Ο Αγαμέμνων προστάζει στον υπασπιστή του:(...) Κάλεσε τον Μαχάονα1 να έλθει / τον άψογο το γιατρευτή, του Ασκληπιού το τέκνο / το μαχητή Μενέλαο Ατρείδη να κοιτάξει. / Στη μέση πήγε, στάθηκε, ο άξιος ο άντρας / Σαν είδε την πληγή το βέλος που ΄χει κάνει / εβύζαξε το αίμα της και μαλακά βοτάνια / έβαλε, απ΄ το Χείρωνα δοσμένα στον πατέρα (...) Δ΄193-195, 217-219. Παρακάτω, ο Ιδομενέας, βασιλιάς της Κρήτης, εγγονός του Μίνωα, λέει στο γηραιό Νέστορα, βασιλιά της Πύλου, να μεταφέρει τον τραυματισμένο Μαχάονα: (...) Ανέβα μπρος στ' αμάξι σου και το Μαχάονα πάρε / με τα μονότυχα άλογα οδήγησε στα πλοία/γιατί αξίζει ένας γιατρός πολλούς ανθρώπους άλλους/βγάζει τα βέλη απ΄τα κορμιά, γλυκά βοτάνια βάνει(...) Λ΄514-515.
Λίγους αιώνες αργότερα οι Προσωκρατικοί φιλόσοφοι (Αναξίμανδρος, Αναξαγόρας, Εμπεδοκλής, Πυθαγόρας κ.ά), εντάσσουν την ελληνική Ιατρική στη Φιλοσοφία και ασχολούνται με τη φύση-καταγωγή του ανθρώπου, προτείνουν και συμβουλεύουν κανόνες υγιεινής, διατροφής... Ώσπου ο Ιπποκράτης (460-356 π.Χ), βάζει τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση, αφού απέσπασε την Ιατρική από τον κλάδο της Φιλοσοφίας και της έδωσε επιστημονική και ηθική υπόσταση, λέγοντας:(...) Η Ιατρική πρέπει να συνδέεται με τη Φιλοσοφία, διότι Ιατρός Φιλόσοφος είναι ίσος προς τους θεούς(...) και καταλήγει: (...) Η Ιατρική πρέπει να στηρίζεται επί σταθερών γνώσεων και ο συλλογισμός, να συνοδεύει την παρατήρηση(...)
Η Ιπποκρατική ηθική διατυπώνεται καθαρά στον όρκο (Oath): (...) Να χρησιμοποιώ τους Κανόνες προς όφελος των ασθενών, να αποφεύγω τη διάπραξη βλάβης ή αδικίας, να διαφυλάττω αγνή και άσπιλη τη ζωή και την τέχνη μου (...). Στους Αλεξανδρινούς χρόνους ο Ηρόφιλος (331-250 π.Χ.), γιατρός-ανατόμος, πιστός στην Ιπποκρατική Ιατρική, διαχωρίζει τα νεύρα σε κεντρικά και περιφερικά, ορίζει τον εγκέφαλο ως κέντρο-παραγωγό της σκέψης-πνεύματος, ενώ πολύ νωρίτερα, ο Αριστοτέλης όριζε την καρδιά ως κέντρο. Η κατάκτηση της Ελλάδας από τους Ρωμαίους (2ος-1ος αι. π.Χ.), "έδιωξε" πολλούς γιατρούς, που εγκαταστάθηκαν στη Ρώμη και μετέδωσαν την τέχνη τους στους Λατίνους. Ο Άουλος Κορνήλιος Κέλσος (1 μ.Χ) διάσημος Λατίνος γιατρός και λόγιος, βαδίζοντας στα ίχνη του Ιπποκράτη, λέει στον πρόλογο του βιβλίου του "De Medicina"(...) Αυτός ο άνθρωπος που ξεχωρίζει με την τέχνη του και με το χάρισμα του λόγου, διεχώρισε τη θεραπευτική τέχνη από τις Φιλοσοφικές σπουδές(...) και αφού αναγνωρίζει την ελληνική αυθεντία, λέει:(...) Όπως η Γεωργία εξασφαλίζει την τροφή στους υγιείς, έτσι και η Ιατρική υπόσχεται γιατρειά στους ασθενείς, γιατί η επιστήμη της θεραπείας βρίσκεται παντού... Στους Έλληνες εξελίχθηκε περισσότερο από τους άλλους λαούς(...)
Ο Κέλσος, αν και διαφωνούσε με τις χειρουργικές επεμβάσεις σε ζωντανά ανθρώπινα σώματα, συνιστούσε στους μέλλοντες γιατρούς, να στρατεύονται, για να μελετούν τα πολεμικά τραύματα και να μαθαίνουν την ανατομία της ανοιχτής κοιλιάς (…), ενώ ανέφερε και τα χειρουργικά εργαλεία (τανάλιες, βελόνες, λαβίδες). Στην Πομπηία της Ιταλίας, κατά τη διάρκεια της ανασκαφής, τον 18ο αιώνα, βρέθηκαν χειρουργικά εργαλεία, σχεδόν τα ίδια με εκείνα που χρησιμοποιούσε ο Κέλσος. Μετέφρασε στη Λατινική γλώσσα τους ελληνικούς ιατρικούς όρους, και για τον πλούτο των εγκυκλοπαιδικών γνώσεων και τη μεγάλη ρητορική δεινότητά του, ονομάστηκε από τους συγχρόνους του "Κικέρων της Ιατρικής".
