Η σπορά των δημητριακών, που αποτελούν τη βάση της διατροφής μας, συμπορεύεται με την έναρξη της σποράς του λόγου του Θεού, που αποτελεί τη βάση της πνευματικής αύξησης του πιστού. Γι’ αυτό και κάθε Οκτώβριο ακούγεται στους ναούς μας η παραβολή του σπορέως, όταν, μετά την ηλιόλουστη, καλοκαιρινή εξωστρέφεια, η μελαγχολική ατμόσφαιρα του Φθινοπώρου μας προσκαλεί σε περισυλλογή και αυτοσυγκέντρωση.
H παραβολή του σπορέως αποτελεί ένα από τα γνωστότερα κείμενα της Καινής Διαθήκης και κατείχε κεντρική θέση στο κήρυγμα της πρώτης Εκκλησίας. Τη διασώζουν και οι τρεις συνοπτικοί Ευαγγελιστές, τοποθετώντας την μάλιστα πρώτη από όλες τις παραβολές, ενώ συνοδεύεται και από την ερμηνεία της, την οποία έδωσε ο ίδιος ο Χριστός στους μαθητές Του.
Στις εικόνες της παραβολής αντικατοπτρίζονται αυτοβιογραφικά στοιχεία και γεγονότα της επίγειας ζωής του Χριστού, αφού καθημερινώς περιτριγυριζόταν από τις τέσσερις κατηγορίες ανθρώπων (που αντιστοιχούν στα τέσσερα εδάφη της παραβολής), οι οποίοι αποτελούσαν το ακροατήριο του λόγου Του. Πολλοί άκουγαν αυτόν τον λόγο, ο οποίος άλλαξε με μιας τον Ζακχαίο και από αρχιτελώνης έγινε Απόστολος, τον ίδιο λόγο που άφησε ασυγκίνητο -επί τρία ολόκληρα έτη- τον Ιούδα και από Απόστολος έγινε προδότης του Διδασκάλου του.
Επιπροσθέτως μας προσφέρονται ρεαλιστικά στοιχεία της αγροτικής ζωής από την Παλαιστίνη της ελληνιστικής εποχής. Ο σπορέας παρουσιάζεται να σπέρνει εσκεμμένα σε όλους τους τύπους των εδαφών, στο πετρώδες (=ασβεστολιθικό πέτρωμα, κρυμμένο κάτω από ένα λεπτό στρώμα εύφορου χώματος), ανάμεσα στα αγκάθια, ακόμη και στο σκληρό, πατημένο χώμα του μονοπατιού. Σύμφωνα με την αγροτική πρακτική της περιοχής ο γεωργός έριχνε τον σπόρο του και κατόπιν, περνώντας το αλέτρι του επάνω από κρυμμένες πέτρες, αγκάθια και μονοπάτια, όργωνε το χωράφι του, αναμένοντας τη βλάστηση και την καρποφορία.
Στα κηρύγματα με αφορμή τη συγκεκριμένη παραβολή αυτό που τονίζεται είναι η απώλεια του σπόρου (=λόγου του Θεού) στα τρία πρώτα εδάφη. Έτσι, πολλοί ερμηνευτές, επικεντρωνόμενοι στα τρία μέρη των ακροατών του λόγου, που απέτυχαν να καρποφορήσουν, δίνουν στην παραβολή απαισιόδοξο τόνο. Είναι, όμως, αυτό το μήνυμα που ήθελε να περάσει ο Χριστός στους μαθητές Του; Ο αγροτικός πληθυσμός της Παλαιστίνης, που άκουσε την παραβολή, γνώριζε ότι ένα σεβαστό μέρος του σπόρου, πέφτοντας σε ακατάλληλο έδαφος, δεν αποδίδει καρπό. Όμως οι άνθρωποι συνέχιζαν και συνεχίζουν να σπέρνουν τα χωράφια τους, επειδή πάντοτε υπάρχει η ελπίδα της καρποφορίας. Η αγαθή γη αποζημιώνει για τις απώλειες. Υπό αυτή την οπτική γωνία η παραβολή προσφέρει ένα αισιόδοξο μήνυμα, ότι τελικώς η προσπάθεια ανταμείβεται με θρίαμβο• ολόκληρη η διήγηση της παραβολής τείνει στο να καταδείξει ένα θαυμαστό γεγονός, αυτό της εκπληκτικής καρποφορίας της αγαθής γης.
