάλυμμα και εργαλείο για να ικανοποιήσει την απαίτηση της Τρόικας για νέες απολύσεις». Κατόπιν τούτου, αλλά και λόγω της ανατροπής της Κυβέρνησης εκείνης, η αξιολόγηση δεν επιτεύχθηκε.
Η Κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, με το 3ο Μνημόνιο, ανέλαβε την υποχρέωση - μεταξύ πολλών άλλων - να προβεί στην αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων και των υπαλλήλων των Ν.Π.Δ.Δ. καθώς και την κινητικότητά τους. Έτσι, με τον ν. 4369/2016 (ΦΕΚ Α΄ 33/27.02.2016), προβλεπόταν να πραγματοποιηθεί η αξιολόγηση μέχρι 31.03.2017. Η προθεσμία αυτή παρατάθηκε, αλλά λόγω απεργίας - αποχής που κήρυξαν η ΑΔΕΔΥ και η ΠΟΕ - ΟΤΑ, από 15.03.2017, πάνω από το 80% των υπαλλήλων επέστρεψε τα φύλλα αξιολόγησης. Την ίδια τύχη είχε και η κινητικότητα που προβλέπεται από τον ν. 4440/2016 (ΦΕΚ Α΄ 224/02.12.2016). Την προσπάθεια αυτή της Κυβέρνησης η ΑΔΕΔΥ, σε ανακοίνωσή της, διακηρύσσει ότι «η λεγόμενη «αξιολόγηση» δεν έχει καμία σχέση με την ανάγκη επιστημονικής, τεχνικής, επαγγελματικής στήριξης των Δημοσίων Υπαλλήλων, ώστε οι ίδιοι και οι κρατικές κοινωνικές υπηρεσίες να γίνουν καλύτερες, σύγχρονες, πιο ποιοτικές στην παροχή αναβαθμισμένων κοινωνικών υπηρεσιών για τα λαϊκά στρώματα». Η αποτυχία της αξιολόγησης αναγκάζει την Κυβέρνηση να επιδιώξει τη διασύνδεσή της με το νέο σύστημα επιλογής προϊσταμένων, με ένα σφιχτό χρονοδιάγραμμα περαίωσής της ενός μηνός, με ευθύνη των νυν προϊσταμένων. Έτσι, όσοι προϊστάμενοι δεν κατορθώσουν να ανταποκριθούν στα καθήκοντα τους αυτά, δεν θα μπορούν να συμμετάσχουν στις διαδικασίες επιλογής και τοποθέτησης προϊσταμένων.
Επιμύθιο: Ο «αντι- μνημονιακός» ΣΥΡΙΖΑ, ως Αξιωματική Αντιπολίτευση, έκανε τα πάντα ώστε να μην επιτευχθεί η αξιολόγηση στη Δημόσιο Διοίκηση. Τώρα, ως «μνημονιακός» και συγκυβέρνηση με τους ΑΝΕΛ φλέγεται να πραγματοποιηθεί τόσο η αξιολόγηση, όσο και η κινητικότητα των υπαλλήλων του Δημοσίου και των ΟΤΑ, γιατί αποτελούν προαπαιτούμενα για να «κλείσει», η τρίτη αξιολόγηση του 3ου Μνημονίου: «Καιρός φέρνει τα λάχανα….»!
* Από τον Θρασύβουλο Καβασίδη, επίτιμο δικηγόρο