Η περίοδος του Μεσαίωνα που ακολούθησε, χαρακτηρίζεται από τη μοναστηριακή Ιατρική, τα αρχαία χειρόγραφα φυλάσσονται στα μοναστήρια-σχολές και οι μοναχοί ασκούν τη θεραπευτική μέσα από την προσευχή, τις προλήψεις και τις δεισιδαιμονίες. Ο Ισπανός γιατρός - θεολόγος Σερβέτ (1511-1553), καίγεται ζωντανός στην πυρά, γιατί αρνήθηκε το δόγμα της Αγ. Τριάδας και τη θεϊκή υπόσταση του Ιησού...
Ο Παράκελσος (1493-1541), άλλαξε το πραγματικό του όνομα Theophtastus Bombastus von Hohenheim, γιατί πίστευε πως ήταν ανώτερος από τον Κέλσο (πέρα από τον Κέλσο), Ελβετός γιατρός, αστρολόγος, αλχημιστής, αποκρυφιστής, γιός γιατρού αλχημιστή, σπούδασε Ιατρική στα Πανεπιστήμια Βιέννης και Φερράρας. Ακολούθησε τον πατέρα του στην Ν. Αυστρία (Βίλαχ), όπου ο Παράκελσος γνώρισε τα μέταλλα (λόγω της αφθονίας μεταλλείων στην περιοχή), τα κατέγραψε, μελέτησε τη φύση και τις ιδιότητές τους και περιέγραψε ασθένειες που σχετίζονταν με αυτά. Όταν σε ηλικία 33 ετών γίνεται καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας της Ελβετίας , αρχίζει τη διδασκαλία του με το κάψιμο των βιβλίων του Γαλήνου και του Αβικένα... Αν και αποδέχεται τα 4 αριστοτελικά στοιχεία της ζωής (νερό, χώμα, αέρας, φωτιά), προβάλλει την αλχημιστική άποψη, ότι το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από αλάτι, υδράργυρο, θείο κι έτσι με αυτόν τον τρόπο, εισάγει την έννοια της ομοιοπαθητικής, όσο και αν τα στοιχεία αυτά έχουν συμβολική σημασία, δηλ. σταθερότητα -πνεύμα- ψυχή, αντίστοιχα.
Επειδή οι αλχημιστές του Μεσαίωνα προσπαθούσαν να κατασκευάσουν χρυσό, αναμιγνύοντας κατώτερα μέταλλα, για να βρούν τη "Φιλοσοφική λίθο", ο Παράκελσος έταξε ως σκοπό της ζωής του, την ανεύρεση του φίλτρου (ελιξήριου) της ζωής, που θα απέκρουε κάθε προσβολή του ανθρώπινου οργανισμού. Από τη μία παραμένει πιστός στην Ιπποκρατική λογική (παρατήρηση, συλλογισμός, εμπειρία) και συσχετίζει π.χ τη βρογχοκήλη με τη διανοητική αμβλύτητα, απ'την άλλη υποστηρίζει, πως το ζαφείρι (σάπφειρος) θεραπεύει τον άνθρακα ή πως το λεμόνι που έχει το σχήμα της καρδιάς, θεραπεύει τις όποιες διαταραχές της...
Όσο αντιφατικός κι αν ήταν, όσο κι αν αμφισβητήθηκε από τους γιατρούς της εποχής του (ο Ραμπελαί τον είπε μεγαλοφυή αγύρτη), ο Παράκελσος εισήγαγε τη Χημεία στην Ιατρική και στην έρευνα για την παρασκευή των φαρμάκων και αυτό οφείλει να του το αναγνωρίσει η ανθρωπότητα.
1. Ο Μαχάων και ο Ποδαλείριος ήταν γιατροί, γιοί του Ασκληπιού, που συνόδεψαν τον Αγαμέμνονα στην εκστρατεία της Τροίας.
Βοηθήματα
Όμηρος, Ιλιάδα μετ. Θ. Μαυρόπουλος, Ζήτρος 2004.
WORKS OF IPPOCRATES DEPARTMENT NEWOLOGY, University of Αthens 2005
JEAN FAUVET, Ιστορία της Ιατρικής, Ι.Ν.Ζαχαρόπουλος 1964
Δ. Μίχας, O μυστηριώδης Παράκελσος - Αινίγματα της ιστορίας, Περισκόπιο.
ANGE KRUG, Αρχαία Ιατρική και θρησκευτική Ιατρική στην αρχαιότητα, Παπαδήμας 1997
Μεγαλόβρυσο
Τάσος Πουλτσάκης
νευρολόγος-ψυχίατρος