Ο σπορέας της παραβολής δε νοιάζεται για την ποσότητα του σπόρου που χάνεται. Η αδεξιότητα, η απροσεξία και η σπατάλη του σπόρου συμπορεύονται με τη γενναιοδωρία, την πληθωρικότητα, την απλοχεριά, την εμπιστοσύνη και τη σιγουριά του για μία μεγάλη σοδειά. Η παραβολή παρουσιάζει έναν γενναιόδωρο και «σπάταλο» -προς τον άνθρωπο- Θεό, ενώ ταυτόχρονα ανατρέπει «προκλητικά» την εικόνα ενός κοσμικού Μεσσία, αφού ο σπορέας-Χριστός παρουσιάζεται ως ένας αδέξιος γεωργός, ο οποίος έχει επιτυχία μόλις στο ένα τέταρτο της προσπάθειάς Του, ενώ, απευθυνόμενος στους «άγονους» ανθρώπους, με τις χέρσες, ακανθώδεις και πετρώδεις καρδιές, σκανδαλίζει τους ευσεβείς συμπατριώτες Του.
Η παραβολή του σπορέως μπορεί να αποτελέσει μίαν ανεξάντλητη πηγή ελπίδας για την Εκκλησία, τους γονείς και τους δασκάλους. Κανείς δεν δικαιούται να απογοητεύεται από εμπόδια, αποτυχίες και αντιξοότητες, ώστε να παραιτείται από την προσπάθεια καλλιέργειας των ανθρώπων και ιδιαιτέρως των νέων. Ο σπόρος μεγάλωσε -ως έναν βαθμό- ακόμη και στο πετρώδες έδαφος, αλλά και σε αυτό με τα αγκάθια. Επομένως στην παραβολή υπάρχει ένα μήνυμα κλιμακούμενης αισιοδοξίας, ενθάρρυνσης και παρηγοριάς. Ο Χριστός είναι ο σπορέας, ο οποίος δεν αποθαρρύνεται ποτέ και εν μέσω εχθρότητας, αδιαφορίας, παρεξηγήσεων και απορρίψεων ἐξέρχεται σπεῖραι. Για όλους τους κήρυκες του Ευαγγελίου, τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς ένα από τα κύρια μηνύματα της παραβολής αυτής μπορεί να θεωρηθεί το εξής: στη διάρκεια της εκπαίδευσης των νέων μας θα έρθουμε αντιμέτωποι με δύσκολες καταστάσεις και αποτυχίες, όμως δεν πρέπει να απογοητευόμαστε και να παραιτούμαστε από την προσπάθεια. Η καρποφορία θα μας ανταμείψει για τους κόπους και την επιμονή μας. Ακόμη κι αν πιστεύουμε ότι τα αποτελέσματα είναι πενιχρά και η ποσότητα του σπόρου-λόγου, που πήγε χαμένη, είναι τεράστια, η προσπάθειά μας δεν θα αποδειχθεί μάταιη.
Εντρυφώντας στο κείμενο θα διαπιστώσουμε ότι άλλη μία έννοια, η οποία κυριαρχεί, είναι αυτή της ανταπόκρισης του νου και της καρδιάς του ανθρώπου στον λόγο του Θεού. Η παραβολή, συνεχίζοντας μία παράδοση ριζωμένη βαθιά στον ελληνιστικό χώρο, όπου η κύρια αιτία της πνευματικής αποτυχίας είναι η έλλειψη βαθύτερης γνώσης και κατανόησης των πραγμάτων, προβάλλει την κατανόηση ως κρίσιμη και βασική παράμετρο. Η διάκριση σε τέσσερα είδη των ακροατών του λόγου γίνεται μέσω της μετοχής συνιείς, δηλαδή οι άνθρωποι ανταποκρίνονται ή δεν ανταποκρίνονται στο μήνυμα του Ευαγγελίου, επειδή το κατανοούν ή δεν το κατανοούν. Ας αναρωτηθούμε, λοιπόν, σε ποιο βαθμό κατανοούν οι άνθρωποι και κυρίως οι νέοι μας, τον λόγο που τους προσφέρεται από την Εκκλησία, το Σχολείο και το σπίτι, σε μία εποχή όπου οι «λόγοι» του διαδικτύου, της τηλεόρασης και των υπολοίπων μέσων κυριαρχούν τριγύρω. Καθήκον της σύγχρονης Εκκλησίας και των ανθρώπων της είναι να εστιάσουν στο λόγο του Θεού και να τον παρουσιάσουν στο «εδώ και τώρα» της κοινωνίας μας, να τον «μεταφράσουν» απευθυνόμενοι στον άνθρωπο του 21ου αιώνα, ώστε να αποτελέσει μία δύναμη μεταλλαγής του κόσμου, να φέρει μία διάσταση πνευματικότητας και αγιότητας μέσα σε μία υλιστική κοινωνία, να γίνει μία χριστιανική μαρτυρία σωτηρίας και ελπίδας σε καιρούς κρίσης. Ο λόγος του Θεού είναι θείος και αμετάβλητος, γι’ αυτό μπορεί και πρέπει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τα δεδομένα των ανθρώπων της κάθε εποχής.
Ας σπέρνουμε, λοιπόν, χωρίς φειδώ στις καρδιές του εκκλησιάσματος, των μαθητών μας, των παιδιών μας …
* Ο Λεωνίδας Τέλιος είναι Θεολόγος στο 10ο Λύκειο Λάρισας
